Karuzela podatkowa

Karuzela podatkowa to organizacyjnie zaawansowane przestępcze schematy transakcyjne, wykorzystujące konstrukcję podatku od wartości dodanej (VAT) w celu uchylania się od zapłaty podatku VAT należnego lub nieuprawnione domaganie się zwrotu VAT poprzez stworzenie iluzji okrężnego ruchu towarów między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.Podmioty działające na podstawie "karuzeli podatkowej" nie płacą VAT należnego lub wyłudzają zwrot VAT naliczonego. Wyrażenie "karuzela" odnosi się do transakcji kupna / sprzedaży pomiędzy poszczególnymi podmiotami zaangażowanymi w oszustwo w taki sposób, że sprzedawane towary krążąc w łańcuchu dostaw "wracają" do państwa pochodzenia (pierwszego ogniwa w łańcuchu).

Oznaczenie "karuzela podatkowa" wskazuje na schemat działania podmiotów, pomiędzy którymi krąży towar, a często też tylko dokumentacja, pomimo że istnieje taki rodzaj transakcji karuzelowej, w której towar rzeczywiście fizycznie krąży w łańcuchu dostawców dla zachowania pozorów normalnego handlu towarem, najczęściej jednak w transakcjach krążą jedynie faktury. Towary będące przedmiotem karuzeli podatkowej zazwyczaj są to produkty znacznej wartości, o niewielkich rozmiarach (telefony komórkowe, części elektroniki samochodowej, żarówki ksenonowe). Umożliwia to wysokie obroty i tym samym znaczne zwroty podatku VAT.

Przykładowy schemat organizacji oszustwa karuzelowego:

• Podmiot A w ramach Wewnątrzwspólnotowej Dostawy Towarów (WDT) eksportuje towary do innego kraju UE. Sprzedaż jest obciążona zerową stawką podatku VAT.
• Podmiot B - "znikający podatnik" - sprzedaje w swoim kraju ten sam towar naliczając odpowiednią stawkę podatku, nie odprowadzając go do organu podatkowego. Zamyka działalność i znika z rynku.
• Podmiot C sprzedaje ten sam towar Podmiotowi D i odprowadza podatek. Podmiot C ma prawo odliczenia podatku zapłaconego Podmiotowi B.
• Podmiot D sprzedaje (w ramach WDT) towar z powrotem do Podmiotu A ze stawką VAT 0% i jednocześnie nabywa prawo odliczenia naliczonego podatku VAT. Towar wraca do Podmiotu A, nawet czasem nie opuszczając magazynów Podmiotu A.

Oszustwa dokonywane na podstawie transakcji karuzelowych i wyłudzenia VAT powodują uszczuplenia tzw. lukę podatkową VAT - Eksperci PwC oszacowali lukę VAT w 2015 r na poziomie 49 mld zł, co stanowi 2,8% PKB.

Typologia podmiotów zaangażowanych w oszustwo karuzelowe ze względu na funkcję

• Znikający handlowiec - (ang. Missing Trader) oznacza podmiot gospodarczy zarejestrowany jako podatnik do celów VAT, który z potencjalnym zamiarem oszustwa, nabywa towary lub usługi (lub symuluje ich nabywanie) i zbywa je, nie przekazując podatku VAT do budżetu państwa.. Podmiot ten nie prowadzi działalności gospodarczej, jedynie wystawia faktury VAT, które nie dokumentują faktycznych zdarzeń gospodarczych. Po transakcji podmiot znika z rynku.
• Bufor - Kupuje towary od znikającego podatnika i natychmiast sprzedaję do brokera. Jego rolą jest utrudnianie ewentualnego postępowania i zatarcie powiązań, jakie istnieją pomiędzy znikającymi handlowcami, a spółką wnioskującą o zwrot podatku VAT. Bufor wzmacnia wiarygodność fakturowanych transakcji. Jako bufory występują podmioty odpowiednio przygotowane do transakcji karuzelowych - są w stanie wykazać historię swojej działalności.
• Broker - Określany jest często jako nabywca lub ogniwo końcowe. Jako nabywca dokonuje zakupu od bufora. Jako ostatnie ogniwo łańcucha dokonuje dostawy do państwa (stosuje stawkę VAT 0%), do którego towar został sprowadzony przez znikającego podatnika.
• Kanał dystrybucyjny- (spółka kanałowa) nazywany również spółką wiodącą jest odpowiedzialny za sterowanie łańcuchem transakcji z państwa członkowskiego innego niż to, w którym funkcjonuje znikający handlowiec, broker oraz bufory. Spółka kanałowa, składa również wniosek o zwrot podatku naliczonego nad należnym.

Charakterystyka karuzeli podatkowej

Przestępcze schematy transakcyjne

Karuzela podatkowa opiera się na różnych schematach transakcyjnych, które umożliwiają przenoszenie towarów między różnymi podmiotami w celu sztucznego podniesienia wartości towarów i uzyskania zwrotu VAT. Przykładem takiego schematu jest tzw. "transakcja trójkątna", w której uczestniczą trzy podmioty handlowe. Pierwszy podmiot sprzedaje towar drugiemu podmiotowi, który następnie sprzedaje ten sam towar trzeciemu podmiotowi. Ostatecznie, towar wraca do pierwszego podmiotu, który otrzymuje zwrot VAT na podstawie fikcyjnych faktur. W ten sposób, towar krąży między podmiotami, a podatek jest wyłudzany.

Krążenie towarów na papierze

W karuzeli podatkowej często wykorzystywane jest krążenie towarów na papierze. Oznacza to, że towar fizycznie nie przemieszcza się między podmiotami, a jedynie wystawiane są fikcyjne dokumenty transakcyjne. Na przykład, podmiot A wystawia fikcyjną fakturę na rzecz podmiotu B za zakup pewnego towaru, który w rzeczywistości nie został dostarczony. Następnie, podmiot B wystawia fikcyjną fakturę na rzecz podmiotu C za ten sam towar. Ostatecznie, towar wraca do podmiotu A, który otrzymuje zwrot VAT na podstawie fikcyjnych faktur. W ten sposób, podatnik oszukuje system podatkowy, wyłudzając zwrot VAT na podstawie fikcyjnych transakcji.

Towary wartościowe, ale niewielkich rozmiarów

W karuzeli podatkowej często wykorzystywane są towary wartościowe, ale o niewielkich rozmiarach. Jest to spowodowane tym, że łatwiej jest manipulować takimi towarami i utrudnić ich śledzenie. Przykładem mogą być elektronika, telefony komórkowe, czy drogie perfumy. Te towary są stosunkowo łatwe do przenoszenia i mogą być wykorzystywane w różnych transakcjach, co czyni je atrakcyjnymi dla przestępców podatkowych.

Wysokie obroty i znaczne zwroty VAT

Karuzela podatkowa cechuje się wysokimi obrotami handlowymi i znacznymi zwrotami VAT. Przestępcy podatkowi celowo zawyżają wartość towarów, aby uzyskać jak najwyższy zwrot VAT. Dodatkowo, często wykorzystywane są fikcyjne transakcje, które pozwalają na wyłudzenie większych kwot podatku VAT. W rezultacie, przestępcy podatkowi mogą uzyskać znaczne zyski, kosztem systemu podatkowego.

Skutki karuzeli podatkowej

Utrata wpływów dla państwa

Karuzela podatkowa, będąca formą oszustwa podatkowego, ma znaczne negatywne skutki dla państwa. Jednym z najważniejszych aspektów jest utrata wpływów podatkowych. Mechanizm karuzeli podatkowej polega na tworzeniu fikcyjnych transakcji, które pozwalają na uniknięcie opodatkowania lub uzyskanie zwrotu podatku VAT. Firmy biorące udział w karuzeli podatkowej celowo manipulują fakturami, tworząc sztuczne łańcuchy dostaw, aby uzyskać zwrot podatku VAT, którego nie są uprawnione do otrzymania.

W rezultacie państwo traci znaczne sumy pieniędzy, które mogłyby być wykorzystane na finansowanie różnych dziedzin, takich jak edukacja, opieka zdrowotna czy infrastruktura. Brak tych środków może prowadzić do ograniczenia inwestycji w rozwój gospodarczy i utrudniać realizację programów publicznych.

Aby przeciwdziałać karuzeli podatkowej i zminimalizować utratę wpływów dla państwa, konieczne jest skuteczne egzekwowanie prawa podatkowego oraz wprowadzenie skutecznych mechanizmów kontroli i monitorowania transakcji. Wymaga to współpracy międzynarodowej, ponieważ karuzele podatkowe często wykorzystują różnice w systemach podatkowych różnych krajów.

Finansowanie publiczne, inwestycje i rozwój gospodarczy

Karuzela podatkowa ma również negatywny wpływ na finansowanie publiczne, inwestycje i rozwój gospodarczy. Utarta wpływów podatkowych ogranicza możliwości państwa w zakresie finansowania różnych dziedzin życia społecznego. Brak wystarczających środków na inwestycje może prowadzić do zahamowania rozwoju infrastruktury, co negatywnie wpływa na konkurencyjność kraju.

Ponadto, karuzele podatkowe wpływają na nierównowagę w systemie podatkowym. Firmy uczestniczące w oszustwach podatkowych mogą obniżać ceny swoich produktów, co prowadzi do sztucznego obniżenia konkurencyjności innych przedsiębiorstw, które działają zgodnie z prawem. To zakłóca równowagę na rynku i prowadzi do nierównych warunków konkurencji. Firmy uczciwe, które opłacają swoje podatki, stają się mniej konkurencyjne w porównaniu do tych, które oszukują system podatkowy.

W celu zapobiegania tym negatywnym skutkom, państwa powinny wprowadzić skuteczne mechanizmy kontroli i egzekwowania prawa podatkowego. Wzmocnienie współpracy międzynarodowej w celu wymiany informacji podatkowych jest niezbędne, aby skutecznie zwalczać karuzele podatkowe i zapewnić uczciwość systemu podatkowego.

Zakłócenia na rynku i nierówne warunki konkurencji

Karuzele podatkowe powodują znaczne zakłócenia na rynku i prowadzą do nierównych warunków konkurencji. Firmy uczestniczące w oszustwach podatkowych mają przewagę konkurencyjną, ponieważ mogą obniżać ceny swoich produktów, unikając płacenia podatków. To powoduje sztuczne zniekształcenie rynku, ponieważ uczciwe przedsiębiorstwa nie mogą konkurować z nieuczciwymi praktykami.

Nierówne warunki konkurencji prowadzą do zubożenia sektora przedsiębiorstw i ograniczenia innowacyjności. Firmy uczciwe, które płacą podatki, mają mniejsze zasoby finansowe do inwestowania w badania i rozwój, co wpływa na ich zdolność do wprowadzania innowacyjnych rozwiązań na rynek. W rezultacie, gospodarka może zacząć tracić na konkurencyjności, co hamuje rozwój i wzrost gospodarczy.

Aby zapewnić uczciwe warunki konkurencji, niezbędne jest surowe egzekwowanie prawa podatkowego i eliminowanie karuzeli podatkowych. Państwa powinny również promować transparentność i uczciwość w działalności gospodarczej, aby ograniczyć możliwość występowania oszustw podatkowych.

Transgraniczny charakter karuzeli podatkowej

Różnice w systemach podatkowych między krajami

Karuzela podatkowa jest zjawiskiem, które ma transgraniczny charakter i jest wynikiem różnic w systemach podatkowych między krajami. Każde państwo ma swoje własne przepisy podatkowe, co prowadzi do powstawania luki, którą oszuści wykorzystują w celu uniknięcia płacenia podatków. Różnice w systemach podatkowych dotyczą przede wszystkim stawek podatkowych, procedur rozliczeniowych oraz uregulowań prawnych. Te różnice umożliwiają oszustom manipulowanie systemem i przeprowadzanie transakcji, które mają na celu wyłudzenie podatku VAT.

Różnice w stawkach podatkowych to jeden z głównych czynników, który umożliwia manipulowanie podatkiem VAT na granicy. Państwa mogą mieć różne stawki podatku VAT, co oznacza, że towary i usługi mogą być opodatkowane różnymi stopniami w zależności od kraju, w którym jest dokonywana transakcja. To tworzy okazję dla oszustów do wykorzystania tej różnicy i manipulowania transakcjami w celu uniknięcia płacenia podatku.

Procedury rozliczeniowe również różnią się między krajami i to również stanowi część transgranicznego charakteru karuzeli podatkowej. Przedsiębiorcy korzystają z tych różnic, aby utrudnić wykrycie oszustwa podatkowego. Przykładowo, w niektórych krajach procedury rozliczeniowe są bardziej skomplikowane i czasochłonne, co daje oszustom większe możliwości na przeprowadzenie transakcji i ucieczkę przed odpowiedzialnością.

Uregulowania prawne dotyczące podatku VAT również różnią się między krajami. Przepisy dotyczące podatku VAT mogą być bardziej lub mniej restrykcyjne, co prowadzi do powstania luki, której oszuści mogą użyć do swoich nieuczciwych działań. Brak jednolitych uregulowań prawnych na poziomie międzynarodowym utrudnia walkę z karuzelami podatkowymi i utrzymanie spójności w systemach podatkowych.

Manipulacje podatkiem VAT na granicy

Manipulacje podatkiem VAT na granicy to jeden z głównych aspektów transgranicznego charakteru karuzeli podatkowej. Oszuści wykorzystują różnice w systemach podatkowych między krajami, aby prowadzić fałszywe transakcje i uniknąć płacenia podatku VAT.

Jedną z takich manipulacji jest tzw. "fikcyjny eksport". Polega on na wystawieniu fałszywego dokumentu potwierdzającego eksport towaru do innego kraju. Oszuści wykorzystują różnice w procedurach rozliczeniowych między krajami, aby ukryć prawdziwy charakter transakcji i uniknąć opodatkowania. W rzeczywistości towar nigdy nie opuszcza kraju, z którego pochodzi, a cała transakcja jest jedynie fikcją mającą na celu uniknięcie podatku VAT.

Inną manipulacją jest tzw. "karuzela podatkowa". Polega ona na serii fałszywych transakcji między różnymi przedsiębiorstwami, które są powiązane ze sobą. Każde z tych przedsiębiorstw wystawia fałszywe faktury VAT, przenosząc podatek VAT na kolejne ogniwo w łańcuchu transakcji. Ostatecznie, podatek VAT znika wraz z ostatnim ogniwem łańcucha, które jest często powiązane z zagranicznym podmiotem, co utrudnia jego wykrycie i odzyskanie.

Manipulacje podatkiem VAT na granicy są skomplikowane i wymagają współpracy międzynarodowej w celu ich zwalczania. Rządy i organy podatkowe muszą działać razem, aby zamykać luki w systemach podatkowych i wprowadzać bardziej jednolite uregulowania prawne. Walka z karuzelami podatkowymi jest nie tylko kwestią finansową, ale również moralną. Oszustwa podatkowe oznaczają mniejsze wpływy do budżetu państwa, co wpływa negatywnie na rozwój społeczny i gospodarczy.

Zapobieganie oszustwom karuzelowym

Skomplikowane procedury zwrotu VAT

Jednym z głównych czynników sprzyjających oszustwom karuzelowym jest skomplikowany system zwrotu VAT. W celu zapobiegania nadużyciom, państwa wprowadzają coraz bardziej złożone i rygorystyczne procedury zwrotu podatku od wartości dodanej. Przykładem może być wprowadzenie mechanizmu odwrotnej płatności VAT, który wymaga od nabywcy rozliczenia podatku bezpośrednio z organem skarbowym, zamiast przekazywania go sprzedawcy. Tego rodzaju procedury utrudniają oszustom karuzelowym realizację swoich działań, ponieważ wymagają szczegółowej dokumentacji i weryfikacji transakcji.

Mechanizmy kontroli i monitorowania transakcji

Kolejnym ważnym elementem w zapobieganiu oszustwom karuzelowym są mechanizmy kontroli i monitorowania transakcji. Organom podatkowym zależy na identyfikowaniu podejrzanych transakcji, które mogą wskazywać na działania oszustów karuzelowych. W tym celu wykorzystuje się różne narzędzia, takie jak systemy automatycznego wykrywania oszustw, analiza danych oraz współpraca z innymi organami ścigania. Ważne jest, aby organy podatkowe miały dostęp do aktualnych informacji o transakcjach, aby móc szybko reagować na potencjalne przypadki oszustw karuzelowych.

Współpraca między organami podatkowymi

Skuteczne zwalczanie oszustw karuzelowych wymaga silnej współpracy między organami podatkowymi zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Organizacje takie jak Międzynarodowa Organizacja ds. Podatków (International Taxation Organization) oraz Europol odgrywają istotną rolę w wymianie informacji i koordynacji działań mających na celu zwalczanie oszustw karuzelowych. Współpraca między organami podatkowymi umożliwia śledzenie działań oszustów na szerszą skalę i identyfikowanie powiązań między różnymi przypadkami.

Specjalne przepisy prawne i procedury

Aby jeszcze bardziej utrudnić działania oszustom karuzelowym, wiele państw wprowadza specjalne przepisy prawne i procedury. Przykładowo, państwa mogą wprowadzić obowiązek przedstawienia dodatkowej dokumentacji w przypadku transakcji międzynarodowych, takiej jak faktury VAT, dowody wysyłki towarów czy umowy handlowe. Ponadto, państwa mogą stosować dodatkowe kontrole i audyty wobec przedsiębiorstw podejrzanych o udział w oszustwach karuzelowych. Specjalne przepisy prawne i procedury mają na celu zwiększenie restrykcyjności systemów podatkowych i utrudnienie działania oszustom karuzelowym.

Karuzela podatkowa — artykuły polecane

Podatek obrotowy — Rezydencja podatkowa — Cena transferowa — Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów — Podatek pośredni — Podatek — Faktura wewnętrzna — Ustawa o podatku VAT — Konsygnatariusz

Bibliografia

• Aronowitz A., Laagland D., Paulides G., the U. (1996), Value-added tax fraud in the European Union, Kugler Publications, Distributor for S.A. and Canada, Criminal Justice Press, Amsterdam, Monsey, New York
• Jarosz S. (2016), Przeciwdziałanie wprowadzaniu do obrotu gospodarczego faktur dokumentujących czynności fikcyjne, Najwyższa Izba Kontroli
• Kołodziejski P. (2015), Skuteczność ścigania przestępczości skarbowej a zmiany systemowe, Prokuratura i Prawo nr 3
• Mazur Ł., Sokołowska-Strug E. (2009), Transakcje wewnątrz-wspólnotowe. Ustawa o VAT, C.H. Beck, Warszawa
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 grudnia 2014 r. w sprawie wniosków o zwrot podatku od wartości dodanej naliczonego w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej Dz.U. 2014 poz. 1803
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Wilk L. (2014), Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa

Autor: Monika Bembenek, Dorota Klag-Bergier

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.