Surowce wtórne

Surowce wtórne - nazywane także odpadami i surowcami powtórnego zagospodarowania, powstają jako efekt uboczny procesów produkcji i dystrybucji (w tym przemieszczania i składowania). Zwroty mogą natomiast wynikać przede wszystkim z wad produktów, nadwyżek (określanych także mianem towarów wolno rotujących), dostarczenia niewłaściwych towarów odbiorcy. Należy w tym obszarze wyróżnić także przepływy produktów zużytych, które mogą stać się surowcem wtórnym lub także podlegać likwidacji, podobnie jak odpady.

Ze względu na charakterystykę przekazywanych obiektów działalność w zakresie zagospodarowania odpadów i surowców wtórnych w przedsiębiorstwie powinna być przede wszystkim traktowana jako element zorganizowanego w skali gospodarki całego kraju systemu powtórnego zagospodarowania oraz utylizacji odpadów. Odbiorcami mogą być w tym przypadku dostawcy produktów, jednak przede wszystkim są to określone jednostki wyspecjalizowane w utylizacji lub przetwarzaniu. Pomiędzy odbiorcami a dostawcami mogą również funkcjonować przedsiębiorstwa pośredniczące uprawnione do gromadzenia i przekazywania określonych rodzajów pozostałości.

TL;DR

Surowce wtórne to odpady i surowce powtórnego zagospodarowania, które powstają w procesach produkcji i dystrybucji. Logistyka surowców wtórnych polega na organizacji przepływu tych produktów w odwrotnym kierunku. Celem systemu logistyki surowców wtórnych jest obniżenie kosztów i poprawa obsługi logistycznej, a także ochrona zasobów naturalnych i redukcja zanieczyszczeń. Wykorzystanie surowców wtórnych przynosi korzyści ekonomiczne, takie jak zwiększenie bazy surowcowej gospodarki, zmniejszenie kosztów pozyskania surowców i produkcji oraz zmniejszenie zużycia materiałów. Ponowne wykorzystanie odpadów eliminuje koszty składowania i utrzymania składowisk.

Logistyka surowców wtórnych

Z punktu widzenia przepływów realizowanych w tym podsystemie cechę wyróżniającą stanowi odwrotny kierunek przekazywania wymienionych produktów, czasem także odpadów i surowców wtórnych (z ang: reverse logistics). Jak podkreślają F. Beier oraz K. Rutkowski (2004, s. 26) zasadnicza trudność realizacji zadań w tym zakresie związana jest z występującym w wielu przypadkach brakiem przygotowania systemów logistycznych do obsługi przepływów towarowych w odwrotnym kierunku, co skutkuje wysokimi kosztami tych działań. Dotyczy to jednak przede wszystkim wykorzystywania kanałów redystrybucji pokrywających się z kanałami dystrybucji produktów. Przepływ zwracanych towarów rozpoczyna się w tym przypadku w miejscu zakończenia przepływu produktów do nabywców, a odbiorcą jest producent. Utrudnienia takie w mniejszym stopniu dotyczą natomiast przepływów pozostałości do jednostek specjalizujących się w powtórnym zagospodarowaniu odpadów. Surowce wtórne mogą bowiem po przetworzeniu powrócić do producenta, ale ich przepływ od miejsc powstania do miejsca powtórnego zastosowania w niewielkim stopniu dotyczy kanałów dystrybucji produktów do nabywców. Również odpady przeznaczone do usunięcia przekazywane są zazwyczaj do jednostek wyspecjalizowanych w składowaniu lub utylizacji takich pozostałości.

Cele systemu logistyki surowców wtórnych

Zasadnicze cele działalności logistycznej w tym podsystemie przedstawić można w oparciu o podejście zaprezentowane przez H. Pfohla. Autor wyróżnił w tym przypadku cel ekonomiczny, polegający na obniżeniu kosztów logistycznych i poprawie poziomu obsługi logistycznej (zgodnie z wymaganiami odbioru pozostałości w miejscach ich powstawania oraz dokładne pod względem rodzaju, ilości, przestrzeni i czasu dostarczenia surowców wtórnych do źródeł ponownego wykorzystania) oraz cel ekologiczny, dotyczący ochrony zasobów naturalnych i zredukowania zanieczyszczeń pochodzących z logistycznych procesów utylizacji (H. Pfohl, 2001, s. 226). Realizacja wyróżnionych celów w większym stopniu dotyczy zagospodarowania odpadów oraz surowców wtórnych niż w przypadku zwrotów towarów do producenta.

Ekonomiczne skutki wykorzystania surowców wtórnych

Ponowne wykorzystanie surowców wtórnych eliminuje problem nadmiernego gromadzenia odpadów oraz zanieczyszczenia środowiska. Zapewnia również inne efekty gospodarcze (C. Rosik-Dulewska, 2015, s. 46-49):

• zwiększenie bazy surowcowej gospodarki narodowej - rozmieszczenie surowców na świecie nie jest równomierne, dlatego niektóre kraje odczuwają ich niedobór. Potrzeby przemysłu rosną wraz z postępem naukowym i wzrostem ilości ludności na świecie. Zastosowanie technik przetwórstwa surowców wtórnych jest znaczenie tańsze niż wydobycie surowców z trudno dostępnych złóż lub ich zakup. Warunkiem wzrostu gospodarczego jest zmniejszenie wykorzystania surowców przy jednoczesnym zwiększeniu produkcji.
• zmniejszenie kapitałochłonności oraz energochłonności pozyskania i przetwórstwa surowców - koszty służące wydobyciu surowców pierwotnych są znacznie wyższe niż te, przeznaczona na wykorzystanie surowców wtórnych z odpadów poprodukcyjnych. Szybkie wyczerpywanie się łatwo dostępnych zasobów sprawia, że podnoszą się koszty zmiany lokalizacji kopalni, zdejmowania nakładu czy uzbrojenia terenu. Z przeprowadzonych badań wynika, że im więcej zużywa się surowców wtórnych, tym mniejsze jest zużycie wody, energii oraz surowców pierwotnych. Co najważniejsze, zmniejsza się także zanieczyszczenie środowiska.
• zmniejszenie zużycia materiałów oraz kosztów produkcji - zmiana orientacji produkcyjnej z koncentracji na surowcach pierwotnych na koncentrację na surowcach wtórnych obniża kapitałochłonność, ogranicza ładunki przewozowe, skraca proces produkcji i zmniejsza nakład pracy. Wszystkie te zmiany wpływają na sumaryczne zmniejszenie kosztów produkcji. Aby połączyć interesy przedsiębiorstwa oraz ogólnokrajowej gospodarki, państwo nakłada limity odzysku oraz opłaty i kary za składowanie odpadów. Ponowne wykorzystanie odpadów eliminuje koszty ich wywozu na składowiska, oraz koszty utrzymania tych składowisk.

Surowce wtórne — artykuły polecane

Logistyka produkcji — Logistyka zaopatrzenia — Efekt skali — Transport — Przemysł — Minimalizacja ilości odpadów — Optymalna wielkość zamówienia — Controlling produkcji — Podatność logistyczna

Bibliografia

• Borowski G. (2009), Produkty odpadowe jako surowce wtórne, Inżynieria ekologiczna, 85-95
• Galos K. (2009), Nowa polityka surowcowa Unii Europejskiej, Górnictwo i Geoinżynieria, Nr 33
• Mesjasz-Lech A. (2011), Makroekonomiczne aspekty logistyki zwrotnej, Logistyka, nr 2
• Pfohl H. (2001), Systemy Logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania, Biblioteka Logistyka, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań
• Rosik-Dulewska C. (2018), Podstawy gospodarki odpadami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rutkowski K., Beier F. (2004), Logistyka, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Oficyna Wydawnicza, Warszawa

Autor: Justyna Filip, Tomasz Małkus