Planowanie strategiczne

Planowanie strategiczne
Polecane artykuły
Plan Strategie funkcjonalne Plan marketingowy Biznes plan Proces planowania strategicznego Zarządzanie strategiczne Planowanie zasobów ludzkich Organizacja działu marketingu Strategia biznesowa

Planowanie strategiczne jest sformalizowanym procesem tworzenia długofalowej taktyki ukierunkowanej na określanie i realizację celów organizacji. Zazwyczaj opracowywane są na okres dłuższy niż 5 lat. Charakteryzuje się następującymi cechami (J.A. Stoner, C. Wankel 1994, s. 99-100):

• Dotyczy zagadnień podstawowych. Planowanie strategiczne udziela odpowiedzi na takie pytania, jak: "czym się zajmujemy i czym się powinniśmy zajmować", "kim są, a kim powinni być nasi klienci?".
• Tworzy ramy dla planowania taktycznego i operacyjnego oraz podstawy codziennych decyzji. Wobec konieczności podjęcia takiej decyzji, kierownik może zapytać: "który z możliwych kierunków działania będzie najlepiej odpowiadać naszej strategii?".
• Wiąże się z dłuższym okresem niż inne rodzaje planowania.
• Ułatwia koncentrację energii i zasobów organizacji na najważniejszych działaniach.
• Jest działalnością najwyższego szczebla w tym znaczeniu, że musi w nim czynnie uczestniczyć kierownictwo naczelne, gdyż tylko ono ma dostateczne zasoby wiedzy i doświadczenia, aby uwzględnić wszystkie aspekty funkcjonowania danej organizacji. Jego zaangażowanie jest ponadto konieczne dla wywołania i podtrzymania zaangażowania na niższych szczeblach.

Proces planowania strategicznego

Na proces planowania strategicznego składają się trzy główne etapy:

• Analiza strategiczna - opiera się na działaniach diagnostycznych, które mają na celu wskazanie aktualnych i przyszłych mocnych oraz rozwojowych obszarów organizacji, jej potencjału i zagrożeń. Określa także otoczenie, w którym znajduje się organizacja. Należy rzetelnie wykonać ten etap, ponieważ dobra analiza, dająca dokładny obraz sytuacji jest podstawą stworzenia odpowiedniego planu.
• Planowanie strategiczne - Rozważanie rozmaitych opcji, jakie może przyjąć organizacja oraz metod ich wdrażania. Etap planowania powinien zakończyć się opracowaniem planu strategicznego, najczęściej zawierającego kilka scenariuszy przyszłości o różnym stopniu optymizmu i podjęciem decyzji o przyjęciu konkretnej strategii do realizacji.
• Realizacja strategiczna - Etap ten następuję po wyborze konkretnego planu i obejmuje szereg działań związanych z jego realizacją. Działania te są związane z planowaniem operacyjnym, które dotyczy bardziej szczegółowych zagadnień niż planowanie strategiczne i charakteryzuje się krótszym okresem planowania. Na tym etapie organizacja często boryka się z wieloma problemami wdrożeniowymi jak np.: spadek zaangażowania pracowników oraz brak utożsamiania się z celami firmy, brak środków finansowych, zmieniające się otoczenie, które wymusza modyfikacje planu.

Główne typy strategii

• Strategia agresywna - Polega na jak najlepszym wykorzystaniu swoich mocnych stron oraz szans wynikających z otoczenia, w jakim znajduje się organizacja. Charakteryzuje się odważnym postępowaniem, dominacjom i oferowaniem konkurencyjnych usług.
• Strategia konserwatywna - Mniej ryzykowna od strategii agresywnej, działania nie są aż tak śmiałe, ale firma nadal opiera powodzenie swojego planu na mocnych stronach, starając się jednocześnie niwelować obszary problematyczne. Wiąże się z tym rozwijanie produktów i usług, redukcja kosztów i poszukiwanie nowych rynków.
• Strategia konkurencyjna - Szczególną uwagę zwraca się na monitorowanie otoczenie organizacji wraz z jej konkurencją, ponieważ głównym założeniem tej strategii jest budowa przewagi konkurencyjnej. W związku z tym usługi są stale ulepszane, kładzie się nacisk na zwiększenie produktywności oraz powiększanie własnych zasobów.
• Strategia defensywna - Głównym założeniem jest minimalizowanie słabych stron i zagrożeń w celu przetrwania. Charakteryzuje się redukcją kosztów, brakiem inwestycji w nowe produkty i usługi, powolnym wycofywaniem się z rynku. Przyjęcie takiej strategii może doprowadzić do połączenia firmy z inną, lub jej całkowitą likwidacją.

Wizja przedsiębiorstwa

Wizja przedsiębiorstwa często utożsamiana jest ze sformułowaną misją jego działalności. Misja jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do filozofii czy strategii firmy bądź przedsięwzięcia. Ustala ona kierunek zasadniczych działań i integracji organizacji wokół rozwiązywania powstających problemów. Prawidłowo sformułowana misja powinna być (J.D.Antoszkiewicz 1998, s. 71):

• łatwa do określenia i stosunkowo prosta do zakomunikowania,
• tworzona dla korzyści, jakich wyszukuje klient, odbiorca, czyli potrzeb, które zaspokaja firma za pośrednictwem produktów i/lub usługusług dostarczanych na rynek,
• zapisana w postaci wyczerpującej i nie dopuszczającej wątpliwości w odpowiedzi na pytania.

Planowanie a podejmowanie decyzji

Planowanie strategiczne pozostaje w ścisłym związku z funkcją decyzyjną procesu zarządzania (A. Stabryła 1995, s. 71). Związek ten występuje już na etapie formułowania celów działania firmy (a w przypadku zarządzania strategicznego: jej misji i wizji), następnie przy akceptacji wariantów różnych strategii (programów) i planów, wreszcie przy kontroli ich realizacji. Interakcje między tymi funkcjami są bardzo silne, tym niemniej w planowaniu - pojmowanym w sensie rachunkowym - przeważają działania preparacyjne, zaś podejmowanie decyzji dotyczy np. alokacji środków finansowych między poszczególne dziedziny gospodarowania (SJG - Strategiczne Jednostki Gospodarcze), ustalania struktury asortymentowej i skali produkcji, określania zakresu dywersyfikacji, kształtowania strategii cenowej.

Dokumentację analityczną stanowią dane źródłowe i porównawcze, jak również ekspertyzy, które wykorzystuje się przy opracowaniu planu. Dokumentacja planistyczna zaś obejmuje programy i plany długoterminowe oraz budżety (plany krótkoterminowe). Na szczeblu zarządzania strategicznego dokumentacja ta przedstawia - ogólnie rzecz ujmując - wykaz rodzajów zadań o znaczeniu kluczowym wraz z ich charakterystyką, a także opis potencjału strategicznego, jaki warunkuje wykonanie zamierzonych przedsięwzięć.

Rola planowania strategicznego

Planowanie strategiczne powinno być integralną częścią zarządzania przedsiębiorstwem, w związku z czym musi uwzględniać ograniczenia stawiane przez uwarunkowania takie jak: sprzeczne interesy grup wpływających na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, bariery finansowe, ograniczenia zasobowe, niedostatek informacji, potencjał strategicznych, braki kompetencji, przewidywane zmiany w otoczeniu, działania konkurencji.

Zagrożenia związane z planowaniem strategicznym

Planowanie strategiczne, opierające się w części na danych historycznych oraz w części na prognozach jest narażone na wiele zakłóceń jak np.:

• Błędne zastosowanie analizy SWOT
• Za bardzo wygórowane cele
• Złe sformułowanie celów organizacji
• Rotacja osób na stanowiskach, co wiąże się z nieznajomością planu
• Brak elastyczności na zmiany w otoczeniu
• Za duże scentralizowanie procesu planowania
• Niezdefiniowanie sposobu wdrażania obranych taktyk
• Mylenie wizji strategicznej z misją podmiotu planowania

Bibliografia

• Penc J., Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2001
• Stabryła A., Podstawy zarządzania firmą, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1995
• Stoner J., Wankel C., Kierowanie, PWE, Warszawa 1992
• Woźniak K., System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2005
• A. Kaleta (2010), Studia i prace kolegium zarządzania i finansów. Ewolucja zarządzania strategicznego w trakcie rozwoju przedsiębiorstw, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Zeszyt naukowy nr 98.
• G. Radziejowska (2010) Organizacja i zarządzania. Strategie logistyczne w innowacyjnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Kwartalnik Naukowy nr 2(10).
• A. Sztando (2011), Istota i funkcje samorządowego planowania strategicznego w regionie, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 180.
• M. Romanowska (2017), Planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• W. Dziemianowicz, K. Szmigiel-Rawska, P. Nowicka, A. Dąbrowska (2012), Planowanie strategiczne. Poradnik dla pracowników administracji publicznej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• R. Krupski (2011), Rozwój szkoły zasobowej zarządzania strategicznego, Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczością, Wałbrzych.

Autor: Krzysztof Woźniak, Sylwia Szromnik