Studium wykonalności

Studium wykonalności (ang. feasibility study) - jest to badanie formalne, przeprowadzane w fazie planowania projektu, które ma na celu zdefiniować prawdopodobieństwo sukcesu projektu lub osiągnięcia ustalonego rezultatu [S. Portny 2013, s. 46].

Prawidłowo przeprowadzone feasibility study daje odpowiedzi na takie pytania [M. Wirkus i in. 2012, s. 19]:

Czy projekt jest wykonalny i czy istnieją ograniczenia (natury finansowej, organizacyjnej, technicznej, rynkowej, prawnej), które uniemożliwiają wykonanie projektu?
Czy projekt będzie miał charakter długookresowy, a koszty będą pokryte dochodem z prowadzonej działalności?
Czy projekt jest finansowo i społecznie racjonalny?

Studia wykonalności często są tworzone z myślą o zarządzie, dlatego są bezpośrednie, uporządkowane i zazwyczaj bardziej oparte na faktach niż opiniach [J. Phillips 2012, s. 65].

TL;DR

Studium wykonalności to badanie formalne, które ocenia możliwość sukcesu projektu lub osiągnięcia ustalonego rezultatu. Pomaga określić wykonalność, długoterminowy charakter i racjonalność projektu. Jest oparte na faktach i służy ocenie technicznej, ekonomicznej i finansowej projektu. Jest przygotowywane na podstawie projektu wstępnego i ma różne struktury w zależności od typu przedsięwzięcia. Składa się z pięciu elementów: technologicznego, ekonomicznego, prawnego, operacyjnego i czasowego. Studium wykonalności ma zalety kompleksowości i możliwości wyboru najlepszego wariantu, ale jest również złożone i czasochłonne. Jest podobne do biznesplanu, ale skupia się bardziej na możliwości realizacji projektu.

Definicja

Studium wykonalności przeprowadza się w celu oceny istotności i rentowności dużego projektu [S. Portny 2013, s. 251], a w rezultacie tworzy pewne uzasadnienie celu jego wykonywania. Studium powinno stanowić plan projektu [M. Trocki i in. 2013, s. 204].

Studium wykonalności jest bardzo podobne do metodyki pokonywania problemów (ang. problem solving). Ma też dużo wspólnego z metodami pracy naukowej [P. Harper-Smith 2012, s. 194] i jest ogólnie wymagane odnośnie do projektów inwestycyjnych [A. Stabryła 2006, s. 105].

Studium wykonalności jest najbardziej rozbudowaną, właściwie kompletną metodą oceny projektów, która służy sprawdzeniu, w jakim czasie, za pomocą jakich zasobów i w jakim zakresie przedsięwzięcie może być wykonane. Pomaga określić, dzięki analizie technicznej, ekonomicznej i finansowej [T. Szot-Gabryś 2011, s. 130], potencjalne zagrożenia i szanse w realizacji przedsięwzięcia, zdefiniować oczekiwane korzyści i koszty oraz przedstawić warianty realizacji, aby stwierdzić, czy przedsięwzięcie jest wykonalne [M. Trocki i in. 2013, s. 203]. Studium wykonalności, jako metoda całościowa, zawiera w sobie wszystkie elementy oceny — efektywność, wykonalność i celowość — chociaż jej główną częścią jest badanie wykonalności [M. Trocki i in. 2012, s. 280].

Feasibility study jest często stosowane w przedsięwzięciach inwestycyjnych wykonywanych na potrzeby własne i klientów zewnętrznych [M. Trocki i in. 2013, s. 204].

Studium wykonalności daje możliwość porównać oczekiwane strumienie przychodów, koszty kapitałowe i ryzyko możliwego sposobu korzystania z wielkościami rynkowymi [S. Żróbek 2011, s. 22]

Ponadto studium wykonalności pomaga sprawdzić czy dany projekt odpowiada tendencjom rynkowym i czy inwestor jest w odpowiedniej sytuacji finansowej, umożliwiającej finansowanie inwestycji z własnego budżetu lub z innych źródeł finansowania [M. Wirkus i in. 2012, s. 19].

Studium wykonalności jest przygotowywane bazując się na projekcie wstępnym przedsięwzięcia, który stanowi zasadniczy dokument dla opracowania ekspertyzy. Samo studium też jest projektem — będąc pracą badawczą — ale głównie o charakterze analitycznym, zawiera prezentację planu technicznego przedsięwzięcia, a często również propozycje planowanej inwestycji [A. Stabryła 2006, s. 105].

Wstępny studium wykonalności

W sytuacji projektów bardzo kosztownych i obciążonych dużym ryzykiem, już samo sporządzenie studium wykonalności jest ważnym przedsięwzięciem. W takiej sytuacji jest stosowany tak zwany wstępny studium wykonalności (ang. prefeasibility study), który ma na celu zredukować ryzyko poniesienia dużych wydatków na to “główne", kosztowne stadium wykonalności, w sytuacji, gdy jest możliwość wcześniej rozpoznać niepowodzenie projektu stosunkowo prostymi metodami i technikami. Czasami, nawet przed sporządzeniem wstępnego stadium wykonalności, opracowywane jest jeszcze jedno, "przedopracowanie", czyli studium możliwości, które tylko definiuje inwestycyjne możliwości w wybranym obszarze bez dokonywania ich oceny [B. Miedziński 2012, s. 68].

Struktura studium wykonalności

Rys. 1. Struktura studium wykonalności

W praktyce nie ma jednej, uniwersalnej struktury feasibility study, oprócz projektów, które są finansowane ze środków UE, gdzie obowiązują określone normy i standardy studium wykonalności. Treść i struktura studium w duzej mierze zależy od typu, kategorii i wielkości przedsięwzięcia, stopnia dokładności danych przedsięwzięcia oraz procedur, które wykorzystywane w danej firmie [M. Wirkus 2012, s. 20]. Chociaż jest jeden bardzo popularny model, zgodnie z metodologią UNIDO, został on opracowany przez W. Bahrensa i P. M. Hawranka [ M. Trocki i in. 2013, s. 204]. Zaproponowana struktura przedstawiona na rysunku 1.

Rys. 2. Studium wykonalności - wykaz metod, narzędzi i wyników

Studium wykonalności, po opracowaniu różnych wariantów przedsięwzięcia, powinno mieścić rozstrzygające wnioski, które pozwolą podjąć decyzję dotyczącą realizacji inwestycji zgodnie z przedstawioną dokumentacją, wprowadzić niezbędne poprawki i uzupełnień, odłożenie realizacji do czasu zmiany niektórych warunków lub przestanie jakichkolwiek dalszych prac nad przedsięwzięciem [M. Wirkus i in. 2012, s. 19].

Rodzaje wykonalności

Na wykonalność projektu składa się pięć głównych elementów, określanych angielskim akronimem TELOS. Wyróżniamy wykonalność: technologiczną i systemową (ang. technology and system feasibility), ekonomiczną (ang. economic feasibility), prawną (ang. legal feasibility), operacyjną (ang. operational feasibility) i czasową (ang. schedule feasibility). Ponadto w studium wykonalności powinny być brane pod uwagę: wykonalność rynkowa i dotycząca nieruchomości (ang. market and real estate feasibility), wykonalność zasobowa (ang. resource feasibility) oraz wykonalność kulturowa (ang. cultural feasibility) [M. Trocki 2012, s. 18].

Zalety i wady studium wykonalności

Kompleksowość jest najważniejszą zaletą studium wykonalności. Przygotowanie takiego dokumentu pozwala zmniejszyć ryzyko ominięcia istotnych aspektów projektu. Studium wykonalności, poza tym, daje możliwość wybrać najlepszy wariant wykonywania planowanego projektu, dlatego zalecane jest powołanie szerokiego zespołu, który angażuje wielu interesariuszy, do przygotowania dokumentacji. Najistotniejszą wadą studium wykonalności jest złożoność, praco - i czasochłonność opracowywania — co zwiększa liczbę pomijania analizy przedprojektowej w zarządzaniu projektami przez sponsorów [M. Trocki i in. 2013, s. 207].