Kapitał

Kapitał
Polecane artykuły
Aktywa Inwestycje Małe i średnie przedsiębiorstwa Nakłady Koszt a wydatek Zasoby niematerialne Aktywa trwałe Rzeczowe aktywa trwałe Zarządzanie finansami

Kapitał - to zasoby służące pomnażaniu wartości gospodarczych, występujące pod trzema postaciami: zasobów pieniężnych, środków produkcji oraz zasobów intelektualnych.

W ekonomii klasycznej kapitał jest uważany, obok pracy i ziemi, za jeden z głównych czynników produkcji. Oznacza dobra finansowe lub materialne, którymi można dysponować, prowadząc działalność przynoszącą dochód.

W szerszym znaczeniu kapitał to samopomnażająca się wartość. Oznacza to, że kapitał to nie tylko dobra i pieniądze, ale także technologie i inne niematerialne zasoby. Wskazuje również, że kapitałem jest jedynie zainwestowany pieniądz (technologia lub dobro), którego posiadanie przynosi właścicielowi dochód m.in. w postaci dywidendy, renty, odsetek czy opłaty licencyjnej.

TL;DR

Kapitał to zasób służący pomnażaniu wartości gospodarczych, występuje w postaci pieniędzy, środków produkcji i zasobów intelektualnych. W przedsiębiorstwie kapitał występuje jako rzeczowy, ludzki i pieniężny. Kapitał produkcyjny to maszyny, budynki, surowce i materiały. Kapitał ludzki to wiedza i umiejętności pracowników. Kapitał pieniężny to środki finansowe przedsiębiorstwa. Kapitał pełni różne funkcje, takie jak finansowanie, pomnażanie, kreatywność czy kontrola. Kapitał można wyodrębnić według różnych kryteriów, takich jak źródło pochodzenia, czas finansowania i powód finansowania.

Kapitał w przedsiębiorstwie

Kapitał w przedsiębiorstwie występuje w trzech formach: rzeczowej (jako majątek produkcyjny), ludzkiej (jako zasoby intelektualne) oraz pieniężnej.

Kapitał produkcyjny (majątek produkcyjny) to maszyny, budynki, zapasy surowców i materiałów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. Majątek produkcyjny dzieli się na: majątek trwały i majątek obrotowy.

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów do majątku trwałego zaliczamy: grunty, budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, kotły i maszyny energetyczne, maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, urządzenia techniczne, środki transportu, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, inwentarz żywy.

Natomiast do majątku obrotowego przedsiębiorstwa należą:

• Zapasy materiałowe - stanowiące własność przedsiębiorstwa surowce oraz materiały podstawowe i pomocnicze, paliwa, opakowania, materiały biurowe, artykuły żywnościowe przeznaczone do spożycia, materiały produkcyjne,
• Zapasy produkcji nie zakończonej - będące elementami produkcji niezakończonej, usług i robót w toku oraz wytwarzane we własnym zakresie półfabrykaty,
• Zapasy wyrobów gotowych i towarów - wyroby gotowe to produkty przeznaczone do sprzedaży, roboty i usługi, prace projektowe i naukowo-badawcze oraz geodezyjne i geologiczne wykonane, lecz nie zafakturowane. Natomiast towary to wyroby obcej produkcji przeznaczone do odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

Kapitał produkcyjny przedsiębiorstwa zapewnia ochronę procesów gospodarczych przed zakłóceniami i ich stabilizacje poprzez ciągłość produkcji wyrobów i świadczenia usług oraz wysoki poziom obsługi odbiorców.

Kapitał ludzki (zasoby intelektualne) - to ucieleśniona w ludziach wiedza i umiejętności, dzięki którym przedsiębiorstwo może uzyskać przewagę konkurencyjną.

Kapitał intelektualny w przedsiębiorstwie, ze względu na swoją postać formalną, może występować jako kapitał osobowy: wiedza i umiejętności ludzi, lub w postaci bezosobowej: jako dokumenty powstałe w wyniku działania kapitału osobowego. Takimi dokumentami są m.in.: regulaminy, graficzna postać struktury organizacyjnej, patent, znak towarowy, licencja, pakiet franchisingowy, program komputerowy.

Kapitał osobowy, tworzą ludzie - właściciele, kadra kierownicza, pracownicy - o wysokich kwalifikacjach zawodowych, dużym zasobie wiedzy i unikatowych umiejętnościach, które to cechy wykorzystują w sposób twórczy na zajmowanych stanowiskach. Zasób ludzki jest kapitałem intelektualnym, tylko wówczas gdy w wyniku jego działań powstaje nowa wartość przynosząca firmie wymierne korzyści rynkowe: powstaje nowy produkt, nowe rozwiązanie ekonomiczno - finansowe, nowa jakość lub nowatorskie rozwiązanie organizacyjne.

Kapitał pieniężny to środki finansowe, pochodzące ze źródeł wewnętrznych lub zewnętrznych będące w posiadaniu przedsiębiorstwa.

Do kapitału własnego należą:

• Kapitał podstawowy - stanowiący kapitał wniesiony przez wspólników
• Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) - będące zadeklarowanymi, lecz nie wniesionymi na dzień bilansowy wkładami kapitałowymi
• Udziały - akcje własne
• Kapitał zapasowy - powstający z wypracowania zysku w poprzednich okresach, dopłat akcjonariusz w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich akcjom, oraz z nadwyżki osiągniętej przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej i przeznaczony jest na pokrycie ewentualnych strat
• Kapitał z aktualizacji wyceny
• Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe - tworzone w celu regulacji przyszłych zobowiązań (pokrycie ewentualnych strat czy nieprzewidzianych wydatków), kreowane z zysków z lat ubiegłych oraz z wartości akcji własnych przeznaczonych do sprzedaży.
• Zysk (strata) z lat ubiegłych
• Zysk (strata) netto i odpis z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

Funkcje kapitału

• Finansowa – kapitał jako źródło finansowania przedsiębiorstwa
• Dochodowa – pomnażanie kapitału jako cel przedsiębiorstwa i źródło korzyści finansowych jego właścicieli
• Kreatywna – zainwestowanie kapitału własnego jako warunek kreowania biznesu
• Kosztowa – kapitał jako generator kosztów przedsiębiorstwa (koszt kapitału własnego i obcego)
• Strategiczna – dobór kapitałów jako podstawa do określenia strategii finansowej przedsiębiorstwa
• Rozwojowa – pozyskiwanie i pomnażanie kapitału jako podstawa dla rozwoju przedsiębiorstwa
• Robocza – kapitał rzeczowy jako podstawa prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo
• Gwarancyjna – kapitał jako zabezpieczenie spłaty zobowiązań przedsiębiorstwa
• Kontrolna – kapitał jako gwarancja efektywności działań przedsiębiorstwa

Kryteria wyodrębniania kapitału

Kapitał w przedsiębiorstwie jest klasyfikowany według różnych kryteriów.

Biorąc pod uwagę źródło pochodzenia wyróżnia się kapitał pochodzący ze źródeł:

• Wewnętrznych – finansowanie wewnętrzne występuje w przedsiębiorstwie, a jego źródłem są środki finansowe pozyskiwane poprzez przekształcenia majątkowe (odpisy amortyzacyjne, sprzedaż majątku czy przyspieszenie obrotu kapitału) oraz przez gromadzenie kapitału pochodzącego z przychodów ze sprzedaży wytworzonych dóbr i usług
• Zewnętrznych – kapitał pochodzi od innych podmiotów, które odstępują przedsiębiorstwu kapitał rzeczowy lub nadwyżki środków finansowych na czas określony lub nieokreślony. Finansowanie zewnętrzne można podzielić na finansowanie własne i obce. Finansowanie własne charakteryzuje się pozyskiwaniem środków pieniężnych przez: emisję akcji, wkłady wpisowe, dopłaty wspólników lub akcjonariuszy, udziały, dotacje. Natomiast finansowanie obce gromadzi kapitał poprzez pożyczki i kredyty zaciągnięte na rynku finansowym, kredyty handlowe, dłużne papiery wartościowe, fundusze pomocowe jak również poprzez leasing, faktoring, dotacje czy subwencje.

Ze względu na czas finansowania wyodrębnia się kapitał:

• Krótkookresowy – o okresie zwrotu do jednego roku
• Długookresowy – o okresie zwrotu przekraczającym rok

Biorąc pod uwagę powód finansowania wyróżnia się kapitał:

• Gwarantujący finansowanie pierwotne – występujący w momencie utworzenia nowego podmiotu gospodarczego
• Przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności – dający możliwość ciągłego funkcjonowania przedsiębiorstwa
• Przeznaczony na rozwój przedsiębiorstwa – realizację nowych inwestycji, rozszerzenie rozmiarów działalności

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Dornbush R. (2003). Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Działek J. (2011). Kapitał społeczny - ujęcia teoretyczne i praktyka badawcza, Studia Regionalne i Lokalne, nr 3, s. 100
• Gos W. (2012). Kapitał oraz finansowanie działalności gospodarczej, Difin, Warszawa
• Lichtarski J. (red.) (2001). Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Łaszczuk J. (2011). Struktura kapitału i jej wpływ na ocenę przedsiębiorstw na przykładzie PGNIG S.A., Nauki Ekonomiczne, Tom XIV, s. 81
• Meredyka K. (red.) (2003). Teoria Ekonomii, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
• Sierpińska M., Jachna T. (2005). Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Sylwia Budzisz, Karolina Kruszczak