Teoria neoczynnikowa

Teorie neoczynnikowa to współczesna teoria handlu międzynarodowego. Wywodzi się z rozszerzenia podejścia trzech ekonomistów, a mianowicie B. Ohlina i P.A. Samuelsona, E. Heckschera. Autorzy ci są twórcami teorii obfitości zasobów. Zgodnie z ich poglądami, podstawową przesłanką rozwoju handlu pomiędzy krajami jest występowanie pomiędzy nimi różnić kosztów i cen. Za punkt wyjścia autorzy ci przyjmują tożsamość funkcji produkcji w rozmaitych krajach, ale jednocześnie różną obfitość kapitału i pracy.

Założenia teorii neoczynnikowej

Teoria ta opierając się na zasadzie kosztów względnych celowym jest uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału (praca prosta i złożona, kapitał rzeczowy i ludzki). Kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji.

Teorie neoczynnikowe - wychodząc z założenia kosztów zmiennych - uwzględniają dodatkowo zasoby naturalne oraz niejednorodność czynników pracy i kapitału. Wspólnym mianownikiem tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów, zgodnie z którą każdy kraj, a także - co jest istotne - innego rodzaju podmiot gospodarczy (np. pojedyncze przedsiębiorstwo), powinien eksportować produkty, których wytwarzanie wymaga większego zaangażowania relatywnie obfitych czynników produkcji, a jednocześnie importować produkty, których wytwarzanie wymaga większego zaangażowania czynników będących względnie w mniejszej obfitości (bardziej ograniczonych). Warto zauważyć, iż stosowanie tej zasady zawsze przynosi jakieś korzyści. Problem jednak polega na tym, aby nakłady poszczególnych czynników produkcji ujmować w sposób nie budzący wątpliwości i w ten sposób jednoznacznie wyrażać w pieniądzu. Doświadczenie uczy jednak, iż w praktyce gospodarczej często występuje konflikt pomiędzy czasem "krótkim" i "długim" oraz pomia-rem ponoszonych w pieniądzu nakładów.

Zastosowanie teorii neoczynnikowej w praktyce

Teoria neoczynnikowa stanowi istotny filar analizy ekonomii międzynarodowej, oferując głębsze zrozumienie czynników wpływających na handel międzynarodowy. W praktyce wiele krajów wykorzystuje tę teorię jako kluczowy narzędzie do rozwinięcia swojego handlu międzynarodowego. W niniejszym podrozdziale przyjmiemy spojrzenie na konkretne przypadki krajów, które odniosły sukces, korzystając z założeń teorii neoczynnikowej, oraz zastanowimy się nad korzyściami i ograniczeniami tego podejścia.

Korea Południowa i Tajwan to doskonałe przykłady krajów, które z sukcesem wdrożyły teorię neoczynnikową w praktyce. Oba te kraje postawiły na rozwijanie sektorów o wysokiej wartości dodanej, takie jak elektronika czy motoryzacja, skupiając się na wykorzystaniu swoich własnych zasobów i czynników produkcji. Działając zgodnie z teorią neoczynnikową, skoncentrowały się na identyfikowaniu i rozwijaniu swoich konkurencyjnych przewag, zarówno tych naturalnych, jak i nabytych. W rezultacie osiągnęły znaczący wzrost eksportu, zdobywając uznanie na międzynarodowych rynkach i wprowadzając nowe, innowacyjne produkty.

Korea Południowa skoncentrowała się na przemyśle elektronicznym, stając się jednym z głównych światowych producentów smartfonów, telewizorów i innych urządzeń elektronicznych. Przy wykorzystaniu swoich zasobów, w tym wykwalifikowanej siły roboczej i innowacyjnych rozwiązań technologicznych, Korea Południowa stała się globalnym liderem w sektorze elektroniki.

Podobnie Tajwan, kładąc nacisk na sektor technologii informacyjnych, przyczynił się do rozwoju swojej gospodarki. Firma TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) jest jednym z czołowych producentów układów scalonych na świecie i jest przykładem sukcesu, który wynika z wykorzystania czynników produkcji i specjalizacji.

Jednakże, mimo sukcesów, istnieją pewne ograniczenia związane z zastosowaniem teorii neoczynnikowej. Przede wszystkim, brak precyzyjnych danych dotyczących czynników produkcji może stanowić wyzwanie. W rzeczywistości identyfikacja i optymalne wykorzystanie tych czynników może być trudna w praktyce. Ponadto, zmienne warunki rynkowe, takie jak zmiany w popycie i konkurencji, mogą wpłynąć na skuteczność zastosowania tej teorii.

Warto więc zdawać sobie sprawę z tych ograniczeń i starannie analizować sytuację każdego kraju, aby dostosować teorię neoczynnikową do konkretnych warunków. Niemniej jednak, teoria ta nadal pozostaje ważnym narzędziem do rozwoju handlu międzynarodowego i osiągnięcia konkurencyjności na światowym rynku. Przy odpowiednim podejściu może pomóc krajom osiągnąć sukces podobny do Korei Południowej i Tajwanu, stając się globalnymi liderami w swoich dziedzinach.

Krytyka teorii neoczynnikowej

Mimo że teoria neoczynnikowa stanowi ważne narzędzie w analizie ekonomii międzynarodowej, istnieje wiele argumentów krytyków, którzy podważają jej kompletność i skuteczność. W tym rozdziale skupimy się na niektórych głównych aspektach krytyki, które podnoszą wątpliwości co do wszechstronności tej teorii. Uproszczenie założeń: Jednym z głównych zarzutów wobec teorii neoczynnikowej jest jej uproszczenie założeń. Teoria opiera się na klasycznym modelu komparatywnych przewag absolutnych i założeniu, że czynniki produkcji są doskonale mobilne i elastyczne. W rzeczywistości jednak, czynniki produkcji, takie jak praca i kapitał, nie zawsze są tak mobilne, co może prowadzić do powstania trudności w analizie rzeczywistych przypadków handlu międzynarodowego. Brak uwzględnienia zmian technologicznych: Teoria neoczynnikowa nie uwzględnia dynamicznych zmian technologicznych, które mają kluczowe znaczenie w dzisiejszym świecie. Współczesny handel międzynarodowy często opiera się na zaawansowanych technologiach, innowacjach i własności intelektualnej, które nie są uwzględniane w tradycyjnym podejściu tej teorii. To stanowi poważne ograniczenie w wyjaśnianiu współczesnych trendów handlowych. Handel usługami i bloki handlowe: Teoria neoczynnikowa skupia się głównie na handlu towarami, pozostawiając na uboczu handel usługami. W dzisiejszym globalnym gospodarce handel usługami odgrywa coraz większą rolę, ale ta teoria nie dostarcza kompleksowego narzędzia do analizy tego obszaru. Ponadto, bloki handlowe, takie jak Unia Europejska czy Strefa Wolnego Handlu Ameryki Północnej (NAFTA), tworzą skomplikowane relacje handlowe, które nie zawsze można wyjaśnić za pomocą tradycyjnych założeń teorii neoczynnikowej. Trudności w mierzeniu kosztów i cen: W praktyce, szczególnie w dzisiejszym zglobalizowanym świecie, mierzenie kosztów i cen jest często trudne i skomplikowane. Teoria neoczynnikowa zakłada doskonałą transparentność i dostęp do informacji, co nie zawsze odzwierciedla rzeczywistość. Koszty transportu, bariery celne i regulacje handlowe mogą znacząco wpłynąć na koszty i ceny, co stanowi dodatkowe wyzwanie w zastosowaniu tej teorii.

Choć teoria neoczynnikowa dostarcza cennych narzędzi do analizy handlu międzynarodowego, to nie jest bez wad i ograniczeń. Krytycy wskazują na jej uproszczone założenia, brak uwzględnienia zmian technologicznych, handlu usługami oraz wyzwania związane z mierzeniem kosztów i cen. Dlatego też, choć nadal pozostaje ważnym punktem odniesienia w dziedzinie ekonomii międzynarodowej, teoria neoczynnikowa wymaga uzupełnienia i kontekstualizacji w kontekście współczesnego handlu światowego.

Rozwinięcia i modyfikacje teorii neoczynnikowej

Wraz z rozwojem światowej gospodarki i zmieniającymi się warunkami handlu międzynarodowego, teoria neoczynnikowa przeszła ewolucję i była poddawana modyfikacjom, które uwzględniają nowe aspekty i czynniki wpływające na handel. W tym ostatnim podrozdziale przyjrzymy się niektórym z tych rozszerzeń i modyfikacjom, które poszerzają zrozumienie handlu międzynarodowego.

Teoria handlu strategicznego: Teoria ta skupia się na wpływie działań podmiotów na rynku na ich pozycję w handlu międzynarodowym. Obejmuje koncepcje, takie jak rozwoju strategii konkurencyjnych, innowacji i marketingu, które mogą wpłynąć na zdolność kraju do konkurowania na rynkach międzynarodowych. Teoria handlu strategicznego rozszerza tradycyjne podejście teorii neoczynnikowej, uwzględniając aspekty zarządzania i konkurencyjności.

Teoria przewagi konkurencyjnej: Ta teoria, opracowana przez Michaela Portera, kładzie nacisk na znaczenie przewagi konkurencyjnej w handlu międzynarodowym. Według niej, kluczem do sukcesu na rynkach międzynarodowych jest zdobywanie przewagi konkurencyjnej poprzez innowacje, jakość, efektywność i specjalizację w określonych branżach. Teoria ta podkreśla znaczenie wsparcia dla przedsiębiorczości i innowacji, co staje się coraz bardziej kluczowe w dzisiejszym świecie.

Nowe czynniki i modyfikacje: Nowsze teorie i modyfikacje teorii neoczynnikowej uwzględniają nowe czynniki, takie jak innowacje technologiczne, edukacja i infrastruktura. Innowacje technologiczne, w tym rozwój technologii informacyjnych, zmieniły sposób prowadzenia biznesu i handlu międzynarodowego. Warto również podkreślić rolę edukacji w tworzeniu wykwalifikowanej siły roboczej, zdolnej do konkurencji na globalnym rynku pracy. Infrastruktura, w tym sieci transportowe i logistyka, ma wpływ na efektywność handlu międzynarodowego.

Polityka przemysłowa i innowacyjna: W ramach rozszerzeń teorii neoczynnikowej, coraz większą uwagę poświęca się roli polityki przemysłowej i innowacyjnej w kształtowaniu handlu międzynarodowego. Państwa często wykorzystują te narzędzia do wspierania strategicznych sektorów gospodarki, promowania innowacji i tworzenia warunków sprzyjających eksportowi. Polityka przemysłowa może obejmować subsydia, ulgi podatkowe i regulacje, które wpływają na konkurencyjność krajów na arenie międzynarodowej.

Rozwinięcia i modyfikacje teorii neoczynnikowej dostarczają bardziej kompleksowego podejścia do zrozumienia handlu międzynarodowego. Uwzględniają one zmiany w gospodarce światowej, technologiczne innowacje i rolę polityki w kształtowaniu handlu międzynarodowego. To ważne narzędzia analizy, które pomagają lepiej zrozumieć współczesne trendy i możliwości w zakresie handlu międzynarodowego oraz wpływ działań krajów na ich pozycję na globalnym rynku.

Teoria neoczynnikowa — artykuły polecane

Koszty komparatywne — Korzyści z wymiany — Teoria kosztów absolutnych — Teoria korzyści komparatywnych — Handel wewnątrzgałęziowy — Przewaga komparatywna — Przewaga absolutna — Teoria obfitości zasobów — Wzrost gospodarczy

Bibliografia

• J.Misala, "Historia rozwoju teorii i polityki konkurencyjności międzynarodowej"., Wyd. SGH 2009 r
• Rymarczyk J. (red.) (2017), Handel zagraniczny. Organizacja i technika, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Stachowiak Z. (2004), Ekonomia międzynarodowa wobec wyzwań cywilizacyjnych, PWE, Warszawa

Autor: Jolanta Darłak