Controlling ekologiczny

Controlling ekologiczny (ang. eco-controlling) to system planowania, kontroli oraz dostarczania informacji tak, aby uzyskać jak najlepsze korzyści środowiskowe i społeczne.

Jest to najnowszy rodzaj controllingu, zaliczany do tzw. "nowej fali". Jego treść to: ustalenie celów ekologicznych firmy, planowanie i kontrola wykorzystania surowców i energii, dostarczanie informacji ekologicznych, motywowanie pracowników do osiągania wyznaczonych celów ekologicznych, a także przeprowadzanie ekonomicznego rachunku kosztów korzystania z zasobów przyrody. Do osiągnięcia tych celów koniecznych jest wiele czynników, takich jak: stabilna kondycja finansowa przedsiębiorstwa, umiejętność w zakresie planowania finansowego oraz zdolność do działań pro-ekologicznych we wszystkich procesach zachodzących w przedsiębiorstwie.

TL;DR

Controlling ekologiczny to system planowania, kontroli i dostarczania informacji, który ma na celu osiągnięcie korzyści środowiskowych i społecznych. Wprowadzenie tego rodzaju controllingu ma wiele korzyści, takich jak poprawa relacji z interesariuszami, obniżenie kosztów i zwiększenie szans rynkowych. Istnieje wiele instrumentów eco-controllingu, które wspierają ochronę środowiska w przedsiębiorstwie. Wdrożenie controllingu ekologicznego niesie ze sobą wiele zalet, takich jak poprawa zdolności reagowania na zagrożenia ekologiczne i redukcja emisji zanieczyszczeń. Jednak istnieją także pewne wady, takie jak konflikt między celami ekonomicznymi a ekologicznymi. Wprowadzenie controllingu ekologicznego ma również silny związek z sferą finansową przedsiębiorstwa, co prowadzi do osiągnięcia pożądanych wyników finansowych.

Przyczyny wdrażania controllingu ekologicznego

Na przedsiębiorstwach nie ciąży obowiązek wprowadzania controllingu ekologicznego do swojej działalności. Na podejmowanie decyzji o jego wdrażaniu mają wpływ następujące czynniki (W. Niemiec i in. 2013 s. 197):

• rosnącą świadomość ekologiczna menedżerów i społeczeństwa,
• zaostrzenie norm prawnych wobec ochrony środowiska,
• widoczny wzrost zainteresowania gospodarki problematyką ekologiczną,
• ponoszenie coraz większych kosztów i nakładów inwestycyjnych w sferze ochrony środowiska,
• chęć pogłębienia wiedzy dotyczącej oddziaływania przedsięwzięć i przedsiębiorstw na środowisko oraz zniwelowanie trudności w planowaniu i optymalizacji finansowania ich rozwoju,
• rozwój nauki inżynierii środowiska.

Przedsiębiorstwa decydujące się na wprowadzenie controllingu ekologicznego wskazują na trzy grupy przyszłych korzyści płynących z tego wdrożenia. Są to: poprawa relacji z interesariuszami, obniżka kosztów oraz zwiększenie szans rynkowych.

Poprawa stosunków z otoczeniem przedsiębiorstwa wiąże się z budowaniem wzajemnego zaufania z takimi podmiotami jak: zakłady ubezpieczeniowe, władze, konsumenci, grupy ekologiczne, banki. Korzyścią jest również większa identyfikacja pracowników z celami społecznymi i środowiskowymi przedsiębiorstwa. Do obniżki kosztów prowadzą przede wszystkim oszczędności na odzysku i recyklingu odpadów poprodukcyjnych, mniejsze wydatki na surowce i energię oraz obniżenie eksploatacji urządzeń ochronnych i produkcyjnych. Większe szanse rynkowe są związane z tworzeniem przewagi konkurencyjnej, wynikającej z m.in.: zapewnienia jakości produktów i procesów technologicznych, wykorzystywaniem nisz rynkowych, przenikaniem do nowych segmentów rynku oraz stabilizacją produktów w długim okresie. (P. Musiałowska i in. 2017 s. 208)

Instrumenty eco-controllingu

Instrumenty eco-controllingu wspierają systematykę i ciągłość ochrony środowiska w przedsiębiorstwie oraz służą zniwelowaniu szkód ekologiczno-ekonomicznych. Są to metody rozwiązywania różnorodnych problemów związanych z planowaniem, regulacją i wspieraniem ochrony środowiska na poziomie normatywnym, strategicznym i operacyjnym (A. Balicka 2015 s. 17).

Najważniejsze instrumenty controllingu ekologicznego to:

• Analiza ABC
• Analiza podmiotów lub łańcucha wartości
• Zrównoważona karta wyników
• Systemy wczesnego rozpoznawania
• Analiza kosztów i korzyści
• Ekologiczny benchmarking
• Proekologiczna analiza wartości użytkowej
• Analiza portfolio środowiskowego
• Ocena następstw produktu/analiza linii produktu
• Ekobilansowanie produktu
• Analiza procesowa
• Analiza ryzyka
• Analiza czynników wejściowych i wyjściowych
• Analiza scenariuszy rozwoju
• Ocena następstw techniki i technologii
• Audyt środowiskowy
• Raport ekologiczny
• Systemy wskaźników środowiskowych
• Rachunek kosztów środowiskowych
• Ocena oddziaływania na środowisko

Wady i zalety controllingu ekologicznego

Wdrożenie tego typu narzędzia w przedsiębiorstwie niesie z sobą przede wszystkim liczne korzyści, w perspektywie czasu głównie finansowe. Zalety eco-controlligu to:

• poprawienie zdolności reagowania menadżerów na zagrożenia natury ekologicznej,
• skoordynowanie działań uwzględniających aspekty ekologiczne,
• polepszenie jakości systemów motywowania pracowników do zachowań proekologicznych,
• poprawa umiejętności adaptacji przedsiębiorstwa do zmian w otoczeniu uwarunkowanych ekologicznie,
• wsparcie podstawowych funkcji zarządzania strategicznego - formułowanie celów, planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrolowanie, informowanie,
• redukcja emisji zanieczyszczeń i odpadów,
• zminimalizowanie zużycia surowców,
• poprawa wizerunku przedsiębiorstwa oraz relacji z otoczeniem zewnętrznym.

W procesie realizacji założeń controllingu ekologicznego napotkać można także słabe strony tego narzędzia. Są to:

• przeszłościowa orientacja niektórych jego instrumentów, które wyraźnie kłócą się z dynamiką zmian środowiskowych,
• występujący w przedsiębiorstwie konflikt między celami ekonomicznymi a ekologicznymi,
• mało czytelna ewidencja i dostępność danych środowiskowych, które mogą mieć trudności ze sprostaniem wymaganiom merytorycznym lub jakościowym.

(A. Balicka 2015 s. 19-20)

Związek między controllingiem ekologicznym a sferą finansową

Silną zależność sfery ekologicznej (operacyjnej) od sfery ekonomicznej (finansową) działalności przedsiębiorstwa przedstawia poniższa tabela. Ich wzajemne wsparcie prowadzi do właściwej realizacji działań, a przez to do osiągnięcia pożądanych wyników finansowych.

Przyczyna ekologiczna (operacyjna)	Skutek ekonomiczny (finansowy)
Zoptymalizowanie ilości wykorzystywanych surowców	Oddalenie możliwości wystąpienia barier ekologicznych i trudności z pozyskaniem rzadkich zasobów
Większa dbałość o jakość wykorzystywanych surowców	Obniżenie kosztów produkcji oraz usług gwarancyjnych
Mniejsza emisja zanieczyszczeń do środowiska naturalnego	Obniżka kosztów poprzez niwelowanie udziału opłat ekologicznych
Gospodarniejsze wykorzystanie zasobów przyrody	Wzrost efektywności ekonomicznej oraz obniżka kosztów
Wpasowanie się w eco-trendy klientów	Zwiększenie przychodów ze sprzedaży
Zbudowanie ekologicznego wizerunku firmy	Umocnienie pozycji na rynku, większa konkurencyjność, zmniejszenie kosztów sprzedaży

Źródło: P. Musiałowska i in. 2017 s. 209.

Controlling ekologiczny — artykuły polecane

Rodzaje restrukturyzacji — Rozwój przez restrukturyzację — Program czystszej produkcji — Szanse — Model łańcucha wartości — Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa — Real time enterprise — Koszty jakości — Efektywność w kryteriach Polskiej Nagrody Jakości

Bibliografia

• Balicka A. (2015), Controlling ekologiczny w przedsiębiorstwie, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 399
• Brzozowski T. (2007), Kierunki doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego, Prace naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, nr 1185
• Musiałowska P., Stańsko P., Świstak P., Janas N. (2017), Controlling ekologiczny w przedsiębiorstwie produkcyjnym Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji, nr 7
• Nesterak J. (2015), Controlling zarządczy. Projektowanie i wdrażanie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Niemiec W., Pacana A., Jurgilewicz O., Jurgilewicz M. (2013), Aspekty zarządzania środowiskiem w praktyce inżynierskiej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów
• Nowak E. (red.) (2011), Controlling w działalności przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Lidia Ryczek