7 narzędzi TQC

Total Quality Control jest to kompleksowe sterowanie jakością. Stosuje się w ramach ogólnego systemu zarządzania przedsiębiorstwem. Stosowanie ma na celu ulepszenie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa poprzez uzyskanie lepszej jakości usług, produktów. Do dobrego oraz skutecznego zarządzania jakością, kadrze zarządzającej potrzebne są informacje. Muszą być one rzetelne, aktualne i prawdziwe.

TL;DR

Artykuł omawia Total Quality Control (TQC), czyli kompleksowe sterowanie jakością w przedsiębiorstwach. TQC służy do poprawy pozycji rynkowej poprzez lepszą jakość usług i produktów. Artykuł opisuje tradycyjne i nowe narzędzia zarządzania jakością, które pomagają w analizie, identyfikacji problemów i wyborze rozwiązań. Tradycyjne narzędzia to m.in. diagram procesu, karta kontrolna, arkusz analityczny, wykres Ishikawy, diagram Pareto, histogram i punktowy diagram korelacji. Nowe narzędzia to m.in. diagram pokrewieństwa, diagram relacji, diagram macierzowy, macierz analizy danych, diagram strzałkowy, drzewo decyzyjne i wykres programowy procesu decyzji.

Cele i zadania narzędzi TQC

Narzędzia TQC stosuje się głównie do (J. Łuczak, A. Matuszak-Flejszman 2007, s. 36):

• kreowania pomysłów,
• opisu i analizy,
• identyfikacji zagrożeń i problemów,
• identyfikacji i analiz przyczyn,
• identyfikacji i wyboru rozwiązań,
• realizacji i oceny skuteczności,
• know - how.

Tradycyjne narzędzia zarządzania jakością

W literaturze zarządzania jakością występuje wiele metod oraz narzędzi doskonalących. Najczęściej stosowane w praktyce tworzą tzw. "wielką siódemkę". Są one bardzo pomocne oraz łatwe w użyciu. Narzędzia te mogą być stosowane samodzielnie, ale często używa się ich jako składniki metod zarządzania jakością. Zalicza się do nich:

Diagram procesu

Nazywany także schematem blokowym jest wykorzystywany najczęściej przy projektowaniu systemu zarządzania jakością. Pokazuje graficznie etapy przebiegu procesów technologicznych - przepływy materiałów oraz informacji, dzięki czemu można wskazać ich słabe punkty.

Karta kontrolna

Karty kontrolne Shewharta mają na celu ustalanie czy dany proces przebiega zgodnie z oczekiwaniami. Tworzy się ją z pobieranych, w określonych odstępach czasu, próbek o danej liczebności. Próbki te zapisywane są do kart i pozwalają na odczytanie czy wszystko przebiega tak jak powinno. Pozwala wykrywać ewentualne zakłócenia, które dzięki temu mogą być eliminowane, by proces / produkt mógł poprawnie funkcjonować. Eliminacja dokonuje się za pomocą tzw. Cyklu Shewharta, która usuwa wszystkie zakłócenia jakości produktu, które zostaną wykryte.

Arkusz analityczny

Nazwany również arkuszem kontrolnym jest prostym narzędziem zbierania i systematyzowania informacji na temat konkretnych procesów lub produktów. Na arkuszu umieszcza się cel, dla którego jest on stworzony. Następnie dokonuje się rejestracji stanu faktycznego, który zapisuje się w odpowiednie miejsce na arkuszu. Przyjmuje postać zarówno tabeli jak i formy graficznej.

Wykres Ishikawy

Wykres przyczynowo-skutkowy został opracowany przez Kaoru Ishikawę dla kół jakości w japońskich przedsiębiorstwach. Jest on graficzną postacią ukazującą jakie przyczyny powodują konkretne skutki w danym procesie. Jest to bardzo pomocne przy rozwiązywaniu problemów. Można dobierać ponadto dowolne czynniki wpływające na dany proces, nie ma ograniczeń. Tworzenie diagramu powinno być oparte na pracy grupowej np. na wykorzystaniu burzy mózgów.

Diagram Pareto

Diagram Pareto, nazywany jest także diagramem Pareto-Lorenza. Ten diagram jest bardzo prostym sposobem zapisu, które wady występują najczęściej. Pozwala to na szybkie identyfikowanie problemu, który powinien być jak najszybciej naprawiony. Diagram ten opiera się na stwierdzonej empirycznie prawidłowości w przyrodzie, technice, działalności człowieka itp. Zazwyczaj 20-30% przyczyn (czynników) decyduje o około 70-80% skutków (Hamrol A., Mantura W. 2002, s. 220).

Histogram

Histogram w analizie jakości służy do określenia częstości występowania danych wyników z procesu badanego w ustalonych przedziałach.Podstawy słupków na tym wykresie tworzą przedział liczbowy w jaki podzielono analizowane dane, zaś ich wysokość stanowi liczebność z jaką występuje badany element (A. Olszewska 2003, s. 344).

Punktowy diagram korelacji

Punktowy diagram korelacji pozwala badać jaki wpływ mają na siebie dwie zmienne. Pomagają ustalić w przedsiębiorstwie jak i czy w ogóle ma wpływ np. spadek jakości na zmiany sprzedaży. Na podstawie otrzymanego diagramu można stwierdzić o kierunku współzależności tych dwóch zmiennych.

Nowe narzędzia zarządzania jakością

Wraz z rozwojem zarządzania jakością powstało 7 nowych narzędzi ("nowa siódemka"). Mają one na celu wspomaganie narzędzi podstawowych. Dzięki nim usprawniony jest przebieg informacji w przedsiębiorstwie oraz ich porządkowanie. W przedsiębiorstwach, do zarządzania jakością, są wykorzystywane we wczesnym stadium tworzenia jakości. Są bardzo ważne przy rozwiązywaniu problemów. Są wykorzystywane w metodzie Quality Function Deployment (QFD). Zalicza się do nich:

Diagram pokrewieństwa

Jest to narzędzie, którego zadaniem jest zebranie jak największej liczby danych związanych z szerokim problemem. Po wygenerowaniu pomysłów zostają one posortowane według ich wzajemnych zależności (J. R. Evans, W. M. Lindsay 1999, s. 248-249). Zadaniem diagramu podobieństw jest wyjaśnienie struktury i wielkości problemu, który wpływa na bliższą i dalszą przyszłość.

Diagram relacji

Nazywany także diagramem zależności to graficzne narzędzie analizy przyczynowo - skutkowej stosowane do identyfikacji problemu. Ukazuje logiczne zależności między pomysłami i problemami (A. Kowalczyk 2012, s. 48), ułatwiając w ten sposób zrozumienie danej sytuacji.

Diagram macierzowy

Nazywany również diagramem tablicowym to narzędzie ułatwiające znalezienie zależności między dwoma lub więcej zmiennymi. W diagramie tym oprócz wskazania powiązań, określa się również siłę z jaką na siebie oddziałują. Ze względu na liczbę zmiennych, można wyróżnić pięć rodzajów diagramu macierzowego: macierz typu L, macierz typu T, macierz typu Y, macierz typu X oraz macierz typu C.

Macierz analizy danych

Macierzowa analiza danych to narzędzie służące do ilościowego określenia stopnia zależności między różnymi zmiennymi. Wyniki tej analizy prezentowane są na prostokątnej lub trójkątnej macierzy. Jest to bardzo skuteczna technika użyteczna dla prezentacji struktury dużych zbiorów danych (J. J. Dahlgard, K. Kristesen, K. Gopal 2000, s. 132-134).

Diagram strzałkowy

Diagram strzałkowy prezentuje graficznie wykonywane w danej kolejności zadania. Każde zadanie ma przypisaną odpowiedzialność jak i czas potrzebny na jego wykonanie. W ten sposób daje większą możliwość ustalenia sekwencji oraz czasu trwania czynności.

Drzewo decyzyjne

Nazywane również diagramem systematyki jest to narzędzie stosowane do wyszukania najefektywniejszych środków do osiągnięcia założonego sobie celu. Ma za zadanie hierarchiczne uporządkowanie czynników, które wpływają na analizowany problem. Diagram drzewa określa się również mianem mapy zadań bądź działań koniecznych dla realizacji określonego projektu (A. Kowalczyk 2012, s. 49).

Wykres programowy procesu decyzji

Nazywany również PDPC (process decision programme chart) lub analizą ścieżki krytycznej to technika pozwalająca na określenie, które procesy powinno się zastosować aby otrzymać satysfakcjonujący wynik. Narzędzie to wykorzystuje się przy planowaniu oraz monitorowaniu działań, szczególnie przy realizacji założonego planu.

7 narzędzi TQC — artykuły polecane

Diagram procesu — DMAIC — Projektowanie eksperymentów — Drzewo celów — Prototypowanie i modelowanie — Metoda pomiarowa — Analiza danych — Metoda Taguchi — Analiza procesów

Bibliografia

• Dahlgaard J., Kristesen K., Kanji G. (2001), Podstawy zarządzania jakością, PWN, Warszawa
• Evans J., Lindsay W. (1999), The Management and Control of Quality, South - Western College Publishing, Cincinnati
• Hamrol A., Mantura W. (2002), Zarządzanie jakością. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Iwasiewicz A. (1999), Zarządzanie jakością, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kowalczyk A. (2012), Ocena implementacji i skuteczności metod zarządzania jakością w opinii dostawców branży motoryzacyjnej, praca doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań
• Łuczak J., Matuszak-Flejszman A. (2007), Metody i techniki zarządzania jakością. Kompendium wiedzy, Quality Progress, Poznań
• Olszewska A. M. (2013), Diagnoza poziomu wykorzystania narzędzi i metod zarządzania jakością w przedsiębiorstwach Podlasia [w:] Innowacje w Zarządzaniu i Inżynierii Produkcji, (red.): R.Knosala, Polskie Towarzystwo Zarządzania Produkcją, Opole
• Stabryła A. (1995), Zarządzanie rozwojem firmy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Wawak S. (2005), Zarządzanie Jakością. Teoria i Praktyka, Helion/OnePress, Gliwice

Autor: Anna Bochenek, Marcelina Tracz