Rynek

Rynek
Polecane artykuły
Mikroekonomia Inflacja otwarta Popyt turystyczny Rynek ubezpieczeń Rynek usług turystycznych Handel Sprzedaż detaliczna Wymiana walutowa Aukcja internetowa

Rynek to mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców, uczestniczących w procesie wymiany dóbr oraz usług.

Istnieje wiele rodzajów rynków, które z pozoru różnią się między sobą jednak pełnią one tą samą funkcję ekonomiczną. Określają mianowicie ceny, przy których wielkość zapotrzebowania zrównuje się z ilością oferowaną do sprzedaży. Na niektórych rynkach wymiana zachodzi bezpośrednio (sklepy, stragany), a na niektórych przez pośredników, którzy dokonują transakcji w imieniu swoich klientów np. giełda papierów wartościowych. W sklepach to klienci decydują o tym czy kupić dany towar po uprzednim umieszczeniu ceny na półkach przez sprzedawców, natomiast na aukcjach np. dzieł sztuki potencjalni nabywcy przebijają swoje oferty podczas licytacji. Ceny wpływają na decyzje społeczeństwa, kształtują popyt i podaż. Określają co, jak i dla kogo produkować. Model popytu i podaży pozwala zrozumieć zasady działania rynku i zbadać współdziałanie rynku.

Rynek w ujęciu historycznym

Wymiana towarów miała początkowo charakter chaotycznych spotkań w rozmaitych miejscach. Stopniowo zaczęła się odbywać w miejscach zgromadzeń ludzi zwanych rynkami. Stąd właśnie bierze swój początek pierwotne pojęcie rynku kojarzone z miejscem, w którym spotykali się sprzedawcy i nabywcy dóbr i usług w celu dokonywania transakcji kupna- sprzedaży. Do takich rynków zaliczyć można np. grecką Agorę, czy rzymskie Forum.

Współcześnie można do nich dołączyć centralne place miejskie oraz centra administracyjne Jest to jednak dość okrojona definicja rynku, gdyż:

• po pierwsze nie uwzględnia faktu iż przedmiotem wymiany mogą być nie tylko dobra i usługi.
• po drugie w dzisiejszych czasach, kiedy to "świat ruszył naprzód", transakcje mogą odbywać się na odległość, za pośrednictwem listu, telefonu, telegrafu czy systemu komputerowego bez konieczności fizycznego kontaktu nabywców ze sprzedawcami.

Równowaga rynkowa

Zachodzi gdy krzywe popytu i podaży przecinają się, czyli gdy sprzedawcy są skłonni sprzedać dokładnie tyle towaru, ile nabywcy są skłonni kupić.

• Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny. Im niższa cena produktu, tym więcej ludzi jest skłonnych zakupić towar.
• Podaż to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny. Im wyższa cena produktu, tym sprzedawcy są skłonni sprzedać większą ilość towaru.
• Kiedy popyt = podaż mamy do czynienia z równowagą rynkową. Krzywa popytu przecina krzywą podaży, wyznaczając cenę i wielkość transakcji w równowadze.
• Nadwyżka popytu (zbyt mało towaru na rynku), zachodzi w momencie spadku ceny danego towaru w równowadze i w rezultacie prowadzi do wzrostu ceny.
• Nadwyżka podaży (zbyt dużo towarów, który skłonni są sprzedać handlowcy), występuje w momencie, gdy cena towaru jest wyższa niż w punkcie równowagi, w konsekwencji prowadzi do spadku ceny.

Istnieje samoczynny mechanizm korygujący ceny na wolnym rynku.

Wolny rynek

W wyniku gry popytu i podaży umożliwia samoczynne ustalenie się cen, jednak niektóre czynniki mają wpływ na kształtowanie się cen.

Czynniki mające wpływ na wysokość cen:

• Ingerencja państwa (gdy państwo ma wpływ na wysokość cen, nie mamy do czynienia z wolnym rynkiem),
• Zmiany przepisów,
• Sytuacja ekonomiczna,
• Zmiana mody,
• Sytuacja polityczno-ekonomiczna na świecie.

Giętkie ceny, które wyłapują nadwyżki popytu i podaży, doprowadzają cenę do równowagi w warunkach wolnego rynku.

Definicja rozszerzona

Tak więc rynek można rozumieć w znacznie szerszy sposób:

• jako zespół warunków umożliwiających przeprowadzenie transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług.
• jako proces, za pomocą którego kupujący i sprzedający określają, co chcą kupić lub sprzedać i na jakich warunkach
• jako proces, wyniku którego decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw dotyczące tego, jak wiele i dla kogo produkować, zostają wzajemnie uzgodnione, dzięki odpowiednim dostosowaniom cen.

Rodzaje rynków

Ze względu na przedmiot wymiany:

• rynek dóbr i usług konsumpcyjnych,
• rynek czynników wytwórczych (rynek pracy, kapitału i ziemi),
• Można iść dalej i dzielić rynki bardziej szczegółowo np. rynek żywności, odzieży itd. Te z kolei mogą ulegać dalszym podziałom na rynki poszczególnych dóbr.

Ze względu na zasięg terytorialny:

• rynek lokalny- obejmuje część terytorium kraju. Jest swojego rodzaju układem przestrzennym wyodrębnionym ze względu na sieć handlową o danym typie asortymentu,
• rynek regionalny- obszar obejmujący swym zasięgiem region. Włącza się tu obszar większego miasta, zespołu osadniczego, zespołu miejskiego, aglomeracji miejsko- przemysłowej, rejonu nowo uprzemysłowionego,
• rynek krajowy- rozciągający się na powierzchni całego kraju i obejmujący wszelkie powiązania importowo exportowe z tym krajem,
• rynek międzynarodowy- obejmuje grupę krajów należących do różnych ugrupowań powstałych na bazie międzynarodowego podziału pracy, Najczęściej są to ugrupowania gospodarcze takie, jak Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu i inne,
• rynek światowy- obejmuje wszystkie kraje świata. Są to przede wszystkim stosunki pomiędzy producentami standardowych dóbr a ich masowymi odbiorcami.

Ze względu na liczbę podmiotów:

• rynek wolnokonkurencyjny- taki, na którym działa nieograniczona liczba sprzedawców, pośredników i nabywców, przy czym żaden z nich indywidualnie nie ma wpływu na poziom cen. Istnieje wówczas konkurencja doskonała,
• rynek zmonopolizowany,
• konkurencja monopolistyczna- na rynku występuje względnie duża, lecz nie nieograniczona liczba dostawców produktów,
• konkurencja monopsoniczna- na rynku występuje stosunkowo duża liczba nabywców określonego dobra,
• oligopol- istnieje kilka lub kilkanaście przedsiębiorstw dostarczających dobra i usługi określonego rodzaju,
• oligopson- nabywcami dóbr i usług jest kilka lub kilkanaście przedsiębiorstw w kraju,
• monopol pełny- występuje jeden wiodący sprzedawca dobra lub usługi,
• monopson pełny-na rynku określonych dóbr i usług występuje tylko jeden nabywca.

Ze względu na wpływ państwa na przebieg transakcji kupna- sprzedaży:

• rynek wolny,
• rynek sterowany

Ze względu na legalność

• rynek legalny (biały)- w pełni zgodny z prawem,
• rynek półlegalny (szary)- mamy tu do czynienia z przedmiotami, które nie są objęte zakazem obrotu, jednak ich pochodzenie lub warunki zawierania transakcji nasuwają pewne wątpliwości, gdyż są niepełni zgodne z prawem,
• rynek nielegalny (czarny)- istnieje pewna grupa towarów, którymi handel jest zabroniony.

Rynki formalne

Wiążą się z instytucjami organizującymi obrót towarami w ściśle określonych miejscach i czasie oraz według ustalonych statutowo reguł zachowania się kupców. Do rynków tych zaliczyć można jarmarki, targi, giełdy, aukcje, i przetargi.

Bibliografia

• Altkorn J. (2004), Podstawy Marketingu, Instytut Marketingu, Kraków.
• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Mikoroekonomia, PWE, Warszawa
• Begg D., Fisher S., Dornbush R. (1996), Makroekonomia, PWE, Warszawa.
• Beksiak J. (red.) (2001), Ekonomia, Naukowe PWN, Warszawa, s. 36.
• Dach Z. (red.) (2002), Mikroekonomia, AE, Kraków.
• Dach Z. (red.) (1997), Mikroekonomia, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków, s. 40-44.
• Dach Z. (2005), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, Naukowe SYNABA, Kraków, s. 65-67.
• Dach Z. (2010), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, PTE, Kraków
• Marciniak S. (red.) (1995), Makro- i mikroekonomia dla inżynierów, Naukowe PWN, Warszawa, s. 108-110.
• Mynarski S., Analiza Rynku- systemy i mechanizmy.

Autor: Magdalena Jędrzejak, Joanna Mikoś