Audytor

Audytor (alternatywnie auditor) to osoba lub firma uprawniona do przeprowadzenia audytów. W zależności od rodzaju audytu- zakres obowiązków audytora się zmienia. Poniższa definicja przybliża dokładniej pojęcie audytora- biegłego rewidenta. Definicja biegłego rewidenta określona jest w Ustawie z dnia 7.05.2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym.

Zawód biegłego rewidenta polega na wykonywaniu czynności rewizji finansowej, którą rozumie się jako badanie, przeglądy sprawozdań finansowych lub inne usługi poświadczające, o których mowa w odrębnych przepisach lub standardach rewizji finansowej.

TL;DR

Artykuł omawia rolę i zadania audytora oraz różnice między audytem zewnętrznym a wewnętrznym. Opisuje również formy audytu oraz wymagania i egzaminy dla kandydatów na biegłego rewidenta. Przedstawia także odpowiedzialność dyscyplinarną biegłego rewidenta oraz ciekawostki związane z audytem.

Rys historyczny

Krótki rys historyczny (K.Winiarska 2017, s. 19): XIII-XIV wiek - audytor publicznie odczytuje konta, wydaje o nich opinie

• 1494-1850 - audytor wykrywa oszustwa
• 1850-1905 - audytor wykrywa oszustwa oraz popełnione błędy
• 1905-1933 - audytor wydaje opinie na temat ważności sprawozdań, wykrywa błędy, oszustwa
• 1940-1990 - audytor opiniuje prawdziwość i regularność [[[sprawozdanie]] finansowe|sprawozdań finansowych]
• 1998-2002 - audytor opiniuje prawdziwość rocznych sprawozdań finansowych, weryfikuje systemy kontroli, zapobiega błędom
• 2002-2005 - obiektywna i niezależna ocena funkcjonowania gospodarki finansowej (legalność, celowość, rzetelność, jawność, przejrzystość)
• 2006-... - audytor bada [[[system]] zarządzania|system zarządzania] i kontroli, prowadzi czynności doradcze

Rodzaje audytu

Wyróżniamy dwa rodzaje[[[audyt]]|audytu], czynnikiem warunkującym jest rodzaj podmiotu prowadzącego audyt (T. Kiziukiewicz, s. 15)

• zewnętrzny - przeprowadzany niezależnie od kierownictwa, zlecony instytucji zewnętrznej w celu zbadania sytuacji, głównie finansowej (Najwyższa Izba Kontroli, Regionalna Izba Obrachunkowa, firma audytorska)
• wewnętrzny - przeprowadzany przez własną jednostkę, komórkę

Audyt podejmuje działalność niezależną, obiektywną, zapewniającą, doradczą. Jego celem jest podniesienie wartości, a także ulepszenie [[[działalność operacyjna]]|działalności operacyjnej] przedsiębiorstwa. Systematycznie i w sposób zdyscyplinowany ocenia, doskonali skuteczność procesów zarządzania ryzykiem, kontroli (K. Winiarska 2017, s. 19)

Formy audytu

W Polsce wyróżnia się następujące formy audytu (K. Winiarska 2017, s. 32):

• operacyjny - badanie oszczędności, efektywności zarządzania, wydajności, skuteczności systemów i ich jednostek
• informatyczny - dostarczanie kierownictwu niezależnych i obiektywnych ocen na temat wdrożonych systemów informatycznych, obejmuje dane, aplikacje, technologie, sprzęt i ludzi
• finansowy - ocena sprawozdań finansowych, wydanie opinii na temat wiarygodności danych dokumentów, ocena zgodności sprawozdania z dokumentami źródłowymi.

Różnice między audytem zewnętrznym a wewnętrznym

Audyt zewnętrzny (T, Kiziukiewicz 2013, s. 16):

• cel audytu - dla podmiotów zewnętrznych zainteresowanych sytuacją danego przedsiębiorstwa
• zakres audytu - finansowe aspekty
• okres badania - zdarzenia zaistniałe, informacje z sprawozdania finansowego
• częstotliwość badań - raz do roku
• znajomość jednostki - poznanie bezpośrednio przed badaniem lub w trakcie realizacji zadania

Audyt wewnętrzny (T, Kiziukiewicz 2013, s. 16):

• cel audytu - wniesienie wartości dodanej do jednostki
• zakres audytu - aspekty finansowe i niefinansowe
• okres badania - stan obecny, ex post rzadko
• częstotliwość badania - według planu, przez cały rok

Elementy określające charakter prac audytora (K.Winiarska 2017, s. 27):

• działalność niezależna i obiektywna
• działalność weryfikacyjna
• działalność doradcza i prewencyjna
• działalność systematyczna
• działalność zorientowana na ryzyko
• działalność ukierunkowana na badanie procesów.

Wybór audytora

W każdej jednostce do wyboru audytora oddelegowane są określone podmioty (W. Próchnicki 2016, s. 4):

• właściciel - w działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną
• wspólnicy - w spółkach cywilnych, jawnych,partnerskich, komandytowych
• walne zgromadzenie - w spółkach komandytowo-akcyjnych
• zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy - w spółkach akcyjnych
• zwyczajne zgromadzenie wspólników - w spółkach z o.o.
• rada pracownicza lub w przypadku braku organ założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych
• walne zgromadzenie - w spółdzielniach.

Dokonanie oceny

Ocena przez audytora systemów zarządzania i kontroli skupia się na (K. Winiarska 2017, s. 30)

• zgodności prowadzonej działalności z prawem oraz określonymi procedurami przedsiębiorstwa,
• efektywności i gospodarności decyzji
• wiarygodności sprawozdania finansowego i sprawozdania [[[budżet]]|budżetu].

Cechy audytora i biegłego rewidenta

Cechy audytora wewnętrznego w Polsce (K. Sawicki 2011, s. 367-368):

• rodzaj czynności - czynności audytowe wykonywane są zgodnie z założeniami planu rocznego,
• odbiorca wykonanych usług/prac - osoba/jednostka, która zatrudniła audytora
• zakres przedmiotowy usług lub czynności - wszystkie obszary działalności łącznie z działalnością doradczą
• obowiązek przestrzegania podstawowych zasad i standardów- kodeks etyki audytora wewnętrznego, prawa takie jak uczciwości, poufności, kompetencji, obiektywizmu, międzynarodowe standardy profesjonalnej praktyki audytu wewnętrznego
• sposób wykonywania zawodu - umowa o pracę zawarta z jednostką zatrudniającą,
• forma prezentacji wyniku audytu/badania sprawozdania finansowego - sprawozdanie z wykonanego audytu
• ochrona prawna tytułu - brak
• nadzór - podległy bezpośrednio osobie zatrudniającej

Cechy biegłego rewidenta (K. Sawicki 2011, s. 367-368):

• rodzaj czynności - czynności rewizyjne dokonywane okresowo
• odbiorca wykonanych usług/prac - jednostka zlecająca odpłatne wykonanie usługi/pracy
• zakres przedmiotowy usług lub czynności - wykonywanie czynności rewizji finansowej również świadczenia uwzględnione w art. 48 ust. 2 ustawy o biegłych rewidentach
• obowiązek przestrzegania podstawowych zasad i standardów - etyka zawodowa biegłych rewidentów łącznie z zasadami uczciwości, należytej staranności, obiektywizmu, zachowania tajemnicy,
• sposób wykonywania zawodu:

1. osoba fizyczna prowadząca działalność we własnym imieniu i na własny rachunek
2. wspólnik podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych,
3. osoba pozostająca w stosunku pracy z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych
4. osoba niepozostająca w stosunku pracy i nieprowadząca działalności we własnym imieniu

i na własny warunek pod warunkiem zawarcia umowy cywilnoprawnej z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych

• forma prezentacji wyniku audytu/badania sprawozdania finansowego - opinia niezależnego biegłego rewidenta wraz z raportem; może być ona negatywna, z zastrzeżeniami bądź bez zastrzeżeń
• ochrona prawna tytułu - podlega ochronie
• nadzór - podległy Komisji Nadzoru Audytowego oraz Krajowej Komisji Nadzoru

Praktyka zawodowa

Odbycie praktyki zawodowej (K. Sawicki 2011, s. 368): Praktyka zawodowa zostaje zaliczona, jeżeli wykonywana czynność jest udokumentowana przez kierownika jednostki, a wymiar czasowy nie jest mniejszy niż 1/2 etatu. Istotne jest aby owa czynność była związana z przeprowadzaniem audytu wewnętrznego pod nadzorem, realizacją kontroli skarbowych (np. certyfikacja, wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej), nadzorem lub wykonywaniem czynności kontrolnych, o których mowa w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli.

Wymagania

Zgodnie z artykułem 286 ustawy o finansach publicznych, wymaga się, by audytor wewnętrzny:

1. posiadał obywatelstwo państwa należącego do Unii Europejskiej lub innego państwa, których obywatel na podstawie stosownych umów może podjąć pracę na terytorium RP
2. posiadał pełną zdolność do czynności prawnych a także w pełni korzystał z wszelkich praw publicznych
3. nie był karany za umyślne przestępstwo, również za przestępstwo skarbowe
4. posiadał wyższe wykształcenie,
5. posiadał następujące kwalifikacje do przeprowadzania audytu wewnętrznego:

• jeden z certyfikatów: Certified Internal Auditor (CIA), Certified Government Auditing Professional (CGAP), Certified Information Systems Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA), Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control Self Assessment (CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lub Chartered Financial Analyst (CFA), lub
• w latach 2003-2006 zdał egzamin na audytora wewnętrznego przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez [Minister Finansów|Ministra Finansów] lub uprawnienia biegłego rewidenta, lub posiadał dwuletnią praktykę w zakresie audytu wewnętrznego i legitymował się dyplomem ukończenia studiów podyplomowych w zakresie audytu wewnętrznego, wydanym przez jednostkę organizacyjną, która posiadała prawo do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych lub prawnych.

Kandydat na biegłego rewidenta przystępuje do egzaminu ustnego po (W. Próchnicki 2016, s. 4):

• odbyciu rocznej praktyki w zakresie rachunkowości stwierdzonej przez komisję
• zdaniu z wynikiem pozytywnym egzaminów pisemnych z 10 tematów, z uwzględnieniem posiadania wiedzy niezbędnej do rewizji finansowej obejmującej 11 zagadnień, w tym 7 z przepisów prawa (podatkowego, cywilnego, spółek handlowych i ładu korporacyjnego, pracy i ubezpieczeń społecznych itp.)
• odbyciu co najmniej dwuletniej aplikacji pod kierunkiem biegłego rewidenta, stwierdzonej przez Komisję egzaminacyjną

Egzaminy dla kandydatów na biegłego rewidenta

Egzaminy dla kandydatów starających się o tytuł biegłego rewidenta obejmują 10 tematów egzaminacyjnych z zakresu:

1. teorii i zasad rachunkowości;
2. zasad sporządzania sprawozdań finansowych, w tym skonsolidowanych sprawozdań finansowych;
3. międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej;
4. analizy finansowej;
5. rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej;
6. zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej;
7. rewizji finansowej;
8. standardów rewizji finansowej;
9. etyki zawodowej i niezależności biegłego rewidenta;
10. wymogów prawnych dotyczących badania sprawozdań finansowych oraz biegłych rewidentów i podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Biegły rewident podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej, w momencie gdy jego postępowanie jest sprzeczne z przepisami prawa, standardami rewizji finansowej, zasadami niezależności oraz zasadami etyki zawodowej.

Karami dyscyplinarnymi są:

• upomnienie,
• nagana,
• kara pieniężna,
• zakaz wykonywania czynności rewizji finansowej przez okres od roku do lat 3,
• wydalenie z samorządu biegłych rewidentów.

Ciekawostki

Osoby legitymujące się dokumentem audytora wewnętrznego powinny być ujęte na liście w wykazie prowadzonym przez ministra finansów z możliwością dostępu publicznego (K. Sawicki 2011, s. 371)

Ustawa o rachunkowości nie wskazuje terminu w jakim powinno się wybrać audytora i podpisać z nim umowę. Zbadanie rocznego sprawozdania finansowego, podpisanie umowy na badanie powinno odbyć się w terminie, który umożliwi przeprowadzenie rzetelnej i dokładnej pracy przez audytora. (W. Próchnicki 2016, s. 4)

Krajowa Izba Biegłych Rewidentów prowadzi listę podmiotów, które mają prawo do badania sprawozdań finansowych. Lista ta jest opublikowana na stronie internetowej Izby (www.kbir.rg.pl). (W. Próchnicki 2016, s. 4)

W jednostkach zainteresowania publicznego następuje rotacja. Kluczowy biegły rewident może jedynie przez okres 5 lat wykonywać czynność rewizji finansowej w danym przedsiębiorstwie. Ponowna współpraca z daną jednostką może nastąpić dopiero po upływie 2 lat od jej zakończenia.(W. Próchnicki 2016, s. 5)

Audyt wewnętrzny z dniem 1 stycznia 2002 roku poprzez nowelę ustawy o finansach publicznych został wprowadzony do wybranych jednostek sektora finansów publicznych (K. Winiarska 2017, s. 21)

Audytor — artykuły polecane

Główny księgowy — Biegły rewident — Zarządca nieruchomości — Tajemnica bankowa — Krajowa Izba Biegłych Rewidentów — Absolutorium — Doradztwo podatkowe — Księgowość — Beneficjent

Bibliografia

• Gumińska B., Marchewka-Bartkowiak K., Szeląg B. (2012), Audyt wewnętrzny i kontrola zarządcza. Studium przypadku, CeDeWu, Warszawa
• Kiziukiewicz T. (2012), Zasady audytu wewnętrznego w sektorze finansów publicznych, Difin, Warszawa
• Kiziukiewicz T. (2013), Audyt wewnętrzny w strukturze kontroli zarządczej, Difin, Warszawa
• Krawczyk M., Sekuła P. (2008), Etyka w pracy audytora wewnętrznego, Annales. Etyka w życiu gospodarczym
• Kuklińska D., Łuczak B. (2007), Audity i Audytowanie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej W Poznaniu, Poznań
• Próchnicki W. (2016), Kilka cennych wskazówek, jak wybierać audytora, Controlling i rachunkowość zarządcza, nr 09 (204)
• Sawicki K. (2011), Audytor wewnętrzny i biegły rewident jako osoby wykonujące audyt i badanie sprawozdań finansowych, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 42
• Sierpińska L. (2008), Proces wdrożenia systemu zarządzania jakością w szpitalu. Problemy Pielęgniarstwa, 16(4)
• Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym Dz.U. 2017 poz. 1089
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240
• Winiarska K. (2017), Audyt wewnętrzny. Teoria i zastosowanie, Difin, Warszawa

Autor: Jolanta Rusin, Gabriela Wlezień