Kompetencje

Z Encyklopedia Zarządzania
(Przekierowano z Kwalifikacja zawodowa)

Kompetencje (kwalifikacje personelu) w literaturze podmiotu definiuje się różnorodnie, choć w każdej z nich powtarza się udział trzech podstawowych składników. Kompetencje uznać można za zestawienie trzech głównych składowych, do których zalicza się wiedzę, umiejętności oraz odpowiedzialność [1].

Słownik języka polskiego definiuje kompetencje jako zakres pełnomocnictw i uprawnień, zakres działania organu władzy bądź jednostki organizacyjnej oraz jako zakres czyjejś wiedzy, odpowiedzialności i umiejętności[2]. Na tej podstawie można stwierdzić, iż kompetentny to ktoś uprawniony, upełnomocniony, do wydawania decyzji, do działania, mający podstawy, kwalifikacje do wypowiadania sądów i ocen[3].

W odniesieniu do łacińskiego terminu competentia, kompetencje definiuje, rozumie się jako posiadanie wiedzy umożliwiające wydawanie sądu, wypowiadanie autorytatywnego zdania, zakres zagadnień, o których określona osoba może wyrokować, gdyż jest w posiadaniu odpowiedniego doświadczenia oraz wiadomości, co prowadzi do stwierdzenia, iż człowiek kompetentny to osoba, która do określonych działań posiada odpowiednie przygotowanie [4].

W języku obiegowym terminu kompetencji stosujemy w celu określenia takiej sytuacji, w której jeśli określony przedmiot należycie dokona określonej czynności, to ze względu na wynik tej czynności szacujemy czy sprawca był kompetentny [5].

"Kompetencje (competence) - zakres uprawnień, obowiązków, pełnomocnictw i odpowiedzialności menedżera; także zakres jego wiedzy i umiejętności:

  1. koncepcyjnych (prognozowanie i programowanie działań strategicznych, które dotyczą rozwoju firmy i jej relacji z otoczeniem),
  2. administracyjnych (sprawne i efektywne kierowanie firmą, koordynowanie działań różnych grup i zespołów itp.),
  3. technicznych (wiedza specjalistyczna, doświadczenie i sprawność w operowaniu rzeczami),
  4. organizacyjnych (znajomość zasad sprawnej organizacji i nowoczesnych technik organizatorskich),
  5. interpersonalnych (umiejętność współpracy z ludźmi i wyzwalania w nich tzw. "energii społecznej").

W miarę przechodzenia na wyższe szczeble zarządzania maleje rola umiejętności technicznych i organizacyjnych, rośnie natomiast znaczenie umiejętności koncepcyjnych oraz administracyjnych".[6]

TL;DR

Kompetencje w literaturze są definiowane jako zestawienie wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności. Mogą obejmować zarządzanie, techniczne umiejętności, kompetencje interpersonalne, itp. Kompetencje w organizacji mogą dotyczyć zarządzania, pracowników, współpracowników, wiedzy zbiorowej, produktów i technologii. Kluczowe cechy kompetencji to ich podmiotowy charakter, stopniowalność, umożliwianie skutecznego działania, różnorodny zakres treściowy i dynamiczny charakter. Rodzaje kompetencji obejmują organizacyjne, uniwersalne, zawodowe i stanowiskowe. Najważniejsze kompetencje to wiedza, doświadczenie, kreatywność, samodzielność, odpowiedzialność, przedsiębiorczość, itp. Istnieje różna typologia kompetencji, np. związane z uzdolnieniami, umiejętnościami, wiedzą, osobowością, wartościami, zainteresowaniami.

Cechy kompetencji

Do podstawowych cech kompetencji zalicza się:

  • ich podmiotowy charakter
  • stopniowalność i wymierność
  • umożliwiają skuteczne realizowanie zadań na odpowiednim poziomie
  • mają zróżnicowany zakres treściowy oraz wiążą się z określoną sytuacją
  • mają charakter dynamiczny, a ich rozwój polega na rekonstrukcji
  • raz ukształtowane systemy kompetencji w jakimś stopniu odzwierciedlają stan przygotowania zawodowego oraz kierunek jego doskonalenia
  • mają możliwość przenoszenia się na inne sytuacje zadaniowe
  • są ujawnieniem swoich potencjalności w formie aktów motywacyjnych nie tylko w sytuacji zadania, ale również zawsze wobec kogoś[7].

Rodzaje kompetencji

1.kompetencje organizacji uwarunkowują domenę i wyniki działalności organizacji.

Składają się na nie przede wszystkim:
  • kompetencje zarządcze (kierownicze) - wiążą się ze zdolnością do efektywnego, skutecznego i etycznego zarządzania. Są ważne i potrzebne, choć wciąż zbyt często ignorowane. Kompetencje zarządcze dotyczą konkretnych osób, stanowią również element kultury danej organizacji, ponieważ wiążą się z jej historią i tradycjami
  • kompetencje pracowników - są głównym elementem kompetencji organizacji. Wiedza i umiejętności, twórcze myślenie, ambicje i zaangażowanie, a także zdolność do współpracy kształtują i rozwijają przedsiębiorstwa, produkty i technologie, budują markę firmy i jej wyrobów, wpływają na zainteresowanie klientów czy zdolności produkcyjne.
  • kompetencje współpracowników (partnerów) - ze względu na szybki rozwój outsourcingu ważne są również kompetencje współpracowników i osób luźniej związanych z firmą: konsultantów, projektantów, ekspertów itp., nie tylko pracowników etatowych.
  • wiedza i pamięć zbiorowa - są zawarte w systemach zarządzania, bazach danych i innych zasobach informacji, którymi firma dysponuje, w doświadczeniach z przeszłości, które składają się na tożsamość i kulturę każdego przedsiębiorstwa. Wiążą się z zasobami społeczeństwa, w którym działa firma, a nawet całej cywilizacji,
  • kompetencje przejęte z zewnątrz (przepływy kompetencji) - wiążą się z franczyzą, zakupem licencji na wytwarzanie określonych produktów, patentów i wzorów użytkowych, oprogramowaniem komputerowym oraz innymi wartościami niematerialnymi i prawnymi.
  • kompetencje w sferze produktów i technologii - są elementem kluczowym kompetencji organizacji. Klient poszukując produktu interesuje się walorami użytkowymi produktu i relacją ceny do wartości, bierze pod uwagę markę postrzegając ją zarówno jako gwarancję kompetencji przekładających się na dobrą jakość, jak i pod kątem prestiżu.
  • kompetencje społeczne związane ze współpracą w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym oraz etyką - ułatwiają firmie realizowanie misji, wizji i strategii w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym, nawiązanie odpowiednich kontaktów i współpracy.

2.kompetencje uniwersalne - część oczekiwanych kompetencji jest wspólna dla ogółu podmiotów.

Kluczowe kompetencje uniwersalne organizacji obejmują:
  • zdolność do realizacji misji, wizji i strategii oraz zaspokajania określonych potrzeb społecznych,
  • efektywność i sprawność działania,
  • zdolność do samofinansowania i generowania zysków (w sektorze przedsiębiorstw),
  • zdolność do efektywnej współpracy z otoczeniem zewnętrznym, dokonywania zmian i elastycznego dostosowania się, a także do przetrwania i rozwoju,
  • kompetencje społeczne - zdolność do prowadzenia działalności z respektowaniem dobrych obyczajów.

3.kompetencje zawodowe i stanowiskowe - kompetencje zawodowe to kompetencje właściwe poszczególnym zawodom, rozwijają się w ramach szerszego procesu społecznego, a w konkretnej organizacji zmieniają się przeważnie tylko szczegóły. Natomiast kompetencje stanowiskowe odnoszące się do grupy jednorodnych stanowisk są na ogół identyczne; powinny mieć charakter obiektywny, niezależny od osoby zasiadającej na danym stanowisku[8]

Najważniejsze kompetencje

  1. Wiedza
  2. Doświadczenie i praktyczne umiejętności
  3. Kreatywność i innowacyjność
  4. Samodzielność
  5. Odpowiedzialność
  6. Przedsiębiorczość
  7. Orientacja biznesowa
  8. Profesjonalizm
  9. Decyzyjność
  10. Dyscyplina
  11. Skuteczność i efektywność
  12. Kompetencje związane z komunikacją
  13. Współpraca
  14. Etycznie postępowanie
  15. Inteligencja
  16. Kultura osobista i kultura pracy
  17. Asertywność

Typologia kompetencji/kwalifikacji

W literaturze przedmiotu spotkać można typologię kompetencji zaproponowaną przez T. Rostowskiego, który wyodrębnił 8 kategorii kompetencji:

  1. kompetencje związane z uzdolnieniami, odnoszące się do potencjału pracownika, możliwości rozwoju oraz wykorzystania uzdolnień, by zdobyć nowe kompetencje
  2. kompetencje związane z umiejętnościami i zdolnościami, dotyczące czynników niezbędnych dla odniesienia sukcesu w konkretnym zadaniu w pracy
  3. kompetencje związane z wiedzą, będące utożsamiane z przygotowaniem do konkretnych zadań w ramach zawodu, specjalizacji, stanowiska, bądź organizacji
  4. kompetencje fizyczne, dotyczące umiejętności związanych z fizycznymi wymaganiami stanowiska pracy, np. sprawność fizyczna
  5. kompetencje związane ze stylem działania, opisując w jaki sposób określane są cele bądź jaka jest umiejętność planowania i zdolności organizacyjne
  6. kompetencje związane z osobowością, złożone z umiejętności warunkujących efektywność radzenia sobie w określonego typu sytuacjach społecznych
  7. kompetencje związane z zasadami i wartościami, odnoszące się do zasad, wartości i wierzeń, pozwalają one na określenie motywów działań
  8. kompetencje związane z zainteresowaniami, które oznaczają preferencje zadań i rodzaju pracy oraz jego środowiska.

Patrz także:


Kompetencjeartykuły polecane
Kompetencje społeczneProfesjonalizmAutorytetPredyspozycjeOsoba przedsiębiorczaKultura organizacyjnaPeter DruckerWymagane kwalifikacje kierownikaRole kierownicze

Przypisy

  1. Słownik języka polskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994, s. 977
  2. Słownik języka polskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s. 348
  3. Tamże, s. 348
  4. W. Furmanek, Kompetencje - próba określenia pojęcia, "Edukacja Ogólnotechniczna", nr 7, 1997, s. 14
  5. W. Furmanek, Kompetencje..., op. cit., s. 14
  6. Šmid W. (2012). Boss leksykon, Wydawnictwo Dr Lex, Kraków, s. 232
  7. W. Furmanek, Kompetencje..., op. cit., s. 17
  8. Oleksyn T. (2010). Zarządzanie kompetencjami: teoria i praktyka, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa, s. 22-36

Bibliografia

  • Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Furmanek W. (1997), Kompetencje - próba określenia pojęcia, Edukacja Ogólnotechniczna, nr 7
  • Glinkowska B. (2012), Kompetencje pracownika a efektywność organizacji, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 262 Efektywność - konceptualizacja i uwarunkowania
  • Kacprzak M., Król A. (2014), Strategiczne kompetencje kadry menedżerskiej a rynek pracy, Zarządzanie. Teoria i Praktyka / Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie, nr 2 (10)
  • Oleksyn T. (2010), Zarządzanie kompetencjami: teoria i praktyka, Wolters Kluwer, Warszawa
  • Rostowski T. (2002), Kompetencje jako jakość zarządzania zasobami ludzkimi, [w:] Jakość zasobów firmy. Kultura, kompetencje, konkurencyjność, red. A. Sajkiewicz, Warszawa
  • Sajkiewicz A. (red.) (2002), Kultura, kompetencje, konkurencyjność, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
  • Smid W. (2012), BOSS Leksykon, Dr Lex, Kraków


Autor: Justyna Kowal, Monika Kowal