Kompetencje

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 18:58, 12 lis 2023 autorstwa Zybex (dyskusja | edycje) (cleanup bibliografii i rotten links)
Kompetencje
Polecane artykuły

Kompetencje (kwalifikacje personelu) w literaturze podmiotu definiuje się różnorodnie, choć w każdej z nich powtarza się udział trzech podstawowych składników. Kompetencje uznać można za zestawienie trzech głównych składowych, do których zalicza się wiedzę, umiejętności oraz odpowiedzialność [1].

Słownik języka polskiego definiuje kompetencje jako zakres pełnomocnictw i uprawnień, zakres działania organu władzy bądź jednostki organizacyjnej oraz jako zakres czyjejś wiedzy, odpowiedzialności i umiejętności[2]. Na tej podstawie można stwierdzić, iż kompetentny to ktoś uprawniony, upełnomocniony, do wydawania decyzji, do działania, mający podstawy, kwalifikacje do wypowiadania sądów i ocen[3].

W odniesieniu do łacińskiego terminu competentia, kompetencje definiuje, rozumie się jako posiadanie wiedzy umożliwiające wydawanie sądu, wypowiadanie autorytatywnego zdania, zakres zagadnień, o których określona osoba może wyrokować, gdyż jest w posiadaniu odpowiedniego doświadczenia oraz wiadomości, co prowadzi do stwierdzenia, iż człowiek kompetentny to osoba, która do określonych działań posiada odpowiednie przygotowanie [4].

W języku obiegowym terminu kompetencji stosujemy w celu określenia takiej sytuacji, w której jeśli określony przedmiot należycie dokona określonej czynności, to ze względu na wynik tej czynności szacujemy czy sprawca był kompetentny [5].

"Kompetencje (competence) - zakres uprawnień, obowiązków, pełnomocnictw i odpowiedzialności menedżera; także zakres jego wiedzy i umiejętności:

  1. koncepcyjnych (prognozowanie i programowanie działań strategicznych, które dotyczą rozwoju firmy i jej relacji z otoczeniem),
  2. administracyjnych (sprawne i efektywne kierowanie firmą, koordynowanie działań różnych grup i zespołów itp.),
  3. technicznych (wiedza specjalistyczna, doświadczenie i sprawność w operowaniu rzeczami),
  4. organizacyjnych (znajomość zasad sprawnej organizacji i nowoczesnych technik organizatorskich),
  5. interpersonalnych (umiejętność współpracy z ludźmi i wyzwalania w nich tzw. "energii społecznej").

W miarę przechodzenia na wyższe szczeble zarządzania maleje rola umiejętności technicznych i organizacyjnych, rośnie natomiast znaczenie umiejętności koncepcyjnych oraz administracyjnych".[6]

TL;DR

Kompetencje w literaturze są definiowane jako zestawienie wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności. Mogą obejmować zarządzanie, techniczne umiejętności, kompetencje interpersonalne, itp. Kompetencje w organizacji mogą dotyczyć zarządzania, pracowników, współpracowników, wiedzy zbiorowej, produktów i technologii. Kluczowe cechy kompetencji to ich podmiotowy charakter, stopniowalność, umożliwianie skutecznego działania, różnorodny zakres treściowy i dynamiczny charakter. Rodzaje kompetencji obejmują organizacyjne, uniwersalne, zawodowe i stanowiskowe. Najważniejsze kompetencje to wiedza, doświadczenie, kreatywność, samodzielność, odpowiedzialność, przedsiębiorczość, itp. Istnieje różna typologia kompetencji, np. związane z uzdolnieniami, umiejętnościami, wiedzą, osobowością, wartościami, zainteresowaniami.

Cechy kompetencji

Do podstawowych cech kompetencji zalicza się:

  • ich podmiotowy charakter
  • stopniowalność i wymierność
  • umożliwiają skuteczne realizowanie zadań na odpowiednim poziomie
  • mają zróżnicowany zakres treściowy oraz wiążą się z określoną sytuacją
  • mają charakter dynamiczny, a ich rozwój polega na rekonstrukcji
  • raz ukształtowane systemy kompetencji w jakimś stopniu odzwierciedlają stan przygotowania zawodowego oraz kierunek jego doskonalenia
  • mają możliwość przenoszenia się na inne sytuacje zadaniowe
  • są ujawnieniem swoich potencjalności w formie aktów motywacyjnych nie tylko w sytuacji zadania, ale również zawsze wobec kogoś[7].

Rodzaje kompetencji

1.kompetencje organizacji uwarunkowują domenę i wyniki działalności organizacji.

Składają się na nie przede wszystkim:
  • kompetencje zarządcze (kierownicze) - wiążą się ze zdolnością do efektywnego, skutecznego i etycznego zarządzania. Są ważne i potrzebne, choć wciąż zbyt często ignorowane. Kompetencje zarządcze dotyczą konkretnych osób, stanowią również element kultury danej organizacji, ponieważ wiążą się z jej historią i tradycjami
  • kompetencje pracowników - są głównym elementem kompetencji organizacji. Wiedza i umiejętności, twórcze myślenie, ambicje i zaangażowanie, a także zdolność do współpracy kształtują i rozwijają przedsiębiorstwa, produkty i technologie, budują markę firmy i jej wyrobów, wpływają na zainteresowanie klientów czy zdolności produkcyjne.
  • kompetencje współpracowników (partnerów) - ze względu na szybki rozwój outsourcingu ważne są również kompetencje współpracowników i osób luźniej związanych z firmą: konsultantów, projektantów, ekspertów itp., nie tylko pracowników etatowych.
  • wiedza i pamięć zbiorowa - są zawarte w systemach zarządzania, bazach danych i innych zasobach informacji, którymi firma dysponuje, w doświadczeniach z przeszłości, które składają się na tożsamość i kulturę każdego przedsiębiorstwa. Wiążą się z zasobami społeczeństwa, w którym działa firma, a nawet całej cywilizacji,
  • kompetencje przejęte z zewnątrz (przepływy kompetencji) - wiążą się z franczyzą, zakupem licencji na wytwarzanie określonych produktów, patentów i wzorów użytkowych, oprogramowaniem komputerowym oraz innymi wartościami niematerialnymi i prawnymi.
  • kompetencje w sferze produktów i technologii - są elementem kluczowym kompetencji organizacji. Klient poszukując produktu interesuje się walorami użytkowymi produktu i relacją ceny do wartości, bierze pod uwagę markę postrzegając ją zarówno jako gwarancję kompetencji przekładających się na dobrą jakość, jak i pod kątem prestiżu.
  • kompetencje społeczne związane ze współpracą w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym oraz etyką - ułatwiają firmie realizowanie misji, wizji i strategii w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym, nawiązanie odpowiednich kontaktów i współpracy.

2.kompetencje uniwersalne - część oczekiwanych kompetencji jest wspólna dla ogółu podmiotów.

Kluczowe kompetencje uniwersalne organizacji obejmują:
  • zdolność do realizacji misji, wizji i strategii oraz zaspokajania określonych potrzeb społecznych,
  • efektywność i sprawność działania,
  • zdolność do samofinansowania i generowania zysków (w sektorze przedsiębiorstw),
  • zdolność do efektywnej współpracy z otoczeniem zewnętrznym, dokonywania zmian i elastycznego dostosowania się, a także do przetrwania i rozwoju,
  • kompetencje społeczne - zdolność do prowadzenia działalności z respektowaniem dobrych obyczajów.

3.kompetencje zawodowe i stanowiskowe - kompetencje zawodowe to kompetencje właściwe poszczególnym zawodom, rozwijają się w ramach szerszego procesu społecznego, a w konkretnej organizacji zmieniają się przeważnie tylko szczegóły. Natomiast kompetencje stanowiskowe odnoszące się do grupy jednorodnych stanowisk są na ogół identyczne; powinny mieć charakter obiektywny, niezależny od osoby zasiadającej na danym stanowisku[8]

Najważniejsze kompetencje

  1. Wiedza
  2. Doświadczenie i praktyczne umiejętności
  3. Kreatywność i innowacyjność
  4. Samodzielność
  5. Odpowiedzialność
  6. Przedsiębiorczość
  7. Orientacja biznesowa
  8. Profesjonalizm
  9. Decyzyjność
  10. Dyscyplina
  11. Skuteczność i efektywność
  12. Kompetencje związane z komunikacją
  13. Współpraca
  14. Etycznie postępowanie
  15. Inteligencja
  16. Kultura osobista i kultura pracy
  17. Asertywność

Typologia kompetencji/kwalifikacji

W literaturze przedmiotu spotkać można typologię kompetencji zaproponowaną przez T. Rostowskiego, który wyodrębnił 8 kategorii kompetencji:

  1. kompetencje związane z uzdolnieniami, odnoszące się do potencjału pracownika, możliwości rozwoju oraz wykorzystania uzdolnień, by zdobyć nowe kompetencje
  2. kompetencje związane z umiejętnościami i zdolnościami, dotyczące czynników niezbędnych dla odniesienia sukcesu w konkretnym zadaniu w pracy
  3. kompetencje związane z wiedzą, będące utożsamiane z przygotowaniem do konkretnych zadań w ramach zawodu, specjalizacji, stanowiska, bądź organizacji
  4. kompetencje fizyczne, dotyczące umiejętności związanych z fizycznymi wymaganiami stanowiska pracy, np. sprawność fizyczna
  5. kompetencje związane ze stylem działania, opisując w jaki sposób określane są cele bądź jaka jest umiejętność planowania i zdolności organizacyjne
  6. kompetencje związane z osobowością, złożone z umiejętności warunkujących efektywność radzenia sobie w określonego typu sytuacjach społecznych
  7. kompetencje związane z zasadami i wartościami, odnoszące się do zasad, wartości i wierzeń, pozwalają one na określenie motywów działań
  8. kompetencje związane z zainteresowaniami, które oznaczają preferencje zadań i rodzaju pracy oraz jego środowiska.

Patrz także:

Przypisy

  1. ↑ Słownik języka polskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994, s. 977
  2. ↑ Słownik języka polskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s. 348
  3. ↑ Tamże, s. 348
  4. ↑ W. Furmanek, Kompetencje - próba określenia pojęcia, "Edukacja Ogólnotechniczna", nr 7, 1997, s. 14
  5. ↑ W. Furmanek, Kompetencje..., op. cit., s. 14
  6. ↑ Šmid W. (2012). Boss leksykon, Wydawnictwo Dr Lex, Kraków, s. 232
  7. ↑ W. Furmanek, Kompetencje..., op. cit., s. 17
  8. ↑ Oleksyn T. (2010). Zarządzanie kompetencjami: teoria i praktyka, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa, s. 22-36

Bibliografia

  • Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Furmanek W. (1997). Kompetencje - próba określenia pojęcia, Edukacja Ogólnotechniczna, nr 7
  • Glinkowska B. (2012). Kompetencje pracownika a efektywność organizacji, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 262 Efektywność - konceptualizacja i uwarunkowania, s. 126-133
  • Kacprzak M., Król A. (2014), Strategiczne kompetencje kadry menedżerskiej a rynek pracy, Zarządzanie. Teoria i Praktyka / Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie, nr 2 (10)
  • Oleksyn T. (2010). Zarządzanie kompetencjami: teoria i praktyka, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa
  • Rostowski T., Kompetencje jako jakość zarządzania zasobami ludzkimi, w: "Jakość zasobów firmy
  • Sajkiewicz A. (red.) (2002). Kultura, kompetencje, konkurencyjność, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa
  • Smid W. (2012), BOSS Leksykon, Dr Lex, Kraków


Autor: Justyna Kowal, Monika Kowal


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Kompetencje&oldid=177193”