Listy zastawne

Listy zastawne są papierami wartościowymi emitowanymi przez banki hipoteczne w celu refinansowania ich działalności. Podobnie jak inne papiery wartościowe mogą być imienne lub na okaziciela. List zastawny to narzędzie ułatwiające pozyskiwanie środków pieniężnych służących finansowaniu długoterminowemu, zabezpieczone nieruchomością (hipoteką), która gwarantuje spłatę kredytu.

Dzieli się je na dwie zasadnicze grupy:

• hipoteczne listy zastawne
• publiczne listy zastawne

Hipoteczne i publiczne listy zastawne

• Hipoteczne listy zastawne

Za pomocą hipotecznych listów zastawnych banki mogą refinansować kredyty zabezpieczone hipoteką i wierzytelności nabyte od innych banków zabezpieczone hipoteką. Wartość takiego refinansowania nie może przekroczyć 60% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości a łączna nominalna wartość listów zastawnych znajdujących się w obrocie nie może przekroczyć 40 krotności funduszy własnych banku

List zastawny jest zobowiązaniem banku hipotecznego do wykonania pewnych czynności (świadczeń) względem osoby uprawnionej, które polegają m.in. na wykupieniu tych listów a także wypłacie odsetek w ustalonych wcześniej terminach. Ten rodzaj listu zastawnego może być tylko i wyłącznie emitowany przez bank hipoteczny. Jest on nominowany zgodnie z przepisami polskiego prawa dewizowego. Wierzytelność, która jest obciążona hipoteką oraz której użytkowanie nie jest czynnością trwałą nie może być podstawą emisji hipotecznych listów zastawnych

• Publiczne listy zastawne

Podstawę emisji publicznych listów zastawnych stanowią kredyty zabezpieczone do pełnej wysokości wraz odsetkami gwarancjami lub poręczeniem Skarbu Państwa, NBP, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju lub Banku Światowego.

Ten rodzaj listów zastawnych jest emitowany na podstawie wierzytelności z tytułu kredytów:

1. W których kapitał oraz odsetki są zabezpieczone przez poręczenie albo gwarancję "jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa, Narodowego Banku Polskiego, rządów lub banków centralnych państw członków UE, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju lub Europejskiego Banku Centralnego"
2. udzielonych powyższym podmiotom

Zasady emisji i obrotu

Szczegółowe zasady emisji i obrotu nimi reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

List zastawny musi zawierać następujące elementy:

• " nazwę "hipoteczny list zastawny",
• wskazanie podstawy prawnej emisji,
• nazwę (firmę) banku hipotecznego będącego emitentem oraz jego siedzibę,
• serię i numer hipotecznego listu zastawnego,
• oznaczenie wartości nominalnej oraz datę, od której nalicza się oprocentowanie, i wysokość oprocentowania, a także terminy wypłaty odsetek, termin wykupu hipotecznego listu zastawnego, miejsce płatności oraz warunki wykupu,
• w przypadku gdy termin wykupu jest dłuższy niż 5 lat - informację, że po upływie 5 lat od dnia emisji bank hipoteczny może dokonać jego umorzenia przed terminem wykupu, oraz informację o warunkach wykupu,
• informację, że uprawnionemu z hipotecznego listu zastawnego nie przysługuje prawo wcześniejszego niż w określonym terminie przedstawienia go do wykupu,
• miejsce i datę wystawienia hipotecznego listu zastawnego,
• podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu banku hipotecznego oraz podpis powiernika; podpisy te mogą być odtwarzane sposobem mechanicznym".

Geneza

Listy zastawne wywodzą się z niemieckiego systemu bankowego. Jednak dzięki swojej wysokiej jakości - niemal zetowe ryzyko inwestycji. zyskały popularność w wielu krajach.

Charakterystyka hipotecznych listów zastawnych

Wartość refinansowania i ograniczenia

W przypadku hipotecznych listów zastawnych istnieją pewne wartości refinansowania oraz ograniczenia, które należy wziąć pod uwagę. Maksymalna wartość refinansowania jest ustalana na podstawie oceny nieruchomości, która stanowi zabezpieczenie dla tych listów. Banki i instytucje finansowe mają swoje własne wytyczne dotyczące maksymalnej wartości refinansowania, które zazwyczaj wynoszą od 60% do 80% wartości nieruchomości.

Ograniczenia dotyczące nominalnej wartości listów zastawnych również są istotnym aspektem. Emitenci tych listów są zobowiązani do przestrzegania określonych limitów dotyczących nominalnej wartości, które są ustalane przez regulacje rządowe. Ograniczenie to ma na celu zapewnienie stabilności rynku i ochronę inwestorów.

Bezpieczeństwo inwestycji w listy zastawne

Bezpieczeństwo inwestycji w hipoteczne listy zastawne opiera się na zabezpieczeniu przez nieruchomości. Emitenci tych listów zabezpieczają je poprzez prawa własności do nieruchomości, które są uznawane jako gwarancja spłaty kapitału i odsetek. W przypadku niewypłacalności emitenta, posiadacze listów zastawnych mają prawo do dochodzenia swoich roszczeń poprzez egzekucję zabezpieczenia hipotecznego.

Prawa posiadaczy listów zastawnych w przypadku niewypłacalności emitenta są chronione przez przepisy prawne, które zapewniają im pierwszeństwo w dochodzeniu swoich roszczeń. To oznacza, że posiadacze listów zastawnych mają pierwszeństwo przed innymi wierzycielami emitenta w przypadku likwidacji majątku emitenta w wyniku niewypłacalności.

Doświadczenia z rynku listów zastawnych w Polsce i za granicą

Rynek listów zastawnych w Polsce i za granicą ma swoje charakterystyczne cechy i doświadczenia. W ostatnich latach, zainteresowanie inwestorów zagranicznych w polskie listy zastawne znacznie wzrosło. Polscy emitenci listów zastawnych zyskują coraz większe zaufanie inwestorów zagranicznych, co przyczynia się do rozwoju rynku.

Porównując polski rynek listów zastawnych do innych krajów i ich systemów bankowych, można zauważyć zarówno podobieństwa, jak i różnice. W niektórych krajach listy zastawne są bardziej popularne i rozwinięte, mając większy udział w rynku finansowym. W innych krajach, rynek ten dopiero się rozwija i ma potencjał do dalszego wzrostu.

Zastosowania i korzyści z inwestycji w listy zastawne

Inwestorzy instytucjonalni a listy zastawne

W dzisiejszych czasach coraz więcej instytucji finansowych, takich jak fundusze emerytalne i ubezpieczyciele, rozważa inwestycje w listy zastawne. Dlaczego? Powody są różnorodne, ale przede wszystkim wynikają z atrakcyjnych cech tych instrumentów.

Fundusze emerytalne i ubezpieczyciele poszukują stabilnych i bezpiecznych inwestycji, które zapewnią im odpowiednią stopę zwrotu. Listy zastawne są idealnym rozwiązaniem dla tych instytucji, ponieważ są uważane za instrumenty o niskim ryzyku. Ponadto, długotrwały charakter tych inwestycji jest zgodny z długoterminowymi celami finansowymi funduszy emerytalnych i ubezpieczycieli.

Listy zastawne charakteryzują się stabilnością, zarówno pod względem wartości nominalnej, jak i płatności odsetek. Oznacza to, że inwestorzy mogą oczekiwać regularnych wpływów z tytułu odsetek, co jest szczególnie ważne dla funduszy emerytalnych i ubezpieczycieli, które muszą wypłacać świadczenia swoim klientom.

Listy zastawne komunalne jako narzędzie finansowania projektów

Listy zastawne komunalne, emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, są coraz częściej wykorzystywane jako narzędzie finansowania różnych projektów, zwłaszcza infrastruktury miejskiej.

Jednostki samorządu terytorialnego mają możliwość emitowania listów zastawnych, które są zabezpieczone ich aktywami, takimi jak nieruchomości czy infrastruktura. Dzięki temu mogą pozyskiwać środki na finansowanie projektów, które przyczyniają się do rozwoju regionu oraz poprawy jakości życia mieszkańców.

Listy zastawne komunalne są szczególnie popularne w kontekście finansowania projektów związanych z infrastrukturą miejską. Dzięki temu miasta mogą pozyskiwać środki na budowę dróg, mostów, systemów komunikacji publicznej czy też infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Jest to korzystne zarówno dla mieszkańców, którzy korzystają z usług infrastrukturalnych, jak i dla inwestorów, którzy mogą czerpać zyski z odsetek płaconych przez jednostki samorządu terytorialnego.

Handel listami zastawnymi na rynku wtórnym

Listy zastawne mogą być również przedmiotem handlu na rynku wtórnym, co otwiera dodatkowe możliwości inwestycyjne.

Handel listami zastawnymi odbywa się zarówno na giełdach papierów wartościowych, jak i na rynku pozagiełdowym. Giełdy papierów wartościowych zapewniają większą płynność i transparentność, co jest istotne dla inwestorów. Natomiast rynek pozagiełdowy może być bardziej elastyczny i umożliwia dostęp do różnych instrumentów finansowych.

Inwestorzy mają możliwość zarówno kupowania, jak i sprzedawania listów zastawnych na rynku wtórnym. Dzięki temu mogą zarówno zyskać na wzroście wartości tych instrumentów, jak i czerpać regularne dochody z tytułu płaconych odsetek. Handel na rynku wtórnym daje inwestorom większą elastyczność i kontrolę nad ich portfelem inwestycyjnym.

Wykorzystanie listów zastawnych w operacjach repo

Definicja operacji repo i jej popularność

Operacje repo są popularnym instrumentem finansowym, w których listy zastawne odgrywają istotną rolę. Repo, czyli repurchase agreement, to umowa o odkupie, która polega na sprzedaży instrumentu finansowego (np. listu zastawnego) z jednoczesnym zobowiązaniem się do jego odkupienia w przyszłości po określonej cenie.

Operacje repo są powszechnie wykorzystywane przez banki i inne instytucje finansowe jako sposób na pozyskanie krótkoterminowego finansowania. Dzięki temu instrumentowi, instytucje mogą sprzedać listy zastawne, a następnie odkupić je w przyszłości, co pozwala im na uzyskanie potrzebnych środków pieniężnych.

Listy zastawne jako zabezpieczenie w operacjach repo

Listy zastawne są często wykorzystywane jako zabezpieczenie w operacjach repo. W przypadku repo, instrument finansowy, który jest sprzedawany i odkupiany, pełni rolę zabezpieczenia dla strony kupującej. Jeżeli instytucja, która sprzedaje list zastawny, nie spełni swojego zobowiązania do odkupu, strona kupująca może zatrzymać ten instrument jako rekompensatę za straty.

Dlatego też, listy zastawne, które są emitowane przez instytucje finansowe inne niż banki hipoteczne, muszą być odpowiednio wyceniane i posiadać wysoką jakość kredytową. W przypadku operacji repo, inwestorzy oczekują, że zabezpieczenie, jakim jest list zastawny, będzie wartościowe i łatwo zbywalne w przypadku potrzeby.

Listy zastawne — artykuły polecane

List hipoteczny — Papiery dłużne — Deponent — Instrumenty rynku pieniężnego — Obligacje skarbowe — Prawo dewizowe — Emisja obligacji — Konto bankowe — Depozyt

Bibliografia

• Dżuryk A. (2017), List zastawny a stabilność polskiego systemu finansowego, Publikacja Europejskiego Kongresu Finansowego, Sopot
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Kanigowski K. (2001), Bank Hipoteczny a Rynek Nieruchomości, Twigger, Warszawa
• Szelągowska A. (red.) (2010), Współczesna bankowość hipoteczna, CeDeWu, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych. Dz.U. 1997 nr 140 poz. 940

Autor: Jakub Kowalewski, Justyna Kurzawa