Foresight strategiczny

Termin Foresight Strategiczny pochodzi z języka angielskiego i często tłumaczony jest jako "przewidywanie strategiczne". W praktyce jednak, termin ten określa znacznie bardziej skomplikowane zjawisko. Foresight strategiczny to w skrótowym ujęciu możliwość przewidywania i oceniania przyszłych zdarzeń w okresie długo lub średnioterminowym. Dalszym etapem procesu jest układanie strategii w celu unikania niebezpieczeństw oraz wykorzystywania szans w przyszłości. Foresight stosowany jest najczęściej jako źródło diagnoz istotnych problemów społecznych i gospodarczych na przestrzeni czasu oraz jako instrument prognozowania i podejmowania decyzji zarówno przez rząd, biznes oraz instytucje sfery publicznej.

Obecnie Foresight jest procesem mocno powiązany z polityką techniczną, innowacyjną oraz naukową kraju. Proces ten ma znaczący wpływ na kształtowanie oraz realizację polityki danego państwa. Niejednokrotnie foresight jak również jego wyniki wykorzystywane są jako sposób rozwoju w społeczeństwie kultury w aspekcie myślenia o przyszłości. Skupiając w dyskusji przedstawicieli władzy publicznej, przemysłu, organizacji pozarządowych, organizacji badawczych oraz społeczeństwa staje się jednym z głównych narzędzi planowania przyszłości. Poprzez panelowe dyskusje, warsztaty celowe, metody Delphi, scenariuszy rozwoju dziedzin i seminariów przekazywane są informacje o nowych tendencjach rozwojowych. Istotą foresightu jest wskazanie alternatywnych ścieżek rozwoju, a nie tylko tej, która wynika z ekstrapolacji aktualnych trendów i uwarunkowań.

Obieraniu strategicznych kierunków rozwoju badań i technologii mają na celu przysporzenie jak największych korzyści ekonomicznych i społecznych w gospodarce. Uczestniczący podczas projektowania Foresightu ustalają kierunki badań tworząc wizję przyszłych zamierzeń i osiągnięć.W efekcie Foresight jest procesem, który ma na celu przedstawienie możliwości myślenia społeczeństwa o przyszłości.

Cel i znaczenie foresightu strategicznego

Głównym celem foresightu strategicznego jest umożliwienie organizacji dostosowania się do szybko zmieniającego się otoczenia i maksymalizowanie szans oraz minimalizowanie ryzyka. Poprzez badanie przyszłych trendów i scenariuszy, organizacje mogą lepiej zrozumieć, jakie możliwości i zagrożenia mogą pojawić się w najbliższej i dalszej przyszłości.

Foresight strategiczny ma również ogromne znaczenie dla innowacyjności organizacji. Pozwala na identyfikację i wykorzystanie nowych technologii, trendów rynkowych i zmian społecznych, które mogą wpływać na sukces organizacji. Dzięki temu organizacje mają możliwość tworzenia innowacyjnych produktów i usług oraz wdrażania nowych modeli biznesowych.

Innym ważnym aspektem foresightu strategicznego jest budowanie strategii długoterminowych. Dzięki analizie przyszłych trendów i scenariuszy organizacje mogą opracować strategie, które są elastyczne i mogą dostosowywać się do zmieniających się warunków. To z kolei pozwala organizacjom na utrzymanie konkurencyjności na rynku i osiągnięcie sukcesu w długim okresie czasu.

Wprowadzenie foresightu strategicznego do organizacji wymaga jednak odpowiedniego podejścia i zaangażowania zarządu oraz całego zespołu. Wymaga to inwestycji w badania i rozwój, szkolenie pracowników, świadomego podejścia do zmian oraz gotowości do eksperymentowania i podejmowania ryzyka.

"Futuring" i "Planning"

Termin Foresight rozróżnia dwie kategorie. Pierwszą z nich jest Futuring. Jest to sztuka identyfikowania i oceniania możliwych przyszłych zdarzeń. Jest to termin bardzo rozległy i zorientowany wyłącznie na przyszłość. Planning natomiast, jest to przygotowywanie planów, zbioru wstępnych decyzji co do przyszłości. W swej strukturze mogą one zawierać identyfikację celów a także strategie jak je osiągnąć. Zasadniczą różnicą pomiędzy tymi terminami jest to, iż Planning jest skupiony na podejmowaniu natychmiastowych decyzji o postępowaniu. Futuring skupia się natomiast na przyszłości oraz na rozumieniu możliwych celów oraz strategii.

Elementy procesu

• Dyskusja panelowa
• Analiza SWOT i Analiza ograniczeń
• Badanie metodą Delphi
• Analiza krzyżowa wpływów
• Analiza scenariuszy
• Analiza PEST (Polityczno-Ekonomiczno-Społeczno-Technologiczna)
• Sponsoring

Użyteczność Foresightu Strategicznego

Foresight odgrywa coraz to większą rolę w dzisiejszym społeczeństwie oraz polityce naukowej. Wykorzystanie foresightu zwiększa prawdopodobieństwo wyboru właściwego kierunku działań. Użyteczność procesu potwierdzić można wieloma argumentami. Pierwszy z nich mówi o tym, iż dzięki programowi możliwe jest przewidywanie rozwoju wschodzących technologii, które zwykle nie są uwzględnione podczas modelowania komputerowego. Pełniejsze również jest uwzględnienie wpływu całego zdarzenia na społeczeństwo, środowisko i gospodarkę.Kolejnym faktem przemawiającym za Foresightem jest minimalizacja subiektywnej oceny poprzez uwzględnienie opinii dużej, różnorodnej grupy ekspertów z całej Europy. Ostatecznie Foresight jest narzędziem przydatnym w podejmowaniu decyzji oraz preferowanych mechanizmach wsparcia dla polityki naukowej, technicznej i innowacyjnej państwa. Stosowany w możliwe jak najwęższym zakresie daje pożądane, dokładne informacje o danym obszarze.

Proces foresightu strategicznego

Analiza trendów i sygnałów z przyszłości

Pierwszym krokiem w foresightcie strategicznym jest analiza trendów i sygnałów z przyszłości. Trendy to długotrwałe zmiany i kierunki rozwoju, które mają wpływ na naszą przyszłość. Sygnały z przyszłości natomiast to wczesne oznaki zmian, które mogą mieć znaczący wpływ w przyszłości. Poprzez analizę trendów i sygnałów, organizacja może zidentyfikować potencjalne obszary rozwoju, zagrożenia i szanse.

Diagnoza problemów społecznych i gospodarczych

Kolejnym etapem jest diagnoza problemów społecznych i gospodarczych. Organizacja powinna zbadać istniejące problemy, które mają wpływ na jej działalność oraz społeczeństwo i gospodarkę jako całość. Diagnoza ta pozwala zidentyfikować obszary, w których organizacja może wprowadzić innowacje i rozwiązania.

Identyfikacja zagrożeń i szans

Identyfikacja zagrożeń i szans jest kluczowym elementem foresightu strategicznego. Organizacja powinna analizować otoczenie zewnętrzne i wewnętrzne, aby zidentyfikować czynniki, które mogą wpływać na jej przyszły rozwój. Zagrożenia mogą wynikać z czynników politycznych, ekonomicznych, społecznych, technologicznych lub środowiskowych. Szanse natomiast stanowią potencjalne możliwości rozwoju organizacji.

Tworzenie scenariuszy rozwoju

Po zidentyfikowaniu zagrożeń i szans, organizacja powinna przejść do tworzenia scenariuszy rozwoju. Scenariusze to opisy alternatywnych przyszłych wizji organizacji, uwzględniające różne kombinacje zagrożeń i szans. Tworzenie scenariuszy pozwala organizacji lepiej przygotować się na różne przyszłe scenariusze i podjąć odpowiednie decyzje strategiczne.

Decyzje i działania strategiczne

Ostatnim etapem foresightu strategicznego jest podejmowanie decyzji i działań strategicznych. Na podstawie analizy trendów, diagnozy problemów, identyfikacji zagrożeń i szans, oraz scenariuszy rozwoju, organizacja powinna opracować strategię, która pozwoli jej skutecznie reagować na przyszłe zmiany. Decyzje strategiczne powinny uwzględniać ryzyko, możliwości innowacji i zdolność organizacji do adaptacji.

Foresight strategiczny jest ciągłym procesem, który powinien być regularnie aktualizowany i dostosowywany do zmieniających się warunków. Jest to narzędzie, które pomaga organizacji być przygotowaną na przyszłe wyzwania i osiągać sukces w dynamicznym otoczeniu.

Wyzwania i korzyści foresightu strategicznego

Elastyczność i dostosowanie do zmieniających się warunków

Jednym z głównych wyzwań, z jakimi musi zmierzyć się foresight strategiczny, jest elastyczność i zdolność do dostosowania się do dynamicznie zmieniających się warunków. W dzisiejszym globalnym i nieustannie ewoluującym środowisku biznesowym, organizacje muszą być w stanie przewidzieć i reagować na zmiany, aby pozostać konkurencyjne.

Foresight strategiczny umożliwia organizacjom monitorowanie trendów, identyfikowanie potencjalnych zagrożeń i szans, a także opracowywanie strategii dostosowawczych. Dzięki temu organizacje mogą szybko reagować na zmieniające się warunki, unikając ryzyka utraty konkurencyjności. Elastyczność jest kluczowa dla przetrwania i rozwoju organizacji w dzisiejszym dynamicznym i nieprzewidywalnym środowisku biznesowym.

Interdyscyplinarność i współpraca

Kolejnym ważnym aspektem foresightu strategicznego jest interdyscyplinarność i współpraca. Proces ten wymaga zaangażowania ekspertów z różnych dziedzin, takich jak ekonomia, technologia, nauki społeczne i wiele innych. Tylko poprzez interdyscyplinarną współpracę organizacje mogą uzyskać kompleksowe i wszechstronne spojrzenie na przyszłość.

Interdyscyplinarność i współpraca umożliwiają organizacjom uwzględnianie różnych perspektyw i punktów widzenia w procesie podejmowania decyzji strategicznych. Dzięki temu organizacje mogą bardziej kompleksowo analizować i rozumieć przyszłe scenariusze, co z kolei przyczynia się do lepszego osiągania celów strategicznych.

Alokacja zasobów

Foresight strategiczny wymaga odpowiedniej alokacji zasobów, zarówno finansowych, jak i ludzkich. Proces ten może być czasochłonny i wymagać zaangażowania ekspertów, a także odpowiedniego budżetu. Organizacje muszą być gotowe inwestować w przyszłość i rozumieć, że foresight strategiczny jest inwestycją, która przynosi długoterminowe korzyści.

Odpowiednia alokacja zasobów umożliwia organizacjom skuteczne przeprowadzanie analiz, badań i opracowywanie strategii przyszłościowych. Dzięki temu organizacje są lepiej przygotowane do zmieniających się warunków i mają większe szanse na osiągnięcie sukcesu w długim okresie czasu.

Budowanie odporności na zmienne warunki

Foresight strategiczny pomaga organizacjom budować odporność na zmienne warunki, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Dzięki przewidywaniu i planowaniu organizacje mogą antycypować potencjalne zagrożenia i przygotować się na nie odpowiednio wcześnie.

Budowanie odporności na zmienne warunki obejmuje również zdolność organizacji do szybkiego reagowania na nieoczekiwane wydarzenia i adaptacji do nowych warunków. Foresight strategiczny umożliwia organizacjom tworzenie elastycznych i skalowalnych strategii, które mogą być dostosowywane w zależności od aktualnej sytuacji.

Aspekty społeczne, etyczne i zrównoważonego rozwoju

Niezwykle istotnymi aspektami foresightu strategicznego są również aspekty społeczne, etyczne i zrównoważonego rozwoju. Organizacje muszą uwzględniać te czynniki w swoich strategiach przyszłościowych, aby być odpowiedzialnymi społecznie i zrównoważonymi.

Foresight strategiczny pozwala organizacjom analizować wpływ ich działań na społeczeństwo, środowisko naturalne i etykę. Dzięki temu organizacje mogą opracowywać strategie, które uwzględniają te aspekty i przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju. Foresight strategiczny pozwala organizacjom być liderami w dziedzinie społecznej odpowiedzialności biznesu i zrównoważonego rozwoju.

Foresight strategiczny — artykuły polecane

Analiza scenariuszy — Metoda scenariuszy — Analiza SWOT — Absorpcja — Definicja controllingu — Identyfikacja i ocena zagrożeń i szans — Zarządzanie strategiczne — Ewaluacja projektu — Badania marketingowe

Bibliografia

• Bootz, J. P. (2010). Strategic foresight and organizational learning: A survey and critical analysis. Technological forecasting and social change, 77(9), 1588-1594
• Costanzo, L. A. (2004). Strategic foresight in a high-speed environment. Futures, 36(2), 219-235
• Heger, T., & Rohrbeck, R. (2012). Strategic foresight for collaborative exploration of new business fields. Technological Forecasting and Social Change, 79(5), 819-831
• Kaleta A., Moszkowicz K. (2006), Plan Operacyjny Foresight, Politechnika Rzeszowska, Rzeszów
• Kurzydłowski K., Broszura Narodowego Programu Foresight, 2007
• Mietzner, D., & Reger, G. (2005). Advantages and disadvantages of scenario approaches for strategic foresight. International Journal of Technology Intelligence and Planning, 1(2), 220-239
• Nowicka I. (2005), Optimum, Studia Ekonomiczne, nr 2
• Slaughter R. (1997), Developing and applying strategic foresight, ABN Report, 5(10)

Autor: Agnieszka Litewka