Konkurencja

Konkurencja - proces, w którym podmioty rynkowe konkurują ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych, poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej dla zrealizowania swoich interesów.

Konkurowanie może się odbywać w oparciu o cenę, jakość, formę płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, wyróżnia się różne modele konkurencji.

TL;DR

Konkurencja to proces, w którym podmioty gospodarcze rywalizują ze sobą, oferując korzystniejsze warunki handlowe. Wyróżnia się trzy modele konkurencji: monopolistyczną, doskonałą i oligopolistyczną. Konkurencja może być również rozpatrywana ze względu na liczbę firm i stopień substytucyjności. Pozytywne efekty konkurencji to m.in. wzrost liczby wynalazków, obniżka cen i wzrost jakości produktów. Jednak konkurencja może również prowadzić do produkcji szkodliwych towarów, nierównego podziału dochodów i wykorzystania niewiedzy klientów.

Modele konkurencji

Konkurencja monopolistyczna

znajduje się pomiędzy dwoma ekstremami-czysta konkurencja a absolutnym monopolem. Ma cechy obydwu rynków, ale skłania się do wolnej konkurencji. Model konkurencji monopolistycznej charakteryzuje się występowaniem względnie dużej liczby niezależnych przedsiębiorstw, które sprzedają wyroby o podobnych cechach, ale nie są doskonałymi substytutami.

Konkurencja monopolistyczna występuje w gałęzi, w której wielu konkurentów jest w stanie zróżnicować całkowicie lub częściowo swoja ofertę rynkowa (salony kosmetyczne, restauracje). Konkurenci koncentrują się na wybranym segmencie rynku, zaspokajając pragnienia klientów za odpowiednio wysoka cenę.

Konkurencja monopolistyczna - polega na trzech działaniach

• zmiana ceny
• zmiana jakości produktu
• identyfikacji reklamy

Konkurencja doskonała

• składa się z wielu konkurentów, którzy oferują ten sam produkt lub usługę (np. giełda towarowa). Cena jest taka sama dla wszystkich konkurencyjnych firm, ponieważ nie występuje tu zróżnicowanie produktu i raczej żaden z konkurentów nie będzie reklamował swoich wyrobów.

Cechy modelu doskonałej konkurencji:

• Duża liczba małych, niezależnych przedsiębiorstw oraz duża liczba nabywców
• Jednorodny wyrób u wszystkich sprzedawców
• Cena jest wynikiem gry sil rynkowych, kształtuje się pod wpływem zmian popytu i podaży.
• Swobodny przepływ kapitałów między rożnymi dziedzinami produkcji
• Brak konkurencji niecelowej
• Doskonała informacja

Konkurencja oligopolistyczna

składa się z kilku przedsiębiorstw produkujących ten sam lub częściowo zróżnicowany produkt. To zróżnicowanie może dotyczyć poziomu jakości, szczególnych cech, stylu lub serwisu. Gdy przedsiębiorstwo produkuje ten sam produkt to nie może ustalić ceny swoich wyrobów na poziomie wyższym od rynkowego, chyba że jest w stanie zróżnicować poziom swoich usług.

Rodzaje konkurencji

ze względu na liczbę firm

• Monopol - jedna firma mająca decydujący wpływ na przebieg warunków rynkowych
• Oligopol - od dwóch (duopol) do kilku firm tej samej branży działających na rynku
• Układ wolnej (pełnej) konkurencji - duża liczba firm o niewielkim udziale w rynku (około 1-2%), niemających większego wpływu na kształtowanie cen rynkowych
• O zbliżonym udziale w rynku - od piętnastu do dwudziestu firm, każda z firm jest na tyle silna, że utrzymuje się na rynku obok innych równie silnych firm konkurencyjnych.

ze względu na stopień substytucyjności

• W ramach kategorii produktu - bierze się tu szerszy zakres potrzeb, np. klient chce kupić coś słodkiego i dokonuje wyboru pomiędzy różnymi kategoriami typu: czekolada, baton, cukierek.
• W ramach marki produktu - firmy produkujące bardzo podobne produkty, różniące się jedynie nazwą, tzw. strategia półki sklepowej kierek, itp.
• W ramach formy - to jeszcze szerszy zakres, np. słodycze kontra inne produkty
• Ogólna - w ramach ograniczonego budżetu konsumentów
• konkurencja sektorowa według Michaela Portera
• Bezpośrednia firmy, które zaspokajają potrzeby w podobny sposób (oferując podobne produkty).
• Ze strony substytutów - inne rodzajowo produkty mające zdolność zaspokajania tej samej potrzeby.
• Potencjalna, tzw. nowe wejścia, czyli firmy, których nie ma dziś, ale mogą być jutro.

Pozytywne efekty konkurencji

Do pozytywnych efektów ekonomicznych konkurencji możemy zaliczyć:

• wzrost liczby wynalazków
• postęp w handlu zagranicznym
• obniżkę cen
• możliwość wywierania większego wpływu na rynek
• wzrost ilości towarów na rynku
• wzrost poziomu konsumpcji
• wzrost aktywności przedsiębiorstw
• wzrost jakości wytwarzanych dóbr.

Negatywne skutki konkurencji

Konkurencja wywołuje również negatywne skutki:

• sprzyja produkcji szkodliwych towarów i usług
• nie zapewnia sprawiedliwego podziału dochodów
• umożliwia wykorzystanie niewiedzy klientów
• powoduje wzrost kosztów przetwarzania i wyszukiwania informacji.

Konkurencja — artykuły polecane

Monopol, oligopol, konkurencja — Reakcje nabywców i konkurentów na zmiany cen — Oligopol — Ceny w wymianie międzynarodowej — Rodzaje dystrybucji — Asortyment — Sklep firmowy — Polipol — Konkurencja cenowa i pozacenowa

Bibliografia

• Bossak J. (2013), Konkurencja i współpraca międzynarodowa, Difin, Warszawa
• Cygan A., Dach Z., Kosiec K. (1994), Mikroekonomia, zachowania rynkowe, Brzeska Oficyna Wydawnicza, Kraków
• Dach Z. (2002), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Garbacik E. (1980), Ekonomika obrotu towarowego i usług, PWN, Warszawa
• Kotler P. (1994), Marketing. Analiza, Planowanie, Wdrażanie, Kontrola, Gebethner i Ska, Warszawa
• Kozak S. (2013), Konkurencja w sektorze bankowym i sektorze ubezpieczeń oraz jej uwarunkowania i pomiar, Rozprawy Naukowe i Monografie. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa
• Lambin J. (2001), Strategiczne zarządzanie marketingowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rosa G. (2013), Konkurencja na rynku usług transportowych, Wydawnictwo Ch Beck, Warszawa
• Wrześniewska-Wal I. (2014), Ochrona przedsiębiorców w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Konkurencja na rynku, Przemysł spożywczy, nr 12

Autor: Joanna Pasternak, Dominika Gołąb