Inflacja

Inflacja
Polecane artykuły
Szok podażowy Inflacja popytowa Inflacja tłumiona Deflacja Krzywa Phillipsa Inflacja wewnętrzna Inflacja krocząca Megainflacja Inflacja jawna

Inflacja to zjawisko ekonomiczne polegające na wzroście ogólnego poziomu cen towarów i usług oferowanych w gospodarce. Poziom cen stanowi średnią wszystkich cen w gospodarce (D.Begg 1997, s. 47). Jeżeli w gospodarce nie zmienia się PKB, wówczas poziom cen jest wprost proporcjonalny do wielkości podaży pieniądza. Oznacza to, że wielkość pieniądza podwyższa ceny.

Inflacja jest również postrzegana jak stan gospodarki wynikający z nadwyżki globalnego popytu nad globalną podażą w warunkach niemożności łatwego zwiększania podaży, przejawiający się w gospodarce rynkowej wzrostem cen (B.Oyrzanowski 1997, s. 170)

Kiedy występuje znaczny wzrost popytu globalnego, wówczas przedsiębiorstwa zareagują wzrostem cen oferowanych dóbr i usług.

Stanie się tak, ponieważ w warunkach wysokiego popytu są one w stanie sprzedać tyle samo, albo i więcej.Ze względu na sprzedaż większej ilości dóbr i usług po wyżej cenie nastąpi wzrost zysku przedsiębiorstw.Jeżeli wszystkie przedsiębiorstwa podniosą ceny to będziemy mieć do czynienia z zjawiskiem inflacji (J.Sloman 2001, s. 17).

Przyczyny inflacji

• wadliwa struktura gospodarki
• zbyt duża emisja pieniędzy, która jest nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego,
• niezrównoważony budżet państwa,
• ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

Teoria Johna M. Keynesa, oparta na niedostatecznym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym stworzyła podstawy do zrozumienia przyczyn inflacji i sformułowania dwóch głównych rodzajów tego zjawiska (M. Nasiłowski, 1998, s. 295):

• inflacja ciągniona przez popyt - ten rodzaj inflacji często obserwuje się w okresach wojen, kiedy to nakłady państwa na produkcję zbrojeń powodujące wysoki stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych prowadzą do gwałtownych wzrostów cen towarów i usług,
• inflacja pchana przez koszty - Według teorii Keynesa inflacja pchana przez koszty jest wywoływana przez związki zawodowe, które wymuszają podwyżki płac skutkujące wzrostem kosztów wytworzenia lub przez monopole, które podnoszą nieograniczenie ceny swoich produktów dla realizacji wyższych zysków.

Szczególnym rodzajem inflacji pchanej przez koszty może być przykład inflacji wywołanej spektakularnym wzrostem cen ropy naftowej wymuszonym przez OPEC w latach 1973-1974 (tzw. Szok cenowy)

• inflacja ukryta - jest zjawiskiem charakterystycznym dla krajów o gospodarce centralnie planowanej. Wyraża się w trwale utrzymywanej nadwyżce popytu konsumpcyjnego nad celowo ograniczaną podażą dóbr i usług.

Rodzaje inflacji

• wg kryterium tempa
  • inflacja pełzająca do 5% w skali roku
  • inflacja krocząca od 5 do 10% rocznie
  • megainflacja od 15 do 50% rocznie
  • inflacja galopująca od 50 do 100% w skali roku
  • hiperinflacja powyżej 100% w skali roku
• wg kryterium przyczyny
  • inflacja endogeniczna
  • inflacja egzogeniczna
  • inflacja popytowa
  • inflacja kosztowa
  • inflacja kredytowa
  • inflacja budżetowa
  • inflacja wewnętrzna
  • inflacja importowana
  • Inflacja czysta
• Według przejawiania się i skutków:
  • inflacja otwarta,
  • inflacja tłumiona,
  • inflacja jawna,
  • inflacja ukryta.
• Według zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
  • stratoinflacja,
  • stagflacja,
  • slumpflacja.
  • Inflacja nieoczekiwana

Koszty inflacji

• spadek siły nabywczej pieniądza - jest to podstawowy i najbardziej zauważalny niekorzystny efekt inflacji. Konsekwencją wzrostu ogólnego poziomu cen towarów i usług oferowanych w gospodarce, jest zmniejszenie ilości towarów i usług jakie konsument jest w stanie nabyć, niż było to możliwe przy dawniejszym poziomie cen.
• niedopasowanie stóp procentowych - struktura stopy procentowej bierze pod uwagę antycypowaną stopę inflacji, jednakże w przypadku kiedy nie przewiduje się jej zmian, nie zostaje ona ujęta w strukturze. Jeżeli wierzyciele zawierają umowy kredytowe w oparciu o taką stopę procentową, może u nich wystąpić wysokie ryzyko poniesienia strat związanych ze zmianami inflacyjnymi.
• przypadkową i niekontrolowaną redystrybucję dochodów - koszty inflacji ponoszą w szczególności pracownicy, których wysokość wynagrodzeń jest stała oraz grupy ludzi o mniejszej sile przetargowej (np. emeryci, renciści), ponieważ proces dostosowań wysokości ich wynagrodzeń do zmian inflacyjnych zachodzi w późniejszym czasie niż sama zmiana inflacji.
• podatkowe pełzanie przedziałowe (tzw. taksflacja) - dochód nominalnych zostaje podwyższony poprzez inflację, co za tym idzie mieści się on w wyższym przedziale progresywnej skali podatkowej (której progi nie są indeksowane). Wynika z tego że podatnik płaci większy podatek dochodowy na rzecz skarbu państwa chociaż nie osiągnął realnie większego dochodu.
• szum informacji - wysoka inflacja utrudnia podmiotom trafne określenie sytuacji na rynku. Duże zmiany w poziomach cen, zaburzają informacje płynące z gospodarki, powodując szereg prawdopodobnych negatywnych rezultatów, którym jednak uczestnicy rynku nie mogą zapobiec a także ich ograniczyć.
• iluzja pieniądza - oznacza, że ludzie popełniają systematyczne błędy przy planowaniu np. wielkości swoich oszczędności gdyż kierują się zmianami wielkości nominalnych nie uwzględniając zaś wielkości realnych.

Mierzenie inflacji

• deflator PNB - jest on liczony jako iloraz nominalnego i realnego PNB.
• wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych - jest to średnia ważona cen dóbr i usług konsumpcyjnych, liczona w stosunku do poziomu cen w roku bazowym. (R.Barro 1997, s. 63)
• wskaźnik cen dóbr produkcyjnych - średnia ważona cen surowców i półproduktów, liczona w stosunku do poziomu cen w roku bazowym. (R.Barro 1997, s. 63)

Dlaczego Bank Centralny nie zapewnia bezinflacyjnej gospodarki?

• W Stanach Zjednoczonych przyczyną jest długookresowy model wzrostu, nie opisujący zmian gospodarki z roku na rok. Jednak gospodarka może odchylać się od potencjalnego PKB. Natomiast ograniczenie ilości pieniądza jest czynnikiem, który może powodować recesję. Dlatego też jeśli ograniczenie wzrostu ilości pieniądza jest tym, co zgodnie z długookresowym modelem wzrostu jest potrzebne aby ograniczyć inflację, to obawa przed wywołaniem recesji będzie powstrzymywać FED przed zahamowaniem wzrostu ilości pieniądza (R.Hall, J.Taylor 1997, s. 156).
• Inflacja występuje również w krajach, gdzie system podatkowy jest mniej skuteczny. W takiej sytuacji Bank Centralny podporządkowuje się całkowicie polityce gospodarczej rządu. W związku z tym emituje duże ilości pieniędzy ponieważ wydatki państwa są większe od sumy pobranych podatków i wyemitowanych obligacji. Tego typu wywoływanie wysokich stóp inflacji jest sposobem na finansowanie działalności państwa (R.Hall, J.Taylor 1997, s. 156).

Inflacja najczęściej mierzona jest za pomocą indeksu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI). Istnieje też podobny indeks odnoszący się do cen producentów - PPI.

Bibliografia

• Barro R. (1997). Makroekonomia, Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (1997). Ekonomia - Mikroekonomia, PWN, Warszawa.
• Blanchard O. (2011). Makroekonomia, Oficyna a Wolters Business, Warszawa.
• Hall R., Taylor J. (1997). Makroekonomia - teoria, funkcje i polityka, PWN, Warszawa.
• Kołodko, G. W. (1990). Inflacja, reforma, stabilizacja. Studencka Oficyna Wydawn. ZSP" Alma-Press".
• Krugman P., Wells R. (2012). Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Marciniak S. (1995). Makro i mikroekonomia dla inżynierów, PWN, Warszawa.
• Nasiłowski M. (1998). System rynkowy, Key Text, Warszawa.
• Oyrzanowski B. (1997). Makroekonomia, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków.
• Pollok A. (2000). Inflacja w teorii ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
• Reisman G. (1990). Capitalism: A Treatise on economics, Jamesom Books, Ottawa.
• Sloman J. (2001). Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa.

Autor: Iza Bilińska, Wiktor Ziemskow, Renata Suska