Strategia Lizbońska

Jej założenia i cele zostały zaakceptowane na szczycie w Lizbonie w 2000 roku. Jej nadrzędnym zadaniem jest stworzenie z Unii Europejskiej najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarce na świecie, zdolną do trwałego rozwoju i tworzącą większą liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującą się spójnością społeczną (J. Bieliński, 2005, s. 13). Założeniem programu było zniwelowanie luki pomiędzy tempem rozwoju Europy a USA. Europa miała stać się najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie poprzez skupienie się na takich aspektach jak: innowacyjność (gospodarka oparta na wiedzy), liberalizacja (rynków energii, finansowych, telekomunikacji) oraz przedsiębiorczość (E. Czerwińska 2004, s. 1). Zespół wysoko wykwalifikowanych ekspertów dokonał oceny realizacji planu w 2004 roku. Analizując wynik raportu, jednoznacznie stwierdzono, że nie ma możliwości osiągnięcia założonych celów. Skutkiem była modyfikacja strategii, która skupiała się na tworzeniu kolejnych miejsc pracy oraz szybszym wzroście gospodarczym (R. Pałka 2011, s. 12).

TL;DR

Strategia Lizbońska, przyjęta w 2000 roku, miała na celu uczynienie UE najbardziej konkurencyjną gospodarką opartą na wiedzy. Jednakże, analiza przeprowadzona w 2004 roku wykazała, że cele nie mogą zostać osiągnięte. Strategia została zmodyfikowana, ale w 2009 roku uznano ją za totalne niepowodzenie. Główne przeszkody to brak koordynacji, opór wobec zmian i słaba determinacja polityczna.

Realizacja celów Strategii Lizbońskiej

Realizacja miała opierać się na licznych reformach gospodarczych, społecznych oraz ekologicznych. Przejście do najbardziej dynamicznej gospodarce świata miało dokonać się poprzez: W przypadku gospodarczym:

• tworzenie oraz rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw,
• rozwój małych oraz średnich przedsiębiorstw,
• wzrost zatrudnienia,
• usuwanie przeszkód dla podejmowania pracy przez kobiety,
• tworzenie Europejskiego Obszaru Badań i Innowacji,
• reformy ekonomiczne,
• rozwój społeczeństwa informacyjnego.

W przypadku społecznym:

• edukacja społeczeństwa do życia i pracy opartej na wiedzy,
• poprawa modelu edukacji,
• aktywna polityka zatrudnienia,
• zmiany w opiece społecznej,
• zwiększenie zaangażowania społecznego.

W przypadku ekologicznym:

• walka ze zmianami klimatycznymi,
• zwiększenie wykorzystywania zasobów naturalnych,
• większa edukacja społeczeństwa (E. Czerwińska 2004, s. 1).

Silne oraz słabe strony Unii Europejskiej

UE wyszczególniła swoje silne strony jako: niską inflację oraz niskie stopy procentowe; zredukowany deficyt budżetowy; dobry bilans płatniczy UE; odpowiedni rynek dla konsumenta oraz producenta; wzrost zatrudnienia; stabilną politykę pieniężną; bardzo dobry system ochrony społecznej. Słabe strony: wysokie bezrobocie (ponad 15 mln osób bez pracy); dyskryminację kobiet oraz osób starszych na rynku pracy; słabo rozwinięte usługi telekomunikacji, dostępu do Internetu; słabości konkurencyjne występujące w dużej ilości firm (E. Okoń-Horodyńska, K. Piecha 2005, s. 11).

Przesłanki powstania

O jej kształcie zadecydowały 3 czynniki, które ówcześnie kreowały światowe trendy:

• dysonans gospodarczy, militarny, badawczy i naukowy pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi,
• tzw. Nowa Ekonomia, czyli prężny rozwój przedsiębiorczości opartej na nowoczesnych technologiach
• starzenie się społeczeństw i przewidywane zmiany demograficzne (J. Bieliński, 2005, s. 13).

Wolniejszy rozwój gospodarki europejskiej w stosunku do amerykańskiej przyczynił się do przyjęcia Strategii Lizbońskiej. Poziom PKB per capita z roku 1970 wynosił 68,1% poziomu amerykańskiego, a w roku 2000, obniżył się do wielkości 67,5%. Stopa zatrudnienia w Stanach Zjednoczonych w 2000 roku wynosiła 75%, a w Europie Zachodniej UE 64%, a średni czas pracy w USA wynosił 1835 godzin, podczas gdy w krajach UE 1606 godzin. Porównując wydajność pracowników, Europa także przegrywa z USA. Wydajność jednego zatrudnionego w Europie równa była 82% poziomu amerykańskiego.

Wskaźnik aktywności zawodowej w Unii Europejskiej wynosił 64%, a w Stanach Zjednoczonych był o 6% wyższy. Populacja w wieku produkcyjnym w UE ulegała zmniejszaniu. W Stanach była równa 75% całej ludności a w krajach UE 66,7%.

Przewidywane załamanie demograficzne w Unii Europejskiej było problemem numer jeden. Wg szacunków w 2040 roku spadnie z 2-2,25% rocznie do 1,25%, każdą osobę w wieku emerytalnym będzie utrzymywać dwóch pracujących, podczas gdy aktualnie są to cztery osoby.

Zasoby pracy są głównym niewykorzystanym zasobem UE. Stąd w Strategii Lizbońskiej postulat zmiany, polegający na m.in. wydłużeniu wieku emerytalnego czy zmniejszaniu zasiłków dla bezrobotnych (E. Czerwińska 2004, s. 1).

Czynniki konkurencyjności

Strategia Lizbońska posiada 3 wymiary: ekonomiczny, społeczny oraz ochrony środowiska. Do badania poziomu konkurencyjności przez Strategię Lizbońską stosuje się następujące czynniki:

• sytuacja gospodarcza (PKB per capita, wydajność pracy, inflacja, itd.)
• zatrudnienie (poziom bezrobocia, stopa zatrudnienia, itd.)
• innowacyjność i badania (liczba patentów, wydatki na badania i rozwój, dostęp do internetu)
• spójność społeczna (różnice w poziomie dochodów i bezrobocia, poziom zagrożenia ubóstwem)
• środowisko (emisja gazów cieplarnianych, recycling, źródła energii) (M.J. Radło, 2003, s. 16).

Postępy krajów UE

Analiza została dokonana na podstawie porównania postępów tzw. starych krajów UE w realizacji Strategii Lizbońskiej do strukturalnych wskaźników zaproponowanych przez Komisję Europejską. Badanie objęło lata 2001-2005 i zostało dokonane na podstawie 8 wskaźników strukturalnych m.in.: PKB per capita wg wartości siły nabywczej, inwestycje prywatne, stopa zatrudnienia osób starszych czy względny poziom cen. Analiza wykazała, że najlepsze wyniki, z wyjątkiem Niemiec, osiągnęły niewielkie kraje Unii Europejskiej takie jak Holandia oraz kraje skandynawskie. Liderem w 2003 roku były Czechy, natomiast Estonia bardzo poprawiła swoje wyniki, plasując się w połowie rankingu, podczas gdy na początku znajdowała się na przedostatnim miejscu (A. Balcerzak, D. Górecka, E. Rogalska 2008, s. 79).

Ocena 10-lecia działania strategii

W wyniku oceny funkcjonowania Strategii Lizbońskiej, okazało się, że postawione cele nie zostały zrealizowane, działania nie przynoszą efektów i są za mało wydajne. Co więcej luka rozwojowa pomiędzy USA, a Europą zwiększyła się, a nie zmalała tak jak zakładano. Przyczyną były brak koordynacji oraz brak chęci do zmian oraz bardzo słaba determinacja polityczna. W roku 2009, przewodniczący Parlamentu Europejskiego Fredrik Reinfeldt oficjalnie przyznał, że Strategia Lizbońska była totalnym niepowodzeniem (R. Pałka 2011, s. 12).

Strategia Lizbońska — artykuły polecane

Miasto przyszłości — Stopa zatrudnienia — Strategia Europa 2020 — Stopa bezrobocia — Czebol — Średnie wynagrodzenie — Niż demograficzny — Kraje rozwijające się — Przyrost naturalny

Bibliografia

• Bainbridge T., Teasdale A. (1998), Leksykon Unii Europejskiej, Wydawnictwo Platan, Kraków
• Balcerzak A., Górecka D., Rogalska E. (2008), Taksonometryczna analiza realizacji strategii lizbońskiej, Wiadomości statystyczne, nr 6
• Bieliński J. (2005), Strategia Lizbońska a konkurencyjność Gospodarek, CeDeWu, Warszawa
• Bojkało W., Dziubka K. (2005), Unia Europejska. Leksykon integracji, Wydawnictwo Europa, Wrocław
• Borowiec J., Wilk K. (1997), Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wyd. AE im. Oskara Langego, Wrocław
• Czerwińska E. (2004), Strategia Lizbońska, KS Biuro Studiów i Ekspertyz, nr 1111
• Głąbicka K., Grewiński M. (2003), Europejska Polityka Regionalna, Elipsa, Warszawa
• Okoń-Horodyńska E., Piecha K. (2005), Strategia Lizbońska a możliwości budowania gospodarki opartej na wiedzy w Polsce, Wyd. Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Warszawa
• Pałka R. (2011), Realizacja Strategii Lizbońskiej w latach 200-2010 - zalecenia i rekomendacje, w tym dla Polski, Mazowsze. Studia Regionalne nr 6
• Rydło M. (2003), Wyzwania Konkurencyjności - strategia Lizbońska w poszerzonej Europie, WEMA, Warszawa
• Sulmicka M. (2005), Strategia Lizbońska - Nowe wyzwania, Polityka Społeczna, nr 1

Autor: Ewa Komorowska, Patrycja Klimczak