Handel zagraniczny

Handel zagraniczny jest odpłatną wymianą dóbr pomiędzy podmiotami gospodarczymi w danym kraju z tymi znajdującymi się poza jego granicami, charakteryzującą się dwustronnością transakcji.

Definicja ta przedstawia pojęcie poprzez pryzmat czterech jego cech charakterystycznych:

• każda transakcja ma charakter dwustronny i składa się ze świadczenia towarowego (dobra, towaru) oraz świadczenia wzajemnego (mającego najczęściej charakter pieniężny),
• tym, co odróżnia handel zagraniczny od handlu wewnętrznego jest konieczność przepływu towarów przez granice terytorialne państw,
• kwestie handlu zagranicznego rozważa się zawsze osobno dla każdego państwa (np. handel zagraniczny Polski), pojęciem zajmującym się wymianą dóbr grup państw, regionów lub całego świata jest handel międzynarodowy,
• handel zewnętrzny ujmować można dwojako: w znaczeniu wąskim odnosi się on jedynie do przepływu dóbr towarowych pomiędzy krajami, w znaczeniu szerszym bierze się pod uwagę również takie kwestie jak obrót kapitału oraz wszelkiego rodzaju usług (J. Dudziński s. 11-12).

TL;DR

Handel zagraniczny to wymiana dóbr między podmiotami gospodarczymi w różnych krajach. Może przyjmować formę importu, eksportu lub handlu tranzytowego. Handel zagraniczny może odbywać się na rynkach swobodnych lub zorganizowanych, takich jak giełdy czy aukcje. Ma pozytywny wpływ na gospodarkę narodową, przyczyniając się do wzrostu efektywności produkcji i zwiększenia PKB.

Podstawowe formy handlu zagranicznego

Na wszystkich rodzajach rynków istnieją trzy podstawowe rodzaje handlu zagranicznego:

1. Import, czyli zakup wszelkiego rodzaju dóbr z zagranicy.
2. Eksport to sprzedaż towarów oraz usług wytworzonych bądź znacząco przetworzonych w kraju, poza jego granicę.
3. Handel tranzytowy polega na sprzedaży lub kupnie dóbr wyłącznie towarowych, pomiędzy krajem eksportowym, produkującym te towary a importerem, wyrażającym chęć zakupu danego towaru, za pośrednictwem firmy tranzytowej, znajdujące się w kraju trzecim. W handlu tranzytowym wyróżnić można dwa jego rodzaje:

• handel tranzytowy aktywny - ma miejsce, kiedy wymiana handlowa obsługiwana jest przez pośrednika, którego siedziba oraz obszar działalności nie wybiega poza granice kraju, inne niż kraje przez niego obsługiwane (np. Włoska firma eksportuje pomarańcze do Niemiec, pośrednikiem tego przedsięwzięcia jest przedsiębiorstwo posiadające swoją jedyną siedzibę w Warszawie),
• handel tranzytowy pasywny - ma miejsce, w przypadku kiedy firma pośrednicząca w tranzycie (firma tranzytowa), prowadzi działalność na przynajmniej jednym z rynków, kontrahentów, którym mediuje (np. Pośrednik eksportujący włoskie pomarańcze do Niemiec, poza swoją siedzibą główną w Warszawie posiada dodatkowo biuro w Rzymie) (A. Nowak, W. Kozioł (red.), s. 12-14).

Rynki zorganizowane

W wymianie o charakterze zagranicznym rozróżnić można dwa rodzaje rynków. W przypadku kiedy zasady, których muszą przestrzegać eksporterzy i importerzy odnoszą się jedynie do przepisów prawa i zwyczajów handlowych, mówimy o rynkach swobodnych.

Aby mówić o rynkach zorganizowanych, zwanych inaczej rynkami formalnymi lub instytucjonalnymi, konieczne jest istnienie dodatkowych warunków wymiany:

• podstawowym celem istnienia rynków zorganizowanych, jest umożliwienie kontrahentom odbycia spotkań handlowych, których efektem będzie zawarcie transakcji,
• rynki zorganizowane przybierają formy podmiotów gospodarczych o różnych formach prawnych (państwowych i prywatnych), takich jak: spółki akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością czy komandytowe,
• podmioty będące członkami rynków formalnych, muszą przestrzegać wspólnych ustalonych norm regulaminowych,
• uczestnikami transakcji na rynkach instytucjonalnych mogą być często tylko i wyłącznie wybrane podmioty (np. maklerzy, brokerzy),
• przedmioty wymiany na rynkach formalnych podlegają konkretnym normom jakości,
• istotną cechą rynków zorganizowanych jest konieczność przekazywania informacji o nich (np. cen, warunków).

W ujęciu tradycyjnym, rynek formalny oznacza rzeczywiście istniejące miejsce dokonywania regularnych zakupów oraz sprzedaży. Przykładami rynków zorganizowanych są:

• giełdy,
• aukcje,
• targi i wystawy międzynarodowe,
• przetargi (J. Dudziński (red.), s. 84-85).

Rola handlu zagranicznego w gospodarce narodowej

Handel zagraniczny jest korzystny zarówno dla podmiotów dokonujących wymiany ale również dla całej gospodarki narodowej. Korzyści te można rozpatrzeć zarówno z punktu widzenia makro i mikroekonomii.

W makroekonomii wyróżnić można następujące funkcje, wynikające z handlu zagranicznego:

• funkcja transformacyjna - wpływ na strukturę produktu krajowego brutto (PKB), za pomocą importu istnieje możliwość zwiększenia inwestycji oraz spożycia, zwłaszcza tych produktów, które nie były do tej pory dostępne, lub były dostępne w niewielkich ilościach; eksport natomiast wykorzystywany jest głównie w celu uzyskania przez państwo środków do opłacenia importu,
• funkcja efektywnościowa - wpływ na podniesienie efektywności gospodarowania, czyli optymalizacji produkcji oraz nakładu pracy, import umożliwia krajom mniej rozwiniętym, na zmniejszenie różnicy technologicznej i ulepszenie swoich systemów produkcji z wykorzystaniem obcych technologii czy maszyn, eksport natomiast umożliwia efektywniejszą produkcję poprzez efekt skali, czyli przede wszystkim obniżenie jednostkowych kosztów wytworzenia,
• funkcja zasobotwórcza - wpływ na wielkość i dynamikę PKB, głównie poprzez importowanie środków produkcji, z jednej strony stanowi to rozwiązanie dla państw ubogich w niektóre zasoby, a z drugiej strony wspiera finansowo państwa bogate w zasoby, którym brakuje środków do inwestowania, umożliwiających wzrost gospodarczy.

W mikroekonomii natomiast rozważa się handel zagraniczny z punktu widzenia korzyści dla eksporterów oraz nabywców, przy jednoczesnej stracie krajowych wytwórców (H. Treder (red.), s. 13-16).

Handel zagraniczny — artykuły polecane

Handel — Franczyza — Eksport — Gospodarka otwarta — Wymiana — Cross-trade — Polityka handlowa — Czynniki wpływające na rozwój wymiany międzynarodowej — Wymiana walutowa

Bibliografia

• Dudziński J. (red.) (2010), Podstawy handlu zagranicznego, Difin, Warszawa
• Fronczak M. (2013), Tendencje w polskim handlu zagranicznym na tle handlu światowego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr.57, nr 756
• Jaszczyński M. (2016), Znaczenie handlu zagranicznego w rozwoju gospodarczym, Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku, Nauki Ekonomiczne, t. XXIII
• Kozioł W., Nowak A. (red.) (2011), Handel zagraniczny. Perspektywa europejska, Wydawnictwo naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Rubaj P. (2016), Handel zagraniczny Polski w aspekcie nowych wyznań w gospodarce światowej, Ekonomia XXI wieku, nr 3(11)
• Treder H. (2003), Podstawy handlu zagranicznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk

Autor: Anna Grabska