Podział pracy

Podział pracy to "wyodrębnienie się w wyniku wyspecjalizowania różnorodnych rodzajów pracy i rodzajów działalności gospodarczej, zarówno w całej gospodarce, jak i w różnorodnych jej przekrojach i płaszczyznach.

Można więc wyróżnić:

• Ogólny podział pracy, oznaczający wyodrębnienie się działów i sektorów instytucjonalnych gospodarki narodowej
• Szczegółowy podział pracy na poszczególne zawody lub czynności
• Jednostkowy podział pracy, dokonywany wewnątrz przedsiębiorstw lub innych organizmów gospodarczych"

Zasada podziału pracy

Główną ideą tej zasady jest podział głównego celu, który ma być osiągnięty na na proste czynności. Rozbicie pracy na mniejsze czynniki oraz podział tych zadań między oddzielne stanowiska pracy prowadzi do zwiększenia jakości oraz wzrostu ilości wytworzonych produktów. Dzieje się tak ponieważ łatwiej jest zrobić czynności prostsze oraz szybciej można poprawić jakość ich wykonania. Aby podzielić pracę w większej skali przedsiębiorstwo powinno kierować się rachunkiem ekonomicznym, żeby stwierdzić czy odpowiedni podział będzie opłacalny. Ważnym jest jednak aby pamiętać, że granica podziału pracy jest określona a jej przekroczenie może doprowadzić do gwałtownego zmęczenia oraz spadku efektywności pracy wywołanego monotonią.

Rodzaje podziału pracy

• Poziomy podział pracy - polega on na rozdzieleniu wykonywanych przez pracowników czynności między wykonawców tego samego szczebla
• Pionowy podział pracy - polegający na pogrupowaniu funkcji wykonawczych oraz kierowniczych

Podział pracy według Adama Smitha

“Opisanie i "wypromowanie" procesu podziału pracy jest jednym z największych osiągnięć twórczości Smitha. To, że podział pracy przyczynia się radykalnie do zwiększenia wydajności procesu produkcyjnego, to oczywisty wniosek techniczny, na który zwraca się główną uwagę, podkreślając korzyści jakie on generuje. Korzyści z podziału pracy widać od razu, wiążą one nasz sposób myślenia, który łatwo ulega ich nieodpartej logice. Smith wskazuje na trzy takie czynniki, zwiększające wydajność:

• Po pierwsze wzrostowi wydajności każdego pracownika. Jeśli opanowanie w modelowym przykładzie pełnego cyklu produkcyjnego wymagało opanowania osiemnastu czynności, to uzyskanie biegłości w każdej z nich jest bardzo czasochłonne.
• Drugim czynnikiem zwiększającym wydajność jest oszczędność czasu, który się zwykle traci, gdy się przechodzi od jednego rodzaju pracy do drugiego.
• Trzecim czynnikiem zwiększającym wydajność, jest wynalezienie wielkiej liczby maszyn, które ułatwiają i skracają pracę i pozwalają jednemu człowiekowi wykonać pracę wielu ludzi. Smith proces umaszynowienia produkcji wiąże z podziałem pracy".

Podział pracy współcześnie

Współczesny podział pracy odbiega znacznie od tego którzy postulowali twórcy organizacji i zarządzania. W dzisiejszych czasach uwaga skupiana jest na pojedynczych elementach danego procesu np. wykonanie zlecenia, zakup towarów. W takim postępowaniu zarządzający nie skupiają się na szerszym celu jakim jest dostawa gotowego wyrobu do klienta. Dla konsumenta procesy wytwórcze nie mają znaczenia, liczy się gotowy produkt, który otrzymuje. M. Hammer i J. Champy określili proces jako zbiór zadań, które są wymagane na początku oraz końcowy rezultat, który ma wartość dla klienta. Koncentracja pracy na tak zdefiniowanych procesach odrzuca industrialny paradygmat klasyków nauk organizacji i zarządzania, który został wsparty na podziale pracy, strukturze funkcjonalnej, hierarchicznej kontroli, ekonomii skali. Business Process Reengineering jest więc rozwiązaniem na odwrócenie rewolucji przemysłowej i jest początkiem w w poszukiwaniu doskonalszych modeli organizacji pracy

Rodzaje podziału pracy

Ogólny, szczegółowy i jednostkowy podział pracy

Ogólny podział pracy polega na podzieleniu zadań na szerokie obszary odpowiedzialności, które są przypisane różnym grupom pracowników. Przykładem może być podział pracy na dział sprzedaży, dział produkcji i dział finansowy. Taki podział pracy jest stosowany w organizacjach o dużym zasięgu działania, gdzie różne działy mają różne funkcje.

Szczegółowy podział pracy jest bardziej precyzyjny i polega na podzieleniu zadań na konkretne operacje lub etapy. Przykładem może być podział pracy w procesie produkcyjnym, gdzie każdy pracownik jest odpowiedzialny za wykonanie określonej czynności. Taki podział pracy jest szczególnie skuteczny w organizacjach, gdzie procesy są bardziej złożone i wymagają wysokiej precyzji.

Jednostkowy podział pracy polega na przypisaniu konkretnych zadań do konkretnych pracowników. Oznacza to, że każdy pracownik ma swoje unikalne zadanie, za które jest odpowiedzialny. Taki podział pracy jest często stosowany w organizacjach o małej skali, gdzie każdy pracownik ma szeroki zakres obowiązków.

Poziomy i pionowy podział pracy

Podział pracy na poziomy odnosi się do podziału zadań i odpowiedzialności w ramach hierarchii organizacyjnej. Oznacza to, że różne poziomy zarządzania mają różne zadania i obowiązki. Na najwyższym poziomie znajdują się menedżerowie odpowiedzialni za podejmowanie strategicznych decyzji, na niższym poziomie znajdują się pracownicy wykonawczy, którzy są odpowiedzialni za codzienne operacje. Taki podział pracy jest typowy dla organizacji hierarchicznych.

Podział pracy pionowy odnosi się do podziału zadań i obowiązków w ramach jednego poziomu zarządzania. To oznacza, że różni pracownicy na tym samym poziomie mają różne zadania i odpowiedzialności. Przykładem może być podział pracy w zespole projektowym, gdzie różni członkowie zespołu mają różne obszary odpowiedzialności. Taki podział pracy jest często stosowany w organizacjach, które promują elastyczność i innowacyjność.

Podział pracy w organizacjach i projektach

Podział pracy jest nieodzowny w organizacjach i projektach, gdzie wiele osób współpracuje w celu osiągnięcia określonych celów. Podział pracy pozwala na skoncentrowanie się na konkretnych zadaniach i zwiększenie efektywności działań.

W organizacjach, w zależności od ich wielkości i struktury, możliwe jest zastosowanie podziału pracy na różnych poziomach. Na najwyższym szczeblu istnieje zarząd, który odpowiada za podejmowanie strategicznych decyzji i nadzorowanie działań całej organizacji. Poniżej znajdują się różne działy i zespoły, które mają przypisane specyficzne zadania. Na przykład, dział marketingu zajmuje się promocją i sprzedażą produktów lub usług organizacji, a dział finansowy odpowiada za zarządzanie finansami i rachunkowością.

Podział pracy jest również istotny w projekcie, gdzie zespół składa się z różnych specjalistów. Każda osoba w zespole ma przypisane określone zadania i odpowiedzialności, które muszą być wykonane w określonym czasie. Podział pracy w projekcie pozwala na efektywne wykorzystanie zasobów i osiągnięcie zamierzonych celów projektu.

Podział pracy na poziomie międzynarodowym

Podział pracy na poziomie międzynarodowym jest powszechny w dzisiejszym globalnym świecie. Firmy często decydują się na przeniesienie części swoich operacji za granicę, gdzie mogą korzystać z tańszej siły roboczej lub specjalistycznej wiedzy. Na przykład, wiele firm z sektora IT przenosi swoje centra obsługi klienta do krajów takich jak Indie czy Filipiny, gdzie mogą zatrudnić wykwalifikowanych pracowników za niższe koszty.

Podział pracy na poziomie międzynarodowym ma również miejsce w sektorze produkcyjnym. Firmy często decydują się na przeniesienie produkcji do krajów o niższych kosztach pracy, aby zwiększyć swoją konkurencyjność na rynku. Na przykład, wiele firm odzieżowych przenosi produkcję do Azji, gdzie koszty produkcji są znacznie niższe.

Podział pracy na poziomie międzynarodowym ma swoje wady i zalety. Z jednej strony, pozwala firmom obniżyć koszty i zwiększyć swoją konkurencyjność. Z drugiej strony, może prowadzić do utraty miejsc pracy w kraju macierzystym i wyzysku pracowników w krajach, do których przeniesiono produkcję. Dlatego ważne jest, aby podział pracy na poziomie międzynarodowym odbywał się w sposób etyczny i z poszanowaniem praw pracowników.

Zalety podziału pracy

Wzrost wydajności i jakości

Jednym z głównych powodów wprowadzenia podziału pracy jest wzrost efektywności i wydajności. Podział pracy umożliwia specjalizację i skoncentrowanie się na określonym obszarze, co prowadzi do bardziej efektywnego wykonywania zadań. Pracownicy, którzy wykonują te same czynności wielokrotnie, stają się coraz lepsi i bardziej zgrani w swojej pracy. Dzięki temu można osiągać lepsze wyniki w krótszym czasie.

Specjalizacja i doskonalenie umiejętności

Podział pracy umożliwia pracownikom skoncentrowanie się na konkretnym zadaniu lub obszarze, co prowadzi do doskonalenia umiejętności w danej dziedzinie. Pracownicy mają szansę stać się ekspertami w swojej dziedzinie, co przekłada się na lepszą jakość wykonywanych przez nich czynności. Specjalizacja umożliwia również łatwiejsze zarządzanie zasobami ludzkimi, ponieważ można przypisywać pracowników do konkretnych zadań zgodnie z ich umiejętnościami i doświadczeniem.

Efekt skali

Podział pracy przyczynia się do powstania efektu skali. Dzięki podziałowi zadań i specjalizacji, organizacja może skoncentrować się na wykonywaniu tych czynności, w których jest najlepsza. W rezultacie, organizacja może osiągnąć większą efektywność i konkurencyjność na rynku. Efekt skali pozwala również na zwiększenie produkcji lub świadczenia usług przy mniejszych kosztach, co może prowadzić do większych zysków dla organizacji.

Wady podziału pracy

Alienacja pracowników

Jednym z głównych problemów związanych z podziałem pracy jest alienacja pracowników. Gdy pracownicy są odpowiedzialni tylko za wąską część procesu produkcyjnego lub usługowego, mogą czuć się odizolowani od reszty organizacji. Brak pełnego zrozumienia dla kontekstu i celów pracy może prowadzić do braku zaangażowania i motywacji pracowników. W rezultacie, może to wpływać negatywnie na ich efektywność i jakość wykonywanych zadań.

Taylorizacja i brak kreatywności

Podział pracy często prowadzi do taylorizacji, czyli standaryzacji i uproszczenia procesów pracy. Pracownicy wykonujący powtarzalne czynności mogą czuć się zredukowani do roli maszyn, co ogranicza ich możliwość wykazania się kreatywnością i innowacyjnością. Brak możliwości angażowania się w procesy decyzyjne i wpływu na organizację może prowadzić do frustracji pracowników i zmniejszenia satysfakcji z pracy.

Efekt silosów i brak współpracy

Podział pracy może prowadzić do powstania silosów w organizacji, gdzie poszczególne działy działają niezależnie od siebie i nie współpracują w wystarczającym stopniu. Brak komunikacji i współpracy między działami może prowadzić do problemów w przepływie informacji i koordynacji działań. To z kolei może wpływać na efektywność organizacji i jakość dostarczanych usług lub produktów.

Podział pracy — artykuły polecane

Produkcja masowa — Prawo podziału — Karol Adamiecki — Emile Belot — Jidoka — Zero defektów — Zarządzanie produkcją — Linia produkcyjna — Lean production

Bibliografia

• Bobowski S. (2012), Międzynarodowy podział pracy w gospodarce globalnej XXI wieku, Wyzwania gospodarki globalnej - Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdańskiego, nr 31
• Dębski S. (2009), Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część 1, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Główczyk J. (2000), Uniwersalny słownik ekonomiczny, Fundacja Innowacja Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, Warszawa
• Jokiel G. (2009), Podejście procesowe w zarządzaniu - geneza i kierunki rozwoju koncepcji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Kalita C. (2015), Adam Smith: podział pracy i jego konsekwencje etyczno-społeczne (użyteczność czy racjonalność?)
• Orczyk J. (2009), Wokół pojęć kwalifikacji i kompetencji

Autor: Tomasz Szymczyk, Natalia Papiernik