Konstytucja biznesu

Konstytucja Biznesu to pakiet pięciu ustaw, które stworzono z zamiarem poprawy relacji pomiędzy przedsiębiorcami a administracją oraz ułatwienia zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej - ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw .

W skład Konstytucji Biznesu wchodzą następujące ustawy :

• Prawo przedsiębiorców,
• Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej,
• Ustawa o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców,
• Ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy,
• Ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W ramach Konstytucji Biznesu wprowadzono 4 nowe ustawy , zmieniono 189 istniejących aktów prawnych i uchylono 3 ustawy - w tym obowiązującą od 2004 roku Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Konstytucja Biznesu weszła w życie 30 kwietnia 2018 roku.

TL;DR

Konstytucja Biznesu to pakiet pięciu ustaw mających na celu poprawę relacji między przedsiębiorcami a administracją oraz ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej. W skład pakietu wchodzą m.in. Prawo przedsiębiorców, ustawa o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy. Konstytucja Biznesu wprowadza zasady takie jak "co nie jest zabronione, jest dozwolone", "domniemanie uczciwości przedsiębiorcy", "zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorcy" i "zasada przyjaznej interpretacji przepisów". Wprowadza również ułatwienia dla nowych oraz małych i średnich przedsiębiorców, takie jak "pas startowy" dla początkujących firm, ulga na start oraz ustanowienie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Konstytucja Biznesu wprowadza również uproszczenia w kontaktach z urzędami i inne ułatwienia dla małych i średnich przedsiębiorców.

Wprowadzenie ogólnych zasad prowadzenia działalności gospodarczej

Preambuła Prawa przedsiębiorców oraz jej pierwszy rozdział (Przepisy ogólne) na nowo formułują ogólne zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce odwołując się do konstytucyjnych wartości i ustalając swego rodzaju nową wykładnię dla przepisów o działalności gospodarczej. Poniżej opisano nowo wprowadzone ogólne zasady sprzyjające prowadzeniu działalności gospodarczej.

Zasada "co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone" - Art. 8. Prawa przedsiębiorców stanowi, że "Przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa"., co można by potraktować jako zachętę do szukania luk w istniejących przepisach, jednak intencją tego zapisu jest zapewnienie rzeczywistej wolności działalności gospodarczej i uwolnienie potencjału do innowacji tak, aby przedsiębiorcy przed wprowadzeniem nowego rozwiązania w nieuregulowanym prawnie obszarze nie powstrzymywał strach przed nieprzychylnym potraktowaniem przez organy administracji

Dobrym uzupełnieniem wyżej opisanej zasady są "Domniemanie uczciwości przedsiębiorcy", "Zasada rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy" oraz "Zasada przyjaznej interpretacji przepisów" opisane w 10 i 11 artykule Prawa przedsiębiorców. Stanowią one, że organy administracji powinny w pierwszej kolejności zakładać, że przedsiębiorca jest godny zaufania i działa uczciwie, co przypomina zasadę domniemania niewinności znaną z Konstytucji RP i Kodeksu postępowania karnego. W praktyce oznacza to, że jeżeli organ administracji prowadzi postępowanie przeciwko przedsiębiorcy, to w przypadku "niedających się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego" sprawę należy rozstrzygnąć na korzyść przedsiębiorcy. W dodatku, jeżeli istnieją wątpliwości co do właściwej interpretacji przepisów, to również są one rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że od trzech wyżej opisanych zasad istnieją wyjątki. Nie stosuje się ich np. w przypadku gdy postępowanie dotyczy spornych interesów stron, wynik postępowania ma bezpośredni wpływ na osoby trzecie lub wpływa na bezpieczeństwo i obronność Państwa.

Kolejnymi zasadami regulującymi ogólne ramy relacji pomiędzy administracją a przedsiębiorcami są zasady "proporcjonalności", "bezstronności i równego traktowania", a także "Zasada pewności prawa" oraz "Zasada informowania".

Zasada proporcjonalności została dokładniej doprecyzowana w 3. rozdziale Prawa Przedsiębiorców opisującym szczegółowo wymagania dotyczące działań administracji w kontaktach z przedsiębiorcami. Oznacza ona, że wszelkie sprawy powinny być załatwiane w sposób jak najmniej uciążliwy dla przedsiębiorcy i organ nie może żądać wyjaśnień, dokumentów, czy dowodów, które nie są niezbędne dla prowadzonej sprawy. Przykładowo, Art. 29 stanowi, że "Organ nie może żądać ani uzależniać swojego rozstrzygnięcia od przedłożenia dokumentów w formie oryginału, poświadczonej kopii lub poświadczonego tłumaczenia, chyba że obowiązek taki wynika z przepisów prawa"., a Art. 31 zabrania organom odrzucania niekompletnych pism i wniosków. Jednoznacznie zabroniono też organom wymagania od przedsiębiorców dowodów, do których gromadzenia nie zobowiązuje ich prawo, co jasno koresponduje z "zasadą domniemania uczciwości" - nie trzeba gromadzić dowodów uczciwego działania, jeśli nie jest to wprost wymagane przez obowiązujące prawo.

Zasada pewności prawa ma na celu zwiększenie przewidywalności działań administracji z perspektywy przedsiębiorcy i sprowadza się do tego, że analogiczne sprawy powinny być rozstrzygane w ten sam sposób, jeśli w międzyczasie nie wystąpiła np. istotna zmiana przepisów. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w dwóch konkretnych praktykach, jakimi są "objaśnienia prawne" wydawane przez ministrów i właściwe organy w celu uczynienia nowo-wprowadzanych regulacji bardziej zrozumiałymi i zapewnienia ich jednolitego stosowania oraz "indywidualnych interpretacji", o które mogą wnioskować przedsiębiorcy do właściwych urzędów . Obydwie formy zamieszczane są w Biuletynie Informacji Publicznej i zobowiązują organy do ich jednolitego stosowania w prowadzonych przez nie sprawach.

"Zasada informowania" polega po prostu na tym, że odpowiednie organy powinny udzielać przedsiębiorcom informacji w ramach przedmiotu ich działalności.

Rządzący zwracają uwagę na jeszcze dwie zasady, które nie wynikają wprost z 1. Rozdziału ustawy - są to "zasada szybkości działania" oraz "zasada współdziałania organów". W ustawie opisano je ogólnie w artykułach 27 i 28, gdzie wskazano, że organy powinny działać "wnikliwie i szybko" oraz, że powinny współdziałać ze sobą - np. po to, aby przedsiębiorca nie musiał wysyłać wielokrotnie tych samych dokumentów do różnych organów . Dodatkowe wymagania w stosunku do urzędów, które dają również praktyczne wskazówki dotyczące stosowania "zasady proporcjonalności" sformułowano w Rozdziale 5. "Ograniczenia kontroli działalności gospodarczej".

Interpretując w całości wyżej opisane zasady można wskazać, że prawodawca chce wprowadzić więcej zdrowego rozsądku do działań administracji i stworzyć wizerunek organów bardziej przyjaznych przedsiębiorcy. Na wyrównanie pozycji obydwu stron wpływa również treść Art. 13, która nie została opisana przez rządzących jako żadna z "zasad", jednak jest bardzo istotna, ponieważ stanowi o tym, że "Funkcjonariusze publiczni ponoszą odpowiedzialność za naruszenie prawa spowodowane ich działaniem lub zaniechaniem na zasadach określonych w odrębnych przepisach"., a więc wprowadza odpowiedzialność urzednika za skutki jego działań.

Ułatwienia dla nowych oraz Małych i Średnich Przedsiębiorców

Oprócz istotnych zmian prawa wpływających na ogół przedsiębiorców działających w Polsce, Konstytucja Biznesu wprowadziła szereg rozwiązań sprzyjających zakładaniu nowych biznesów oraz wspierających małe i średnie firmy.

"Pas startowy dla początkujących firm"

W ramach Konstytucji Biznesu wprowadzono tzw. Pas startowy dla osób, które chcą założyć nowy biznes. Składają się na niego dwa konkretne rozwiązania:

• działalność nierejestrowa,
• nowa ulga na start.

Działalność nierejestrowa to konstrukcja prawna pozwalająca na prowadzenie drobnej działalności zarobkowej na bardzo prostych warunkach, jeżeli przychód z takiej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu jej prowadzenia 50% minimalnego wynagrodzenia oraz osoba ją prowadząca nie prowadziła działalności w ciągu ostatnich 60 miesięcy.

Osoba prowadząca działalność nierejestrową nie musi rejestrować się w CEIDG, posiadać numeru NIP, prowadzić rachunkowości, odprowadzać składek do ZUSu, ani opłacać zaliczek na podatek dochodowy, ponieważ w świetle prawa nie prowadzi działalności gospodarczej, jest również podmiotowo zwolniona z podatku VAT..

Pomimo znacznych uproszczeń istnieją też pewne wymagania w stosunku do osoby prowadzącej działalność nierejestrową :

• wymagane jest regularne prowadzenie prostej ewidencji sprzedaży, aby organy mogły ustalić czy dana działalność spełnia warunki działalności nierejestrowej oraz zwolnienia z podatku VAT;
• przychody z działalności nierejestrowej traktowane są jako "przychody z innych źródeł" i muszą być rozliczone w rozliczeniu rocznym PIT na formularzu PIT-36;
• na żądanie klienta należy wystawić rachunek lub fakturę
• respektowanie praw przysługujących klientom w związku z ochroną konsumencką - są to m.in. prawo do reklamacji, zwrotu i naprawy.

Ulga na start to rozszerzenie tzw. "małego ZUSu" w postaci dodatkowego, całkowitego zwolnienia przedsiębiorcy z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w ciągu pierwszych 6 miesięcy prowadzenia działalności . Takie rozwiązanie jeszcze bardziej ogranicza koszty rozruchu firmy, co będzie szczególnie korzystne dla osób prowadzących działalność na niewielką skalę i bez wysokich wkładów własnych.

Obydwa rozwiązania w ramach "pasu startowego" mają wg Premiera oraz Ministerstwa Rozwoju i Technologii ułatwić prowadzenie drobnej działalności zarobkowej i startowanie nowych biznesów .

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców

Kolejną istotną regulacją wprowadzoną w ramach Konstytucji Biznesu jest ustanowienie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, który "stoi na straży praw mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców, w szczególności poszanowania zasady wolności działalności gospodarczej, pogłębiania zaufania przedsiębiorców do władzy publicznej, bezstronności i równego traktowania, zrównoważonego rozwoju oraz zasady uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów przedsiębiorców"..

W toku prac nad reformą rozważano początkowo wprowadzenie instytucji Rzecznika Przedsiębiorców, jednak wycofano się z tego planu m.in. ze względu na obawy przed zachwianiem równowagi reprezentacji interesów przedsiębiorców i pracowników. Decyzję o pozostaniu przy pomyśle i powołaniu w ostateczności Rzecznika ds. MŚP można więc odbierać jako szczególną troskę rządzących o sektor małych i średnich przedsiębiorstw.

Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców powołuje Prezes Rady Ministrów na 6-letnią kadencję bez możliwości reelekcji . Osoba powołana na to stanowisko musi spełnić szereg kryteriów, do których zaliczają się m.in. wykształcenie wyższe, nieposzlakowana opinia oraz wiedza i doświadczenie w przedsiębiorczości i związanych z nią regulacjach prawnych. Rzecznik nie może też być członkiem partii politycznej, ani zajmować innych stanowisk, aby wykluczyć stronniczość i zapewnić jak najlepsze warunki do skutecznego sprawowania jego roli.

Opisane w ustawie obowiązki Rzecznika są bardzo szerokie i obejmują z jednej strony obronę interesów i pomoc konkretnym przedsiębiorcom, a z drugiej dbałość o to, by Polskie prawo sprzyjało prowadzeniu działalności gospodarczej, było czytelne i zrozumiałe również dla mniejszych przedsiębiorców. Pomoc świadczona przedsiębiorcom może mieć zarówno charakter informacyjny jak i przejawiać się w formie bardzo konkretnej obrony ich interesów w sądach - włącznie z zaskarżaniem działalności organów administracji. W ramach prac legislacyjnych Rzecznik ma prawo opiniować i wnosić do władz o wyjaśnienia wprowadzanych regulacji, jak i proponować własne zmiany. Organy administracji, organizacje i instytucje publiczne są zobowiązane prawnie do pomocy i współpracy.

W związku z tym, że kompetencje Rzecznika są bardzo szerokie, a mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa są rozproszone po całym kraju, ustawa gwarantuje mu odpowiednią pomoc w postaci zastępcy , pełnomocników terenowych, Biura Rzecznika i budżetu na działalność porównywalnego z budżetem Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ułatwienie kontaktu z urzędami

W ramach Konstytucji Biznesu poczyniono kolejne kroki w celu ułatwienia kontaktu z urzędami i załatwiania jak największej liczby spraw przez telefon i internet. W tym celu:

• znowelizowano Kodeks postępowania administracyjnego tak, aby zmniejszyć liczbę fizycznych wizyt w urzędach i móc w ramach możliwości załatwiać sprawy na odległość;
• wprowadzono Punkt Informacji dla Przedsiębiorcy będący rozwinięciem portalu www. biznes. gov. pl , który pełni rolę nowoczesnego repozytorium informacji, a także pozwala w łatwy sposób zrealizować pewne rutynowe czynności jak np. uiszczenie opłaty skarbowej lub uzyskanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek ZUS i zobowiązań podatkowych.

Inne ułatwienia dla Małych i Średnich Przedsiębiorców

Oprócz opisanych wyżej dużych zmian, wprowadzono również mniejsze usprawnienia, które mają pomóc drobnym przedsiębiorcom. Można do nich zaliczyć m.in.:

• wprowadzenie zasady, że NIP jest wystarczającym identyfikatorem do kontaktu z urzędem, dzięki czemu przedsiębiorca nie musi pamiętać swojego numeru REGON, gdy udaje się do urzędu;
• wprowadzenie możliwości zawieszania działalności gospodarczej, jeżeli wszyscy pracownicy pozostają na urlopach macierzyńskich, wychowawczych lub rodzicielskich, co stanowi szczególne ułatwienie dla mikrofirm zatrudniających wyłącznie kobiety;
• rozszerzono możliwość ustanawiania prokury na przedsiębiorców wpisanych do CEIDG - do tej pory możliwość ta przysługiwała tylko przedsiębiorcom wpisanym do rejestru przedsiębiorców w KRS.

Inne ważne zmiany obejmujące ogół przedsiębiorców

Konstytucja Biznesu na nowo formułuje podstawy prawa przedsiębiorców i wprowadza jednocześnie narzędzia, które mają zapewnić, by jego dalszy rozwój służych spójności, przejrzystości i przyjazności dla przedsiębiorców. W Prawie Przedsiębiorców poświęcono cały rozdział na opisanie zasad opracowywania nowych aktów prawnych. Nakłada on na prawodawców obowiązek analizy spójności prawa i ograniczania wprowadzania niepotrzebnych komplikacji - szczególnie w przypadku dokładania obowiązków małym i średnim firmom. Oprócz tego, prawodawcy powinni poddawać szczególnej analizie wpływ nowych regulacji na małe i średnie przedsiębiorstwa, a Rzecznik MŚP ma prawo interweniować, jeśli dostrzega w tym względzie jakieś zagrożenia. Dodatkowo, aby zagwarantować spójność i aktualność prawa, ministrowie powinni dokonywać regularnych przeglądów, a Rzecznik MŚP ma prawo występować do odpowiednich organów jeśli jakieś przepisy budzą wątpliwości.

W podobnym duchu, dokonano uproszczeń w katalogu form reglamentacji działalności gospodarczej usuwając dwie z pięciu wyróżnionych form i pozostawiając koncesje, zezwolenia i rejestry działalności regulowanej. W komunikacie administracji rządowej można wyczytać, że "Została wprowadzona zasada, że zezwolenia nie mogą mieć charakteru uznaniowego i powinny być zawsze udzielone, jeśli przedsiębiorca spełnia warunki przewidziane prawem". We wprowadzonych aktach prawnych trudno znaleźć tak jednoznaczne sformułowanie - bardzo możliwe, że twórcy komunikatu mieli na myśli wykładnię wynikające ze złożenia zasad bezstronności i równego traktowania z Art. 42 Prawa Przedsiębiorców - "Organ zezwalający udziela zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej przedsiębiorcy spełniającemu wymagane prawem warunki uzyskania zezwolenia". - gdzie rzeczywiście jedynym podanym warunkiem są wymagania prawne, choć nie ma explicite wykluczonych innych wymogów.

W ramach Konstytucji Biznesu uporządkowano też i uspójniono przepisy dotyczące osób i przedsiębiorców zagranicznych biorących udział w obrocie gospodarczym w Polsce, które zostały zebrane w ramach jednej ustawy. Skala zmiany jest dość duża, ponieważ do nowej ustawy odwołano się ponad 80 razy w ramach dostosowujących zmian w innych ustawach przy wprowadzeniu Konstytucji Biznesu.

Konstytucja biznesu — artykuły polecane

Pozew zbiorowy — Rzecznik Praw Obywatelskich — Pomoc prawna — Numer KRS — Interpretacja podatkowa — Koncesja — Reprywatyzacja — Notariusz — Znak towarowy

Bibliografia

• Kotowicz B., Słaby M. (2018), Ułatwienia dla przedsiębiorców - próba oceny nowych rozwiązań prawnych, Monitor Prawniczy, nr 13
• Lisoń P. (2018), Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców: ombudsman czy organ administracji rządowej?, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 4
• Słaby M. (2019), Bezpieczeństwo małych i mikroprzedsiębiorców w świetle nowej Konstytucji Biznesu-analiza i ocena najważniejszych przepisów, Zeszyty Naukowe. Quality. Production. Improvement, nr 2 (9)
• Strona internetowa: Działalność nierejestrowa oraz inne sytuacje, w których nie trzeba rejestrować firmy, Biznes.gov.pl
• Strona internetowa: Konstytucja Biznesu, Portal Biznes.gov.pl
• Strona internetowa: Broszura Setki zmian dla firm
• Strona internetowa: Konstytucja Biznesu, Portal gov.pl
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dz. U. 1991 nr 80 poz. 350
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców Dz.U. 2018 poz. 646
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców Dz.U. 2018 poz. 646
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy, Dz.U. 2018 poz. 647
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców Dz.U. 2018 poz. 648
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Dz.U. 2018 poz. 649

Autor: Paulina Małocha

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.