Bankowość internetowa: Różnice pomiędzy wersjami
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
Linia 131: | Linia 131: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | <noautolinks> | ||
* Borkowski | * Borkowski M. (2011), ''Bankowość elektroniczna jako podstawowy i nowoczesny kanał sprzedaży oraz dystrybucji produktów finansowych'', Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów / Szkoła Główna Handlowa, nr 106 | ||
* Dębniewska M. (2003), ''Banki na rynku finansowym. Teraźniejszość i przyszłość'', Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn | * Dębniewska M. (2003), ''Banki na rynku finansowym. Teraźniejszość i przyszłość'', Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn | ||
* Dobosiewicz Z. (2011), ''Bankowość'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | * Dobosiewicz Z. (2011), ''Bankowość'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa |
Wersja z 20:44, 13 lis 2023
Bankowość internetowa |
---|
Polecane artykuły |
Bankowość internetowa to nazwa przyjęta do zdefiniowania operacji bankowych dokonywanych przez człowieka za pośrednictwem Internetu. Do realizacji operacji bankowych za pośrednictwem Internetu wymagane jest jedynie komputer z dostępem do Internetu, wyposażony w przeglądarkę. Bankowością internetową określa się też wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia biznesowe wykorzystujące Internet do prowadzenia działalności bankowej.
W zależności od banku i wykorzystywanego oprogramowania usługa ta może pozwalać na bierny wgląd w stan konta i ewentualne uzyskanie ogólnych informacji na temat usług bankowych lub na aktywne dokonywanie operacji na rachunkach. Zgodnie z ustawą o elektronicznych instrumentach płatniczych w umowie o usługach bankowości elektronicznej bank zobowiązuje się do zapewnienia dostępu do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku za pośrednictwem urządzeń łączności przewodowej lub bezprzewodowej wykorzystywanej przez posiadacza, a także do wykonywania operacji lub innych czynności zleconych przez posiadacza.
Geneza bankowości internetowej
Bankowość internetowa narodziła się w Stanach Zjednoczonych w grudniu 1994 roku, wtedy to bank LA Jolla Bank FSB po raz pierwszy wprowadził możliwość wykonywanie transakcji przez Internet. Następnym bankiem, który wprowadził bankowość internetową był Wells Fargo, drugi największy bank w Kalifornii, często właśnie on jest uważany za twórcę bankowości internetowej. Jenak to dzień 18 października 1995 roku uznaję się za rozpoczęcie wirtualnej bankowości przez Security First Network Bank (SFNB). Bank ten całkowicie zrezygnował z tradycyjnej bankowości i zajął się wyłącznie bankowością internetową, co dało mu ogromny sukces i uczyniło z niego modelowy przykład banku wirtualnego. W Europie pionierami w bankowości internetowej były banki skandynawskie takie jak: szwedzki bank SEB, fiński MeritaNordbanken, które uruchomiły działalność internetową w 1996 roku.
W Europie pionierską rolę w rozwoju bankowości internetowej odegrały banki skandynawskie. Już w latach 80. XX wieku Bank of Scandinavia wprowadził pierwsze usługi bankowości telefonicznej, co stanowiło prekursora bankowości internetowej. W 1996 roku Bank of Scandinavia, obecnie znany jako Nordea, stał się pierwszym bankiem w Europie, który umożliwił klientom dostęp do swoich kont za pomocą Internetu.
Banki skandynawskie szybko zaczęły rozwijać swoje usługi bankowości internetowej, oferując klientom coraz większą funkcjonalność i wygodę korzystania z tych usług. Dzięki temu bankowość internetowa stała się popularnym i powszechnym sposobem realizowania operacji finansowych w Skandynawii. W kolejnych latach banki z innych krajów europejskich również zaczęły oferować swoim klientom usługi bankowości internetowej.
Pierwszym bankiem w Polsce, który rozpoczął świadczenie usług internetowych w ramach rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego był Powszechny Bank Gospodarczy S.A. w Łodzi. Stworzył on 14 października 1998 roku Oddział Elektroniczny. W Polsce bankowość internetowa zaczęła się rozwijać w połowie lat 90. XX wieku. Powszechny Bank Gospodarczy był jednym z pierwszych polskich banków, który wprowadził możliwość korzystania z usług bankowości internetowej. W 1997 roku bank uruchomił system PBG24, który umożliwiał klientom dostęp do swoich kont i wykonywanie różnych operacji finansowych za pośrednictwem Internetu. PBG24 szybko zdobył popularność wśród klientów, co skłoniło inne polskie banki do wprowadzenia podobnych usług. W kolejnych latach bankowość internetowa w Polsce dynamicznie się rozwijała, umożliwiając klientom wygodne i szybkie zarządzanie swoimi finansami. Obecnie prawie wszystkie polskie banki oferują swoim klientom usługi bankowości internetowej, która stała się nieodłącznym elementem polskiego systemu bankowego.(Polasik M. 2012)
Usługi bankowości internetowej
Bankowość internetowa to dziedzina, która umożliwia klientom wykonywanie wielu różnych operacji finansowych za pośrednictwem Internetu. Dzięki temu banki są w stanie zapewnić swoim klientom szybki i wygodny dostęp do swoich rachunków oraz oferować im szeroki zakres usług. Wśród dostępnych funkcji i operacji w bankowości internetowej można wyróżnić:
- Sprawdzanie salda rachunku: Klienci mogą w każdej chwili sprawdzić aktualne saldo swojego rachunku bankowego. To umożliwia im kontrolowanie swoich finansów i monitorowanie swoich transakcji.
- Płatności online: Bankowość internetowa umożliwia klientom dokonywanie płatności online, na przykład za zakupy w sklepach internetowych. Klienci mogą również opłacać rachunki za usługi publiczne, takie jak energia elektryczna czy gaz.
- Przelewy międzykontowe: Klienci mogą wykonywać przelewy między swoimi różnymi rachunkami bankowymi. Dzięki temu mogą efektywnie zarządzać swoimi środkami finansowymi.
- Przelewy krajowe i zagraniczne: Bankowość internetowa umożliwia klientom dokonywanie przelewów zarówno na rachunki bankowe w kraju, jak i zagraniczne. Ta funkcja jest szczególnie przydatna dla osób podróżujących lub prowadzących działalność gospodarczą na międzynarodową skalę.
- Zamawianie kart debetowych i kredytowych: Klienci mogą również zamawiać karty debetowe i kredytowe za pośrednictwem bankowości internetowej. To umożliwia im korzystanie z kart w celu dokonywania płatności w sklepach stacjonarnych i online.
Wykaz rachunków i historia operacji
Bankowość internetowa umożliwia klientom dostęp do wykazu swoich rachunków bankowych. Dzięki temu mogą widzieć, jakie rachunki posiadają i jakie są ich aktualne saldo. Klienci mogą również sprawdzić historię swoich operacji, czyli dokonanych transakcji.
Dostęp do wykazu rachunków i historii operacji jest niezwykle przydatny, ponieważ umożliwia klientom śledzenie swoich wydatków i dochodów. Mogą zidentyfikować, gdzie wydali swoje pieniądze i jakie wpływy mieli na swoje rachunki. Ta funkcja pomaga również w zarządzaniu budżetem i planowaniu finansowym.
Przelewy krajowe i zagraniczne
Jedną z najważniejszych funkcji bankowości internetowej jest możliwość dokonywania przelewów krajowych i zagranicznych. Klienci mogą wygodnie i szybko przekazywać pieniądze na rachunki bankowe w kraju i za granicą.
Przelewy krajowe są szczególnie użyteczne dla klientów, którzy chcą wpłacić pieniądze na rachunki innych osób, opłacić rachunki lub dokonać płatności za zakupy w kraju. Dzięki bankowości internetowej mogą to zrobić w dowolnym miejscu i o dowolnej porze.
Przelewy zagraniczne są niezwykle przydatne dla osób podróżujących lub prowadzących działalność gospodarczą na międzynarodową skalę. Klienci mogą przekazywać pieniądze na rachunki bankowe za granicą w różnych walutach. To ułatwia im zarządzanie swoimi finansami i umożliwia płatności za granicą.
Lokaty i inwestowanie środków
Bankowość internetowa umożliwia klientom również zarządzanie swoimi oszczędnościami poprzez lokowanie ich na lokatach lub inwestowanie w różne produkty finansowe. Klienci mogą założyć lokatę przez Internet, ustalając okres trwania i oprocentowanie. To daje im możliwość zarabiania na swoich oszczędnościach.
Dodatkowo, bankowość internetowa umożliwia klientom inwestowanie swoich środków w różne fundusze inwestycyjne, akcje, obligacje i inne instrumenty finansowe. Dzięki temu mogą zwiększać swoje bogactwo i osiągać większe zyski.
Ważne jest, aby klienci mieli dostęp do informacji o różnych produktach inwestycyjnych i mogli dokonywać transakcji inwestycyjnych online. Banki często udostępniają narzędzia i platformy, które umożliwiają klientom dokonywanie analizy inwestycyjnej i podejmowanie decyzji inwestycyjnych.
Korzyści i koszty bankowości internetowej
Przeniesienie kosztów na klienta. Bankowość internetowa przynosi ze sobą wiele korzyści, ale wiąże się również z pewnymi kosztami dla klientów. Jedną z głównych zalet tego rodzaju bankowości jest przeniesienie kosztów na klienta. Tradycyjne banki często obciążają klientów wysokimi opłatami za obsługę konta, prowadzenie lokat czy wypłatę gotówki. W przypadku bankowości internetowej wiele z tych opłat jest eliminowanych lub znacznie zmniejszanych.
Klienci korzystający z bankowości internetowej mogą zaoszczędzić na opłatach za obsługę konta, ponieważ wiele transakcji można wykonać samodzielnie, bez konieczności wizyty w oddziale banku. Dodatkowo, banki internetowe oferują często darmowe przelewy międzykontowe czy wypłaty z bankomatów. Dzięki temu klienci nie tylko oszczędzają pieniądze, ale również czas, ponieważ nie muszą tracić go na kolejki w tradycyjnych oddziałach bankowych.
Korzyści wynikające z bankowości internetowej. Bankowość internetowa zapewnia klientom wiele korzyści, które sprawiają, że jest ona coraz popularniejsza. Jedną z głównych korzyści jest wygoda. Klienci mogą zarządzać swoimi finansami w dowolnym miejscu i o dowolnej porze, korzystając jedynie z urządzenia z dostępem do internetu. Nie muszą już planować wizyt w banku czy dostosowywać się do godzin pracy oddziału.
Dodatkowo, bankowość internetowa umożliwia klientom dostęp do szerokiej gamy usług finansowych. Mogą sprawdzać stan swojego konta, dokonywać przelewów, zakładać lokaty czy inwestować w różne instrumenty finansowe - wszystko to online. Dzięki temu mają pełną kontrolę nad swoimi finansami i mogą szybko reagować na zmieniające się warunki rynkowe.
Zagrożenia i zabezpieczenia w bankowości internetowej. Bankowość internetowa, pomimo swoich licznych zalet, niesie ze sobą pewne zagrożenia związane z bezpieczeństwem danych i transakcji. Właściwe zabezpieczenie konta bankowego przed nieautoryzowanym dostępem i wykorzystaniem danych osobowych jest kluczowe.
Jednym z najważniejszych zabezpieczeń stosowanych w bankowości internetowej jest token i podpis elektroniczny. Token to małe urządzenie generujące unikalne kody, które są niezbędne do autoryzacji różnych operacji. Dzięki temu, nawet jeśli ktoś włamie się na konto klienta, nie będzie mógł wykonać żadnych transakcji bez posiadania fizycznego tokenu.
Podpis elektroniczny natomiast jest cyfrowym odpowiednikiem podpisu odręcznego i służy do potwierdzenia autentyczności dokumentów czy transakcji. Jest on generowany przy użyciu specjalnych algorytmów i kluczy kryptograficznych. Dzięki temu, transakcje dokonywane w bankowości internetowej są chronione przed fałszerstwem i manipulacją.
Ważne jest również, aby klienci zachowali ostrożność podczas korzystania z bankowości internetowej. Powinni unikać korzystania z publicznych sieci Wi-Fi, które mogą być niebezpieczne, oraz regularnie aktualizować oprogramowanie swojego urządzenia, aby zapewnić sobie najnowsze zabezpieczenia.
Bankowość internetowa a bankowość tradycyjna
Współistnienie bankowości internetowej i tradycyjnej. Bankowość internetowa i tradycyjna są dwoma głównymi formami świadczenia usług bankowych. Obie formy mają swoje zalety i wady, co sprawia, że współistnieją obok siebie, zaspokajając różnorodne potrzeby klientów.
Bankowość tradycyjna, znana również jako bankowość stacjonarna, obejmuje usługi świadczone w bankach fizycznych, takie jak obsługa konta, depozyty, kredyty, inwestycje i inne. Klienci mogą odwiedzać oddziały bankowe, korzystać z bankomatów i obsługiwać swoje konta osobiście. Ta forma bankowości zapewnia bezpośredni kontakt z pracownikami banku, co może przyczynić się do większego zaufania i poczucia bezpieczeństwa klientów.
Z drugiej strony, bankowość internetowa umożliwia klientom dostęp do swoich kont i usług bankowych za pośrednictwem Internetu. Klienci mogą łatwo zarządzać swoimi finansami, przeglądać historię transakcji, płacić rachunki, dokonywać przelewów i innych operacji, nie wychodząc z domu. Banki internetowe zazwyczaj oferują niższe opłaty i wyższe stopy procentowe na lokatach niż tradycyjne banki, co jest atrakcyjne dla klientów poszukujących oszczędności.
Banki opierające swoją dystrybucję jedynie na Internecie. W ostatnich latach pojawiło się coraz więcej banków, które opierają swoją dystrybucję wyłącznie na Internecie. Banki tego typu nie posiadają fizycznych oddziałów dla klientów, a cała obsługa odbywa się online. Banki internetowe oferują szeroki zakres usług, w tym otwieranie kont, udzielanie pożyczek, oferowanie kredytów hipotecznych i inwestycje.
Jedną z głównych zalet bankowości internetowej jest wygoda i oszczędność czasu. Klienci nie muszą już stać w kolejkach i czekać na obsługę w banku. Można załatwić swoje sprawy finansowe w dowolnym miejscu i o dowolnej porze, korzystając z komputera, smartfona lub tabletu. Bankowość internetowa umożliwia także szybki dostęp do informacji o stanie konta, transakcjach i historii finansowej.
Banki internetowe często oferują niższe opłaty i korzystniejsze warunki dla klientów. Dzięki mniejszym kosztom utrzymania, wynikającym z braku konieczności utrzymywania oddziałów stacjonarnych, banki te mogą przekładać te oszczędności na niższe opłaty i wyższe stopy procentowe dla klientów. Dla wielu osób, zwłaszcza tych, którzy poszukują oszczędności i korzystają z różnych usług bankowych, banki internetowe są atrakcyjną alternatywą.
Jednak bankowość internetowa ma również swoje wady. Niektórzy klienci mogą czuć się niepewnie, korzystając z usług bankowych online z obawy o bezpieczeństwo swoich danych finansowych. W ostatnich latach przestępcy internetowi coraz częściej próbują wykorzystywać lukę w zabezpieczeniach, aby dokonywać kradzieży tożsamości i oszukiwać klientów banków internetowych. Dlatego banki muszą inwestować w rozwój zaawansowanych systemów bezpieczeństwa, aby zapewnić klientom ochronę ich danych.
Wnioskiem jest to, że zarówno bankowość internetowa, jak i tradycyjna mają swoje zalety i wady. Współistnienie tych dwóch form bankowości daje klientom możliwość wyboru i dostosowania usług do swoich indywidualnych potrzeb. Banki internetowe stają się coraz popularniejsze ze względu na wygodę i korzystniejsze warunki, jednak wciąż istnieje duże zapotrzebowanie na banki tradycyjne, które oferują bezpośredni kontakt z pracownikami banku.
Wygoda i dostępność w bankowości internetowej
Dostęp 24/7 do konta bankowego. Bankowość internetowa zapewnia użytkownikom nieograniczony dostęp do swojego konta bankowego przez całą dobę, przez siedem dni w tygodniu. Dzięki temu klienci mogą monitorować swoje saldo, dokonywać przelewów, sprawdzać historię transakcji i wiele więcej, bez konieczności wizyty w tradycyjnym oddziale banku. Ta wygoda jest szczególnie ważna dla osób prowadzących aktywne życie zawodowe, które nie mają czasu na wizyty w banku w godzinach jego otwarcia. Dostęp 24/7 do konta bankowego eliminuje również potrzebę stania w kolejkach i umożliwia klientom przeprowadzanie transakcji w dowolnym miejscu i o dowolnej porze.
Składanie wniosków i otwieranie rachunków. Bankowość internetowa umożliwia klientom składanie wniosków o otwarcie nowego rachunku bankowego w szybki i wygodny sposób. Wszystkie niezbędne dokumenty mogą być przesłane elektronicznie, co przyspiesza cały proces. Klienci nie muszą już osobiście odwiedzać banku ani czekać w kolejkach, co z pewnością jest bardzo wygodne i oszczędza czas. Ponadto, banki internetowe często oferują promocje i specjalne oferty dla nowych klientów, co zachęca do korzystania z tej formy bankowości.
Zarządzanie portfelem inwestycyjnym. Bankowość internetowa umożliwia klientom zarządzanie swoim portfelem inwestycyjnym w sposób wygodny i efektywny. Klienci mają dostęp do szerokiej gamy instrumentów inwestycyjnych, takich jak akcje, obligacje, fundusze inwestycyjne itp. Mogą analizować rynki, śledzić kursy akcji i podejmować decyzje inwestycyjne w czasie rzeczywistym. Dostęp do informacji finansowych i narzędzi analitycznych umożliwia klientom podejmowanie bardziej przemyślanych decyzji inwestycyjnych. Ponadto, banki internetowe często oferują różnego rodzaju usługi doradztwa inwestycyjnego, które dostosowane są do indywidualnych potrzeb klienta.
Aplikacje mobilne. Bankowość internetowa staje się coraz bardziej dostępna również poprzez aplikacje mobilne. Klienci mogą korzystać z aplikacji na swoich smartfonach i tabletach, co daje im jeszcze większą wygodę i elastyczność. Dzięki aplikacjom mobilnym klienci mogą dokonywać przelewów, płacić rachunki, sprawdzać saldo swojego konta, inwestować i wiele więcej, bez konieczności korzystania z komputera. Aplikacje mobilne są również często wyposażone w funkcje biometryczne, takie jak czytniki linii papilarnych lub rozpoznawanie twarzy, co zwiększa bezpieczeństwo transakcji. Banki stale rozwijają i aktualizują swoje aplikacje mobilne, aby zapewnić klientom jak największą wygodę i funkcjonalność.
Bankowość internetowa przynosi wiele korzyści klientom, a wygoda i dostępność są jednymi z najważniejszych z nich. Dostęp 24/7 do konta bankowego, możliwość składania wniosków i otwierania rachunków online, zarządzanie portfelem inwestycyjnym oraz aplikacje mobilne to tylko niektóre z licznych zalet bankowości internetowej. Wraz z postępem technologicznym i coraz większym zaufaniem klientów, bankowość internetowa z pewnością będzie się rozwijać i stawać się jeszcze bardziej popularna.
Perspektywy rozwoju bankowości internetowej
Bankowość internetowa od lat dynamicznie się rozwija, a perspektywy dalszego rozwoju są bardzo obiecujące. Jednym z kluczowych elementów przyszłości bankowości internetowej jest rozwój i udoskonalanie platformy, na której działa. Banki muszą inwestować w nowoczesne technologie i systemy informatyczne, aby zapewnić swoim klientom łatwy dostęp do usług bankowych online.
Jednym z najważniejszych aspektów rozwoju platformy bankowości internetowej jest jej intuicyjność i łatwość obsługi. Klienci oczekują, że korzystanie z bankowości internetowej będzie tak samo proste i wygodne, jak korzystanie z tradycyjnych usług bankowych. Dlatego banki powinny stale pracować nad udoskonaleniem interfejsu użytkownika, aby zapewnić klientom płynne i intuicyjne doświadczenie.
Kolejnym kluczowym elementem rozwoju platformy bankowości internetowej jest personalizacja. Banki powinny dążyć do tworzenia indywidualnych i spersonalizowanych ofert dla swoich klientów, uwzględniając ich preferencje, potrzeby i cele finansowe. Dzięki wykorzystaniu analizy danych i sztucznej inteligencji, banki mogą oferować klientom spersonalizowane rekomendacje dotyczące oszczędzania, inwestowania czy zarządzania budżetem.
Ważnym aspektem rozwoju platformy bankowości internetowej jest również integracja z innymi usługami i aplikacjami. Klienci oczekują, że banki będą oferować im kompleksowe rozwiązania finansowe, które umożliwią im zarządzanie swoimi finansami w jednym miejscu. Dlatego banki powinny dążyć do integracji z aplikacjami do zarządzania budżetem, fintechami czy platformami transakcyjnymi, aby zapewnić klientom pełen dostęp do swoich finansów.
Wraz z rozwojem bankowości internetowej, klientom należy zapewnić odpowiednią edukację, która pozwoli im na świadome korzystanie z usług online oraz zwiększenie ich świadomości w zakresie bezpieczeństwa online. Banki powinny prowadzić kampanie informacyjne, szkolenia i udostępniać materiały edukacyjne, które pomogą klientom zrozumieć zagrożenia związane z korzystaniem z bankowości internetowej i nauczyć ich jak chronić swoje dane finansowe.
Ważnym elementem zwiększania bezpieczeństwa online jest również ciągłe doskonalenie technologii antyfraudowych i zabezpieczeń. Banki powinny inwestować w rozwój narzędzi, które będą skutecznie wykrywać i blokować próby oszustwa online. Ponadto, ważne jest, aby systemy bankowe były regularnie aktualizowane i testowane pod kątem zabezpieczeń, aby minimalizować ryzyko wystąpienia luk w bezpieczeństwie.
Przyszłość bankowości internetowej jest niezwykle obiecująca. Coraz więcej osób korzysta z usług online, a banki muszą dostosować się do zmieniających się preferencji klientów. Przewiduje się, że w przyszłości bankowość internetowa będzie stała się jeszcze bardziej zintegrowana z innymi technologiami, takimi jak sztuczna inteligencja, big data czy blockchain.
Jednym z trendów przyszłości bankowości internetowej jest rozwój bankowości mobilnej. Klienci coraz częściej korzystają z usług bankowych za pośrednictwem swoich smartfonów i tabletów. Banki muszą dostosować swoje platformy do urządzeń mobilnych, zapewniając klientom pełną funkcjonalność i wygodę korzystania z usług bankowych na dowolnym urządzeniu.
Innym kluczowym trendem przyszłości bankowości internetowej jest rozwój technologii biometrycznych. Dzięki wykorzystaniu odcisków palców, rozpoznawania twarzy czy skanowania siatkówki oka, banki mogą zapewnić klientom jeszcze wyższy poziom bezpieczeństwa i wygody podczas korzystania z usług bankowych online.
Bibliografia
- Borkowski M. (2011), Bankowość elektroniczna jako podstawowy i nowoczesny kanał sprzedaży oraz dystrybucji produktów finansowych, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów / Szkoła Główna Handlowa, nr 106
- Dębniewska M. (2003), Banki na rynku finansowym. Teraźniejszość i przyszłość, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn
- Dobosiewicz Z. (2011), Bankowość, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Koźliński T. (2004) Bankowość internetowa, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2004
- Parys, T., & Warszawski, W. Z. U. (2003) Bankowość internetowa jako nowa forma świadczenia usług bankowych Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania, Warszawa
- Polasik, M. (2012) Bankowość elektroniczna, Istota-Stan-Perspektywy, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2012
- Polasik, M. M. (2002) Bankowość internetowa w ocenie prezesów banków Bank, (5), 28-31
- Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych, z 12 września 2002 r. Dz.U. 2002 nr 169 poz. 1385