Popyt sztywny

Popyt sztywny to zapotrzebowanie na dobro, na którego cenę konsumenci nie zwracają uwagi, nie mogą oni z nich zrezygnować, dotyczy to towarów o fundamentalnym znaczeniu dla człowieka np. leków, często używek na skutek nałogu, wody, benzyny i innych podobnych. Sytuacja ta odnosi się zazwyczaj do dóbr, które nie mają substytutów (zamienników).

Charakterystyka

Aby określić jaki popyt występuje na określony produkt, niezbędna jest interpretacja cenowej elastyczności popytu.

W zależności od wyniku, popyt możemy różnie charakteryzować. W tym przypadku jego wartość jest równa zero.

$Edp=0$

$Edp={{procentowa\ zmiana\ wielkosci\ popytu} \over procentowa\ zmiana\ ceny}$

Określenie z jakim rodzajem popytu mamy do czynienia jest niezwykle ważne w ustaleniu jak zmiany ceny wpływają na zmiany całkowitego utargu, uzyskanego w sprzedaży danego dobra. Utarg całkowity jest określany jako iloczyn ceny oraz wielkości sprzedaży (P. Krugman, R. Wells, 2012, s. 265).

Jeśli popyt na dane dobro jest sztywny, wówczas wzrost ceny skutkuje wzrostem utargu całkowitego. W tym przypadku efekt cenowy (jednostka sprzedawanego dobra jest sprzedawana drożej) jest silniejszy od efektu ilościowego (mniej sprzedawanych jednostek danego dobra). Cenowa elastyczność popytu określa także zmiany utargu całkowitego dla obniżki ceny produktu. Jeśli chodzi o popyt sztywny spadek cen powoduje spadek utargu całkowitego (P. Krugman, R. Wells, 2012, s. 270).

Popyt o zerowej cenowej elastyczności, przy której zmiana procentowa wielkości popytu przy każdej zmianie ceny wynosi zero nazywamy również popytem doskonale sztywnym (doskonale nieelastycznym). W ogóle nie reaguję on na zmiany ceny, jest to sytuacja doskonała dla przedsiębiorców, gdyż mogą oni podnosić ceny swoich produktów, wiedząc że ich dochód podniesie się o tyle samo (P. Krugman, R. Wells, 2012, s. 262).

Popyt ten jest także nazywany popytem nienaturalnie elastyczny.

Czynniki, które decydują o intensywności reakcji nabywców

Cenowa elastyczność popytu jest również często określana jako intensywność reakcji konsumentów. Jej określenie jest niezbędne do ustalenia rodzaju popytu. Wpływają na nią: (G. Wolska, 2014, s. 88-90)

• poziom ceny danego dobra (niski bądź wysoki),
• udział wydatków na dobro w całych wydatkach danego gospodarstwa domowego,
• możliwość wprowadzenia substytutów czyli zamienników dóbr i usług,
• panująca w obecnym czasie moda, gusta oraz przyzwyczajenia konsumentów,
• różnorodność asortymentu, wielkość kategorii danego dobra.

Czynniki te mają jedną wspólną cechę tj. wszystkie powodują zachowanie nabywców zgodne z prawem popytu rynkowego.

Opis wykresu

Wykres przedstawia pionową krzywą popytu sztywnego, która jest prostopadła do osi poziomej. Niezależnie od zmiany ceny danego dobra, wielkość popytu nie ulega modyfikacji. W przypadku zmiany ceny w kierunku rosnącym, wielkość popytu będzie pozostawać na tym samym poziomie. W przypadku zmiany ceny w kierunku malejącym, wielkość popytu będzie nadal pozostawać na niezmieniającej się wielkości (G. Wolska, 2014, s. 92-94)

Wykres:

• P - cena
• Q - ilość
• P1 - cena dobra 1
• P2 - cena dobra 2
• Q1 - krzywa popytu

Inne możliwe wykresy popytu

Popyt sztywny jest czymś innym niż popyt elastyczny, lub popyt nieelastyczny, bądź popyt doskonale elastyczny. Występuje jeszcze jedno pojęcie takie jak popyt proporcjonalny, którego wartość wynosi 1 (-1, w zależności od reprezentowanej postaci rozumowania). Popyt elastyczny wzorem reprezentuje wartość większą od jeden, natomiast doskonale elastyczny reprezentuje wartość dążącą do nieskończoności. Popyt nieelastyczny przedstawia wartość, która ma przedział od jeden do zera, wartość reprezentowana bliżej zera jest już bardziej określana nazwą popytu doskonale nieelastycznego, czyli popytu sztywnego.

Porównanie popytu sztywnego z innymi rodzajami popytu

Popyt elastyczny

Popyt elastyczny jest odwrotnością popytu sztywnego. Oznacza to, że w przypadku zmiany ceny dobra, popyt na to dobro zmienia się proporcjonalnie. Innymi słowy, jeśli cena wzrośnie, ilość popytu na to dobro spadnie, a jeśli cena spadnie, ilość popytu wzrośnie. Popyt elastyczny jest charakterystyczny dla towarów luksusowych lub dóbr, które mają dostępne zamienniki.

Różnica między popytem elastycznym a sztywnym polega na reakcji konsumentów na zmiany cen. W przypadku popytu elastycznego, konsument może łatwo zrezygnować z zakupu dobra, gdy cena wzrośnie, ponieważ ma dostęp do innych alternatywnych produktów o podobnych cechach. Dlatego popyt elastyczny jest bardziej podatny na zmiany cen.

Popyt nieelastyczny

W przeciwieństwie do popytu elastycznego, popyt nieelastyczny nie reaguje w dużym stopniu na zmiany cen. Oznacza to, że zmiana ceny nie ma dużego wpływu na ilość popytu na dane dobro. Popyt nieelastyczny jest typowy dla dóbr, które są niezbędne dla konsumentów, takich jak żywność, mieszkanie czy leki.

Główną cechą popytu nieelastycznego jest brak dostępnych zamienników dla danego dobra. Konsument nie ma możliwości łatwego zrezygnowania z zakupu, gdy cena wzrośnie, ponieważ nie ma alternatywnej opcji. Dlatego popyt nieelastyczny jest mniej podatny na zmiany cen.

Popyt proporcjonalny

W przypadku popytu proporcjonalnego, zmiana ceny jest proporcjonalna do zmiany ilości popytu na dobro. Oznacza to, że jeśli cena wzrośnie o 10%, ilość popytu spadnie o 10%, a jeśli cena spadnie o 10%, ilość popytu wzrośnie o 10%. Popyt proporcjonalny jest charakterystyczny dla dóbr, które nie są ani luksusowe, ani niezbędne.

Popyt proporcjonalny jest pośrednim rodzajem popytu między popytem elastycznym a nieelastycznym. Konsument ma pewną elastyczność w reakcji na zmiany cen, ale nie jest to tak wyraźne jak w przypadku popytu elastycznego.

Popyt doskonale elastyczny

Popyt doskonale elastyczny występuje wtedy, gdy minimalna zmiana ceny powoduje całkowitą zmianę popytu. Oznacza to, że konsument jest skłonny kupić jedynie wtedy, gdy cena jest równa zero. Jest to ekstremalny przypadek, który praktycznie nie występuje w rzeczywistości.

Przykłady popytu sztywnego

Popyt sztywny w przypadku towarów podstawowych

Pierwszym przykładem popytu sztywnego jest sytuacja, w której mamy do czynienia z towarem podstawowym, takim jak żywność czy leki. Nawet w przypadku znaczącego wzrostu cen tych towarów, popyt na nie może pozostać stosunkowo stabilny. Dzieje się tak, ponieważ towarów tych nie można po prostu zrezygnować - są one niezbędne do przetrwania i konsumenci są gotowi płacić za nie niezależnie od ceny. Na przykład, w przypadku wzrostu cen żywności, konsumenci mogą zmniejszyć ilość zakupów innych produktów, ale nie zrezygnują w całości z zakupów żywności.

Popyt sztywny na monopolistycznym rynku

Kolejnym przykładem popytu sztywnego jest sytuacja, w której mamy do czynienia z monopolistycznym rynkiem. Na takim rynku jedna firma kontroluje większość podaży danego towaru lub usługi, co daje jej dużą władzę cenową. W takiej sytuacji, zmiany cen nie mają dużego wpływu na popyt, ponieważ konsumenci nie mają alternatywnych dostawców. Przykładowo, jeśli jedna firma kontroluje rynek energii elektrycznej w danym regionie, konsumenci nie mają wyboru i będą płacić za nią bez względu na cenę.

Popyt sztywny z powodu ograniczeń finansowych

Kolejnym przykładem popytu sztywnego jest sytuacja, w której konsumenci są ograniczeni finansowo i nie mają możliwości zwiększenia swojego popytu na dany towar lub usługę, nawet jeśli ceny spadają. W takiej sytuacji, konsumenci mogą być zmuszeni do ograniczenia swoich wydatków na wszystkie produkty i usługi, aby dostosować się do swojego budżetu. Na przykład, jeśli konsumenci mają ograniczone dochody, niezależnie od tego, jak bardzo spadną ceny samochodów, nie będą w stanie sobie pozwolić na zakup nowego pojazdu.

Popyt sztywny z powodu lojalności konsumentów

Kolejnym przykładem popytu sztywnego jest sytuacja, w której konsumenci są lojalni wobec określonej marki lub produktu i nie są skłonni przekonać się do innych dostawców, nawet jeśli ceny wzrosną. W takiej sytuacji, konsumenci są przywiązani do określonego produktu i nie zrezygnują z niego z powodu wzrostu ceny. Przykładem może być lojalność konsumentów wobec marki Apple - nawet jeśli ceny ich produktów wzrosną, wielu klientów pozostanie przy tej marce.

Negatywne konsekwencje dla producentów

Ostatnim aspektem popytu sztywnego, który warto omówić, są negatywne konsekwencje dla producentów. W przypadku popytu sztywnego, producenci nie mają możliwości zwiększenia swojego popytu poprzez obniżanie cen. Mogą być zmuszeni utrzymywać swoje ceny na relatywnie wysokim poziomie, co może prowadzić do niższych zysków lub nawet strat. Ponadto, producenci mogą napotkać trudności w dostosowaniu swojej produkcji do zmieniającego się popytu, co może prowadzić do nadmiaru lub niedoboru towarów na rynku.

Czynniki wpływające na popyt sztywny

Ograniczona informacja dostępna dla konsumentów

Ograniczona informacja dostępna dla konsumentów jest jednym z czynników wpływających na popyt sztywny. Kiedy klienci mają ograniczoną wiedzę na temat produktu lub usługi, mogą być mniej skłonni do zmiany swojego zachowania konsumenckiego. Brak świadomości o alternatywnych opcjach, korzyściach lub możliwościach może utrzymać popyt na stałym poziomie, niezależnie od innych czynników, takich jak cena czy jakość.

Regulacje rządowe

Regulacje rządowe również mogą mieć wpływ na popyt sztywny. Gdy rząd wprowadza ograniczenia lub nakłada dodatkowe opłaty na określone produkty lub usługi, klienci mogą być zmuszeni utrzymać swoje zakupy na stałym poziomie, niezależnie od zmian w cenach czy innych czynnikach rynkowych. Regulacje te mogą wynikać z różnych powodów, takich jak ochrona środowiska, zdrowie publiczne czy bezpieczeństwo.

Ograniczona dostępność alternatywnych produktów

Kiedy dostępność alternatywnych produktów jest ograniczona, popyt na dany produkt może być sztywny. Jeśli na rynku istnieje tylko jedna dominująca marka lub produkt, klienci mogą być zmuszeni kontynuować zakupy tego produktu, nawet jeśli istnieją inne opcje, które mogą być bardziej atrakcyjne. Brak konkurencji może prowadzić do utrzymywania się popytu na stałym poziomie, niezależnie od innych czynników.

Działania marketingowe

Działania marketingowe mogą wpływać na popyt sztywny. Skuteczne strategie marketingowe, takie jak budowanie marki, kreowanie potrzeb czy tworzenie przywiązania emocjonalnego do produktu, mogą sprawić, że klienci będą bardziej lojalni i mniej skłonni do zmiany swoich preferencji zakupowych. Działania takie mogą wpływać na popyt, utrzymując go na stałym poziomie, nawet w obliczu zmian innych czynników rynkowych.

Zmiany demograficzne

Zmiany demograficzne są również istotnym czynnikiem wpływającym na popyt sztywny. Jeśli społeczeństwo przechodzi przez zmiany demograficzne, takie jak starzenie się populacji czy zmiana struktury rodzin, preferencje konsumenckie mogą pozostać stałe, niezależnie od innych czynników rynkowych. Na przykład, jeśli starsze osoby preferują dany produkt, popyt na niego może pozostać stabilny, nawet jeśli inne czynniki, takie jak cena czy trendowe produkty, się zmieniają.

Zewnętrzne czynniki, takie jak kryzys gospodarczy

Zewnętrzne czynniki, takie jak kryzys gospodarczy, mogą również wpływać na popyt sztywny. W czasach trudności ekonomicznych, klienci mogą być bardziej skłonni do ograniczania swoich wydatków i trzymać się swoich ustalonych preferencji zakupowych, niezależnie od innych czynników. W takich sytuacjach popyt może pozostać na stałym poziomie, nawet jeśli ceny innych produktów spadają czy pojawiają się nowe atrakcyjne oferty.

Ograniczenie innowacji

Ograniczenie innowacji może również prowadzić do popytu sztywnego. Jeśli branża nie wprowadza nowych produktów czy usług, klienci mogą utrzymać swoje zakupy na stałym poziomie, niezależnie od innych czynników. Brak nowości i zmienności w ofercie może prowadzić do utrzymywania się popytu na stabilnym poziomie przez dłuższy czas.

Psychologiczne czynniki, takie jak przywiązanie emocjonalne

Psychologiczne czynniki, takie jak przywiązanie emocjonalne do produktu, mogą również wpływać na popyt sztywny. Kiedy klienci mają silne emocjonalne powiązania z danym produktem, mogą być bardziej skłonni utrzymać swoje zakupy na stałym poziomie, niezależnie od innych czynników rynkowych. Przykłady takich przywiązań mogą obejmować marki, które klienci używają od lat, lub produkty, które mają dla nich duże znaczenie emocjonalne.

Regulacje prawne

Ostatnim czynnikiem wpływającym na popyt sztywny są regulacje prawne. Jeśli prawo ogranicza lub reguluje dostęp do określonych produktów lub usług, klienci mogą być zmuszeni utrzymać swoje zakupy na stałym poziomie, niezależnie od innych czynników. Przykłady takich regulacji mogą obejmować zakaz sprzedaży pewnych substancji, ograniczenia dotyczące handlu zagranicznego czy wymóg posiadania określonych licencji.

Popyt sztywny — artykuły polecane

Dobra komplementarne — Dobro substytucyjne — Elastyczność popytu — Elastyczność cenowa popytu — Elastyczność podaży — Popyt — Mieszana elastyczność cenowa popytu — Krańcowa stopa substytucji — Elastyczność łukowa popytu

Bibliografia

• Balińska A. (2009), Struktura popytu turystycznego i czynniki kształtujące ten popyt, Zeszyty Naukowe SGGW. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, Warszawa, nr 74
• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Krugman P., Wells R. (2020), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Niezgoda A. (2012), Popyt turystyczny - uwarunkowania i perspektywy rozwoju, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 697
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wicka A. (2015), Popyt przedsiębiorstw na ubezpieczenia, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia, Szczecin, nr 855
• Wolska G. (red.) (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Aleksiej Mamaj, Karolina Krzystanek