Inflacja popytowa

Inflacja popytowa - nazywana również jako inflacja nabywców oraz inflacja ciągniona przez popyt. Została wyodrębniona na podstawie przyczyn wywoływania inflacji, drugim rodzajem jest inflacja kosztowa. Aby móc skutecznie zwalczać inflację należy dokonać głębokiej i trafnej analizy jej przyczyn. Należy ustalić czy wzrost cen spowodowany jest nadmiernym popytem (inflacja popytowa), czy też ceny rosną w wyniku wzrostu kosztów produkcji (inflacja kosztowa) Inflacja popytowa - występuje wtedy gdy globalny popyt, czyli całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji. Popyt jest większy od możliwości jego zaspokojenia. Oznacza to że, ludzie chcą kupić więcej niż gospodarka wytwarza zwykle przy pełnym zatrudnieniu lub pełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych. Społeczeństwo wówczas konkuruje o ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług. Wzrost globalnego popytu jest spowodowany zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony różnych podmiotów gospodarczych, m.in. takich jak:

• państwo,budżet państwa jest jednym ze źródeł inflacji, jego wydatki rosną wraz z rozszerzaniem się funkcji jakie spełnia, tworzą się nowe źródła popytu państwa (realizacja programów socjalno - gospodarczych, wydatki na zbrojenia oraz administrację), dawniej budżet państwa wywoływał inflację w sytuacjach, które wymagały nadzwyczajnych wydatków, obecnie nadmierny popyt jest tworzony również w normalnych warunkach, wydatki, które przekraczają dochody budżetowe państwo finansuje za pomocą pożyczek lub dodatkowych emisji pieniądza (M. Kujda 1995, s. 103),

• przedsiębiorstwa, w gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa również tworzą popyt poprzez chęć rozwoju produkcji i inwestycji w sprzyjających warunkach gospodarczych, koszty przewyższające dochody przedsiębiorstwa są finansowane z nagromadzonych rezerw oraz kredytu,
• gospodarstwa domowe, w sprzyjających warunkach gospodarczych powstaje również popyt konsumpcyjny,

"Inflacyjna presja popytu na rynku towarów konsumpcyjnych pochodzi także ze zmniejszenia oszczędności ludności i zwiększenia pożyczek" (M. Kujda 1995, s. 103),

• oraz zapotrzebowanie z zagranicy,

Zachodzi wówczas zjawisko "ciągnienia ceny w górę". W sytuacji wyjściowej gospodarka znajduje się w punkcie równowagi E1. W wyniku wzrostu globalnego popytu, co oznacza się przesunięciem krzywej zagregowanego popytu przesuwa stan równowagi na punkt E2. Wzrost popytu podnosi ceny z poziomu P1 do P2 doprowadzając równocześnie do wzrostu produkcji i spadku bezrobocia. Inflacja popytowa może być stymulowana przez wzrost podaży pieniądza lub wydatków rządowych (M. Kujda 1995, s. 103) Popytowa teoria inflacji wywodzi się w znacznym stopniu z dorobku Johna Maynarda Keyesa. Keyes stwierdził jednoznacznie iż ten typ inflacji ma miejsce wtedy gdy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia (możliwości wytwórcze). W przypadkach skrajnych inflacja popytowa może przerodzić się w hiperinflację, wielka inflację. W przypadku inflacji popytowej głównym celem polityki pieniężnej jest zahamowanie wzrostu wydatków, tak, aby zagregowany popyt nie był wyższy niż możliwości produkcyjne gospodarki. W tym celu bank centralny dokonuje operacji otwartego rynku (sprzedaje papiery wartościowe), podnosi stopy procentowe lub zwiększa stopy rezerw obowiązkowych, co wpływa na spadek podaży pieniądza. Powodzenie tych działań zależy, od kształtu krzywych popytu na pieniądz i popytu inwestycyjnego oraz oczekiwań, co do przyszłej koniunktury w gospodarce i przyszłej inflacji (M. Księżyk 2015, s. 329)

Polityka zarządzania inflacją popytową

Polityka pieniężna

Polityka pieniężna jest jednym z kluczowych narzędzi zarządzania inflacją popytową. Działania podejmowane przez bank centralny mają na celu kontrolowanie podaży pieniądza w gospodarce. Przykładowe działania banku centralnego obejmują operacje otwartego rynku, podnoszenie stóp procentowych oraz zwiększanie stóp rezerw obowiązkowych.

Operacje otwartego rynku polegają na kupowaniu lub sprzedawaniu papierów wartościowych na rynku, co wpływa na ilość dostępnego pieniądza w gospodarce. Jeśli bank centralny chce zmniejszyć inflację popytową, może sprzedawać papiery wartościowe, co powoduje zmniejszenie dostępnego pieniądza i ograniczenie popytu.

Podnoszenie stóp procentowych jest kolejnym narzędziem polityki pieniężnej. Wzrost stóp procentowych powoduje zwiększenie kosztów pożyczek dla przedsiębiorstw i konsumentów, co skutkuje zmniejszeniem popytu na dobra i usługi oraz ograniczeniem inflacji popytowej.

Zwiększanie stóp rezerw obowiązkowych polega na zwiększeniu minimalnej ilości środków pieniężnych, jaką banki muszą przechowywać w banku centralnym. To ogranicza dostępność pieniądza dla banków, co wpływa na ograniczenie ich zdolności do udzielania kredytów i zwiększa koszty finansowania. W efekcie, popyt w gospodarce maleje.

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna, czyli działania związane z wydatkami i dochodami państwa, również ma wpływ na inflację popytową. W celu ograniczenia inflacji popytowej, rząd może podejmować działania takie jak zmniejszanie wydatków rządowych lub podnoszenie podatków.

Zmniejszanie wydatków rządowych ma na celu ograniczenie popytu na dobra i usługi. Jeśli rząd zmniejsza swoje wydatki, to mniej pieniędzy jest wydawanych na rynku, co prowadzi do zmniejszenia popytu i ograniczenia inflacji popytowej.

Podnoszenie podatków także może wpływać na zmniejszenie inflacji popytowej. Wyższe podatki zwiększają koszty dla przedsiębiorstw i konsumentów, co skutkuje zmniejszeniem ich zdolności do konsumpcji i inwestycji. W efekcie, mniej pieniędzy jest wydawanych na rynku, co ogranicza inflację popytową.

Polityka inwestycyjna

Polityka inwestycyjna ma na celu wspieranie inwestycji i rozwoju infrastruktury w gospodarce. Poprzez inwestycje, rząd może stymulować wzrost gospodarczy i zwiększać podaż dóbr i usług. Jednakże, jeśli inwestycje są przeprowadzane w nadmiarze, mogą prowadzić do nadmiernego wzrostu popytu i inflacji popytowej.

W związku z tym, polityka inwestycyjna powinna być odpowiednio zrównoważona i uwzględniać potrzeby gospodarki. Inwestycje powinny być skierowane na rozwój strategicznych sektorów oraz infrastruktury, aby przyczynić się do długotrwałego wzrostu gospodarczego bez nadmiernego wzrostu inflacji.

Polityka handlowa

Polityka handlowa również ma wpływ na inflację popytową. Regulacje dotyczące importu i eksportu mogą wpływać na popyt na dobra i usługi na rynku krajowym.

Jeśli rząd wprowadza ograniczenia importu, na przykład poprzez nałożenie ceł lub kontyngentów, to popyt na krajowe dobra i usługi może wzrosnąć. Może to prowadzić do nadmiernego wzrostu popytu i inflacji popytowej.

Z kolei, promowanie eksportu może wpływać na zmniejszenie popytu krajowego na dobra i usługi. Jeśli eksport rośnie, to zwiększa się podaż dóbr i usług przeznaczonych na rynki zagraniczne, co może ograniczać inflację popytową.

Skutki inflacji popytowej dla różnych grup społecznych

Konsumentowie

Inflacja popytowa, będąca wynikiem wzrostu popytu na dobra i usługi, może mieć poważne konsekwencje dla konsumentów. Jednym z głównych skutków jest zmniejszenie siły nabywczej. Wzrost ogólnego poziomu cen powoduje, że konsumentom trudniej jest utrzymać swoje standardy życia, ponieważ ich pieniądze stają się mniej warte. To z kolei prowadzi do zubożenia i ograniczenia możliwości zakupu dóbr i usług.

Kolejnym skutkiem inflacji popytowej dla konsumentów jest wzrost kosztów życia. Wzrost cen dóbr i usług wpływa na codzienne wydatki, co oznacza, że konsumenci muszą zwiększać swoje wydatki na te same produkty. To może prowadzić do trudności finansowych i konieczności cięcia innych wydatków, takich jak oszczędzanie czy inwestowanie.

Przedsiębiorstwa

Dla przedsiębiorstw skutki inflacji popytowej są również istotne. Jednym z nich jest związany z konkurencyjnością na rynkach zagranicznych. Jeśli poziom inflacji w kraju jest wyższy niż w innych krajach, to oznacza, że produkty eksportowane stają się droższe. To z kolei może prowadzić do spadku konkurencyjności przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych, co może prowadzić do zmniejszenia eksportu i spadku dochodów.

Kolejnym skutkiem inflacji popytowej dla przedsiębiorstw są zwiększone koszty produkcji. Wzrost ogólnego poziomu cen skutkuje wzrostem kosztów surowców, materiałów, energii oraz wynagrodzeń pracowników. To z kolei może prowadzić do spadku rentowności przedsiębiorstw i konieczności podniesienia cen swoich produktów, co z kolei może wpływać na popyt i sprzedaż.

Rząd i dług publiczny

Inflacja popytowa może mieć również pewne korzyści dla rządu i długu publicznego. Jednym z nich jest wzrost wpływów z podatków. Wzrost ogólnego poziomu cen powoduje, że podatki płacone przez przedsiębiorstwa i konsumentów są wyższe. To z kolei może przyczynić się do zwiększenia dochodów państwa, co może być wykorzystane na realizację różnych projektów publicznych.

Inflacja popytowa może również dać rządowi możliwość spłaty długu publicznego. Jeśli inflacja jest wyższa od stopy procentowej długu publicznego, to w praktyce wartość długu maleje. To oznacza, że rząd może spłacić dług publiczny w mniej wartościowych pieniądzach, co skutkuje zmniejszeniem obciążenia finansowego dla kraju.

Konsumentowie o niższych dochodach

Inflacja popytowa może być szczególnie dotkliwa dla konsumentów o niższych dochodach. Wzrost cen dóbr i usług skutkuje zubożeniem tych osób, które często mają ograniczone możliwości finansowe. Wzrost kosztów podstawowych artykułów spożywczych czy usług, takich jak mieszkanie czy opieka zdrowotna, może skutkować trudnościami w zaspokajaniu podstawowych potrzeb.

Dla konsumentów o niższych dochodach inflacja popytowa oznacza również konieczność podejmowania trudnych decyzji finansowych. Wzrost kosztów życia może wymagać cięcia wydatków na inne potrzeby, takie jak edukacja, rekreacja czy zdrowie. To może prowadzić do długoterminowych konsekwencji, takich jak pogorszenie jakości życia i ograniczenie możliwości rozwoju.

Inflacja popytowa — artykuły polecane

Inflacja — Efekt wypierania — Popyt globalny — Efekt wypychania — Inflacja tłumiona — Krzywa IS — Szok podażowy — Popyt zagregowany — Paradoks zapobiegliwości

Bibliografia

• Brzoza-Brzezina M., Kotłowski J. (2009), Bezwzględna stopa inflacji w gospodarce polskiej, Gospodarka Narodowa, nr 9
• Dach Z., Szopa B. (2004), Podstawy makroekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Księżyk M. (2015), Ekonomia współczesnej gospodarki rynkowej, Wydawnictwa AGH, Kraków
• Kujda M. (1995). Makroekonomia, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza, Rzeszów
• Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Polok A. (1996), Inflacja w teorii ekonomii - pomocnicze materiały dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Szafrański G. (2011), Krótkoterminowe prognozy polskiej inflacji w oparciu o wskaźniki wyprzedzające, Materiały i studia NBP, nr 263

Autor: Karol Jabłoński, Paulina Cieśla