Organizacja

Organizacja
Polecane artykuły
Interesariusze Grupa robocza Zależności funkcjonalne Biurokracja Teoria zarządzania Cele organizacji Schemat organizacyjny Samoorganizacja Władza

Organizacja jest to interdyscyplinarne pojęcie związane z takimi obszarami jak zarządzanie, socjologia, psychologia.

"jest ustrukturalizowanym, czyli uporządkowanym w pewien sposób systemem (całością) złożonym z czterech podstawowych elementów (podsystemów):

1. Celów realizowanych przez organizację i wynikających stąd konkretnych zadań
2. Ludzi wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi dążeniami i wzorcami zachowania
3. Wyposażenia materialno-technicznego i technologicznego oraz określonych zasad posługiwania się nim
4. Formalnej struktury, czyli przyjętych zasad podziału zadań i odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią odpowiedzialności oraz informacji”

TL;DR

Organizacja to ustrukturalizowany system składający się z celów, ludzi, wyposażenia i formalnej struktury. Istnieje wiele definicji organizacji, które uwzględniają różne aspekty. Cechy charakterystyczne organizacji to zaplanowane działanie, sformalizowana struktura, podział pracy i ośrodki władzy. Istnieją trzy typy organizacji: formalne, nieformalne i totalne. Więzi organizacyjne obejmują służbowe, funkcjonalne, kooperacyjne i informacyjne. Efekt organizacyjny to nadwyżka korzyści wynikająca z organizowanej współpracy. Cele organizacji to misja, cele strategiczne, cele taktyczne i cele operacyjne.

Definicje w różnych ujęciach

• ujęcie atrybutowe - jest szczególnym rodzajem stosunków części względem siebie i do złożonej z nich całości, w których części współprzyczyniają się do powodzenia całości, a całość sprzyja powodzeniu części. (M. Gitling 2013, s. 14)
• ujęcie rzeczowe - oznacza wyodrębnioną, zorganizowaną całość, która jest złożona z rzeczy i zdarzeń. Charakteryzuje się m.in. celowością, złożonością oraz odrębnością celów i struktury w stosunku do otoczenia, ale jednocześnie powiązaniem przez nie z tymże otoczeniem.
• ujęcie czynnościowe - organizacja zwraca szczególną uwagę na działanie. Działanie to ma na celu odnalezienie czynników, które mogą sprawić przyczynienie się części do sukcesu całości.
• ujęcie podmiotowe - organizacja jest tutaj systemem zamkniętym, gdzie człowiek jest głównym podmiotem zainteresowania. Jest zorientowana w głównej mierze na doskonalenie wewnątrzorganizacyjnych relacji między częściami a całością.

Cechy charakterystyczne organizacji

• powoływanie w sposób zaplanowany do realizacji określonych celów, zgodnie z przepisami lub procedurami,
• sformalizowana struktura organizacyjna,
• przejrzysty podział pracy,
• wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy (zależności organizacyjne),
• istnieje wymiana personelu (fluktuacja nie wpływa na zmianę charakteru organizacji),
• dominują stosunki rzeczowe (pełnione role, a nie osoby).

Socjologiczne ujęcie organizacji zostało zapoczątkowane przez Maksa Webera.

Typy organizacji

1. Organizacje formalne :

• Sektora prywatnego – przedsiębiorstwa, które funkcjonują na rynku zorganizowanym oraz hierarchicznym, nastawione na osiągnięcie maksymalnego zysku
• Sektora publicznego – wszelkie organizacje (np. urzędy, władze miast) działające na dynamicznym, nowatorskim, choć często zbiurokratyzowanym rynku cechującym się także swobodą relacji i konkurencją
• Sektora pozarządowego – organizacje społeczne (np. spółdzielnie konsumentów czy producentów), non-profit, fundacje, organizacje pozarządowe, ogółem stowarzyszenia pomagające potrzebującym, nie zorientowane na zysk, mające misję pomocowo- polityczną, społeczną, kulturową, środowiskową itp. W swoich szeregach zrzeszają pracowników oraz wolontariuszy, nie podlegając zewnętrznej kontroli.

1. Organizacje nieformalne:

• powstają w wyniku często spontanicznego zrzeszenia się ludzi w zespół/grupę/stowarzyszenie, w celu wzajemnej współpracy i komunikowania się. Są one mniej lub bardziej trwałe czy legalne.

1. Organizacje totalne :

• mogą funkcjonować w dowolnym sektorze oraz mieć różne cele. Ich istota polega na odgrodzeniu uczestników fizycznie (poprzez ogrodzenia, siły porządkowe, poważne sankcje itd.), ograniczając ich życie tylko do tej określonej organizacji.
• do nich zalicza się np. więzienia, obozy jenieckie w czasie wolny, obozy koncentracyjne, okręty wojenne, szpitale, szkoły z internatem itd.

Więzi organizacyjne

• służbowe (hierarchiczne) – między stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi w związku z uprawnieniami decyzyjnymi. Wynikają z nierównego podziału władzy.
• funkcjonalne – stosunki między stanowiskiem pracy lub komórką organizacyjną a przedmiotem ich działalności. Ogólnie to różnice związane ze zróżnicowaniem kompetencji zawodowych (wiedza, umiejętności).
• kooperacyjne (specjalizacyjne, techniczne) – między stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi w związku z podziałem pracy. Podział celów pomiędzy różne komórki organizacyjne i dodatkowo różne stanowiska pracy powoduje to, że wykonanie zadania w jednej części organizacji zależy od wykonania zadań w innych jej częściach.
• informacyjne – między nadawcami i odbiorcami informacji w procesie komunikacyjnym.

Efekt organizacyjny

Jest to mierzona w jednostkach cenności przeciętna nadwyżka korzyści, przypadająca na członka zespołu (organizacji), jeżeli współdziała on z innymi ludźmi w sposób zorganizowany w ramach instytucji - w porównaniu z korzyścią jaką mógłby osiągnąć działając w pojedynkę.

Cele w organizacji

• misja - specyficzny cel określający powołanie i rolę organizacji.
• cel strategiczny - występuje jako składnik strategii organizacji, ustalany jest na najwyższym szczeblu organizacyjnym.
• cel taktyczny - skupia się na metodzie przygotowania działań do osiągnięcia celów strategicznych, ustalany jest na średnim szczeblu organizacyjnym.
• cele operacyjne - ustalane na najniższym szczeblu organizacyjnym.

Bibliografia

• Gitling M. (2013). Człowiek w organizacji: ludzie-struktury-organizacje), Difin, Warszawa.
• Kostera M.(2003). Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Leavitt H.J. (1999). Applied Organizational Change in Industry, w: Handbook of Organization, G. March (red.), Chicago 1965, cyt. za: Cz. Sikorski, Zachowania ludzi w organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Sikorski Cz. (1999). Zachowania ludzi w organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Stabryła A. (red.) (2012). Podstawy organizacji i zarządzania - podejścia i koncepcje badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Szacka B. (2003). Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Zieleniewski J.(1969). Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa.

Przypisy

Autor: Monika Bizub, Sławomir Wawak, Renata Suska