Organizacja

Organizacja jest to interdyscyplinarne pojęcie związane z takimi obszarami jak zarządzanie, socjologia, psychologia.

"jest ustrukturalizowanym, czyli uporządkowanym w pewien sposób systemem (całością) złożonym z czterech podstawowych elementów (podsystemów):

• Celów realizowanych przez organizację i wynikających stąd konkretnych zadań

1. Ludzi wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi dążeniami i wzorcami zachowania

• Wyposażenia materialno-technicznego i technologicznego oraz określonych zasad posługiwania się nim

1. Formalnej struktury, czyli przyjętych zasad podziału zadań i odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią odpowiedzialności oraz informacji"

TL;DR

Organizacja to ustrukturalizowany system składający się z celów, ludzi, wyposażenia i formalnej struktury. Istnieje wiele definicji organizacji, które uwzględniają różne aspekty. Cechy charakterystyczne organizacji to zaplanowane działanie, sformalizowana struktura, podział pracy i ośrodki władzy. Istnieją trzy typy organizacji: formalne, nieformalne i totalne. Więzi organizacyjne obejmują służbowe, funkcjonalne, kooperacyjne i informacyjne. Efekt organizacyjny to nadwyżka korzyści wynikająca z organizowanej współpracy. Cele organizacji to misja, cele strategiczne, cele taktyczne i cele operacyjne.

Definicje w różnych ujęciach

• ujęcie atrybutowe - jest szczególnym rodzajem stosunków części względem siebie i do złożonej z nich całości, w których części współprzyczyniają się do powodzenia całości, a całość sprzyja powodzeniu części (M. Gitling 2013, s. 14)
• ujęcie rzeczowe - oznacza wyodrębnioną, zorganizowaną całość, która jest złożona z rzeczy i zdarzeń. Charakteryzuje się m.in. celowością, złożonością oraz odrębnością celów i struktury w stosunku do otoczenia, ale jednocześnie powiązaniem przez nie z tymże otoczeniem.
• ujęcie czynnościowe - organizacja zwraca szczególną uwagę na działanie. Działanie to ma na celu odnalezienie czynników, które mogą sprawić przyczynienie się części do sukcesu całości.
• ujęcie podmiotowe - organizacja jest tutaj systemem zamkniętym, gdzie człowiek jest głównym podmiotem zainteresowania. Jest zorientowana w głównej mierze na doskonalenie wewnątrzorganizacyjnych relacji między częściami a całością.

Cechy charakterystyczne organizacji

• powoływanie w sposób zaplanowany do realizacji określonych celów, zgodnie z przepisami lub procedurami,
• sformalizowana struktura organizacyjna,
• przejrzysty podział pracy,
• wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy (zależności organizacyjne),
• istnieje wymiana personelu (fluktuacja nie wpływa na zmianę charakteru organizacji),
• dominują stosunki rzeczowe (pełnione role, a nie osoby).

Socjologiczne ujęcie organizacji zostało zapoczątkowane przez Maksa Webera.

Typy organizacji

1. Organizacje formalne :

• Sektora prywatnego - przedsiębiorstwa, które funkcjonują na rynku zorganizowanym oraz hierarchicznym, nastawione na osiągnięcie maksymalnego zysku
• Sektora publicznego - wszelkie organizacje (np. urzędy, władze miast) działające na dynamicznym, nowatorskim, choć często zbiurokratyzowanym rynku cechującym się także swobodą relacji i konkurencją
• Sektora pozarządowego - organizacje społeczne (np. spółdzielnie konsumentów czy producentów), non-profit, fundacje, organizacje pozarządowe, ogółem stowarzyszenia pomagające potrzebującym, nie zorientowane na zysk, mające misję pomocowo - polityczną, społeczną, kulturową, środowiskową itp. W swoich szeregach zrzeszają pracowników oraz wolontariuszy, nie podlegając zewnętrznej kontroli.

1. Organizacje nieformalne:

• powstają w wyniku często spontanicznego zrzeszenia się ludzi w zespół/grupę/stowarzyszenie, w celu wzajemnej współpracy i komunikowania się. Są one mniej lub bardziej trwałe czy legalne.

1. Organizacje totalne :

• mogą funkcjonować w dowolnym sektorze oraz mieć różne cele. Ich istota polega na odgrodzeniu uczestników fizycznie (poprzez ogrodzenia, siły porządkowe, poważne sankcje itd.), ograniczając ich życie tylko do tej określonej organizacji.
• do nich zalicza się np. więzienia, obozy jenieckie w czasie wolny, obozy koncentracyjne, okręty wojenne, szpitale, szkoły z internatem itd.

Więzi organizacyjne

• służbowe (hierarchiczne) - między stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi w związku z uprawnieniami decyzyjnymi. Wynikają z nierównego podziału władzy.
• funkcjonalne - stosunki między stanowiskiem pracy lub komórką organizacyjną a przedmiotem ich działalności. Ogólnie to różnice związane ze zróżnicowaniem kompetencji zawodowych (wiedza, umiejętności).
• kooperacyjne (specjalizacyjne, techniczne) - między stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi w związku z podziałem pracy. Podział celów pomiędzy różne komórki organizacyjne i dodatkowo różne stanowiska pracy powoduje to, że wykonanie zadania w jednej części organizacji zależy od wykonania zadań w innych jej częściach.
• informacyjne - między nadawcami i odbiorcami informacji w procesie komunikacyjnym.

Efekt organizacyjny

Jest to mierzona w jednostkach cenności przeciętna nadwyżka korzyści, przypadająca na członka zespołu (organizacji), jeżeli współdziała on z innymi ludźmi w sposób zorganizowany w ramach instytucji - w porównaniu z korzyścią jaką mógłby osiągnąć działając w pojedynkę.

Cele w organizacji

• misja - specyficzny cel określający powołanie i rolę organizacji.
• cel strategiczny - występuje jako składnik strategii organizacji, ustalany jest na najwyższym szczeblu organizacyjnym.
• cel taktyczny - skupia się na metodzie przygotowania działań do osiągnięcia celów strategicznych, ustalany jest na średnim szczeblu organizacyjnym.
• cele operacyjne - ustalane na najniższym szczeblu organizacyjnym.

Przypisy

Organizacja — artykuły polecane

Interesariusze — Grupa robocza — Zależności funkcjonalne — Biurokracja — Teoria zarządzania — Cele organizacji — Schemat organizacyjny — Samoorganizacja — Władza

Bibliografia

• Gitling M. (2013), Człowiek w organizacji. Ludzie-struktury-organizacje, Difin, Warszawa
• Kostera M.(2003). Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sikorski C. (1999), Zachowania ludzi w organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sikorski C. (1999), Zachowania ludzi w organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stabryła A. (red.) (2012), Podstawy organizacji i zarządzania. Podejście i koncepcje badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Szacka B. (2003), Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa
• Zieleniewski J. (1969), Organizacja i zarządzanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa

Autor: Monika Bizub, Sławomir Wawak, Renata Suska