Organizacja wirtualna

Termin wirtualna organizacja określa nowy typ organizacji, powstały dzięki ewolucji globalnych sieci informacyjnych a w szczególności, Internetowi. Jest to również odpowiedź na wymagania rynku, a także konieczność dostosowania się do otoczenia i konkurencyjności (J. Kisielnicki, 2013, s. 355).

Wirtualna organizacja jest tworzona na zasadzie dobrowolności i wzajemnego zaufania przez organizacje, które wstępują w różnego rodzaju związki w celu osiągnięcia korzyści większych niż wtedy, gdyby działały w sposób tradycyjny. Możliwość zaś wchodzenia w takie związki i tworzenie sieci powiązań zapewniają globalne sieci informacyjne i duże bazy danych (J. Penc 2001, s. 63). W teorii uznaje się, że organizacja może zostać wydzielona, jeżeli występuje: złożoność struktury, odrębność celów i przechowywanie wiedzy.

Wirtualna organizacja stale zmienia swoją postać, strukturę, a zatem jest bardzo elastyczna, przez co wchodzi w alianse z organizacjami. Organizacja ta, zmienia formę zainteresowania i funkcjonowania w zależności od sytuacji. Spośród powszechnych definicji wyróżniamy dwa podstawowe sposoby definiowania terminu organizacji wirtualnej. W. Saabeel, L. Hagdorn, T.M. Verdujin, K. Kumar uznali dwa podejścia wywodzące się z systemowej teorii organizacji i zarządzania tj.: procesowe i strukturalne (W. Saabeel, L. Hagdorn, T.M. Verdujin, K., 2002).

Ujęcie procesowe jest skoncentrowane na działaniach i zachowaniach organizacji, przez co identyfikuje ją w sensie czynnościowym jako obszar działalności, mechanizm koordynacyjny, instrument lub podejście do zarządzania organizacją, twórczo wykorzystujące technologie informacyjne.

W ujęciu strukturalnym jest ona postrzegana jako forma kooperacji (sztuczny twór, sieć, alians, koalicja, kontrakt oparty na franchisingu, outsourcingu itp.) niezależnych podmiotów, którymi mogą być przedsiębiorstwa, organizacje, indywidualne osoby lub zespoły (M. Brzozowski, 2010, s. 38-45).

TL;DR

Wirtualna organizacja to nowy typ organizacji, powstały dzięki internetowi. Jest tworzona na zasadzie dobrowolności i wzajemnego zaufania przez różne organizacje w celu osiągnięcia większych korzyści. Wirtualna organizacja jest elastyczna i zmienia swoją postać w zależności od sytuacji. Główne cechy to technologia, doskonałość, wykorzystanie okazji, wzajemne zaufanie, brak granic i rozmyta tożsamość. Internet odgrywa ważną rolę w organizacji wirtualnej, umożliwiając niskie koszty komunikacji, globalny zasięg i dzielenie się wiedzą. Zastosowanie organizacji wirtualnej przynosi korzyści w handlu, turystyce, bankowości, usługach i szkoleniach. Zaletami są efektywniejsze wykorzystanie zasobów, innowacyjność, elastyczność i niższe koszty, ale istnieją także wady, takie jak trudność znalezienia partnerów i ryzyko utraty kluczowych kompetencji.

Cechy

Głównymi cechami organizacji wirtualnej są (J. Penc 2001, s. 63):

• technologia: warunkiem łączenia się i współpracy oddalonych od siebie firm oraz ludzi jest możliwość komunikowania się poprzez sieci komputerowe i telekomunikacyjne,
• doskonałość: każdy partner wnosi to, co posiada najlepszego,
• wykorzystanie okazji: głównym powodem łączenia się (rozpadu) jest dążenie do wykorzystania konkretnej (konkretnych) szansy,
• wzajemne zaufanie: niskie sformalizowanie i brak "twardych" narzędzi koordynacji zwiększa potrzebę zaufania i poczucia wspólnoty losu,
• brak granic: coraz trudniej jest określić, gdzie kończy się jedno przedsiębiorstwo a zaczyna inne, dotyczy to także procesu globalizacji,
• rozmyta tożsamość: w świecie organizacji wirtualnych role nie są tak jednoznaczne, jak w tradycyjnym modelu, który jasno określa, kto jest konkurentem, kto dostawcą, a kto klientem.

Rola internetu

Często utożsamia się organizację wirtualną z organizacją działającą w internecie lub w znaczący sposób wykorzystującą internet w swojej działalności. Internet jest globalną siecią pozwalającą na łączenie się komputerów i wymianę informacji. Jego główne cechy, istotne dla przedsiębiorstw to:

• niskie koszty komunikacji,
• globalny zasięg dla oferowanych produktów i usług,
• niższe koszty agencyjne,
• niższe koszty transakcyjne,
• interaktywność, elastyczność i możliwość dostosowania do potrzeb klienta,
• ułatwione dzielenie się wiedzą.

Zastosowanie

Strefy działalności, dla których implementacja wirtualnej organizacji powinna przynieść korzyści, największe efekty to (J. Kisielnicki, 2013, s. 366):

• Handel - obrót nieruchomościami, handel hurtowy oraz detaliczny artykułami spożywczymi, samochodami, konfekcją, sprzętem AGD i RTV,
• Turystyka,
• Banki i usługi bankowe,
• Usługi różnego rodzaju,
• Szkolenie i doskonalenie.

Zalety i wady koncepcji organizacji wirtualnej

Do pozytywnych czynników związanych z wykorzystaniem organizacji wirtualnej można zaliczyć (M. Brzozowski, 2010, s. 151):

• efektywniejsze wykorzystanie zasobów,
• dużą innowacyjność,
• zwiększenie elastyczności działania,
• zwiększoną szybkość działania,
• niższe koszty działania,
• dobrowolny udział, a także zasadę równorzędności uczestników,
• efektywne wykorzystanie informacji oraz technologii informacyjnej,
• wdrożenie w przedsiębiorstwie nowoczesnych rozwiązań w sferze organizacji i zarządzania.

Wśród słabych stron koncepcji organizacji wirtualnej można wyróżnić (M. Brzozowski, 2010, s. 159):

• problem znalezienia odpowiednich partnerów,
• ryzyko utraty kluczowych kompetencji, a także własnej tożsamości organizacyjnej,
• brak odpowiednich przepisów prawnych,
• trudności koordynacyjne,
• trudność oszacowania wartości organizacji wirtualnej,
• trudności z wypracowaniem kultury organizacyjnej oraz zbudowaniem wzajemnego zaufania,
• konieczność inwestowania w technologię informacyjną oraz problemy z jej wykorzystaniem,
• zagrożenia dotyczące wirtualizacji zhierarchizowanego przedsiębiorstwa (poniesienie ryzyka nieodpowiedniej dekoncentracji łańcucha wartości, a także opór pracowników).

Organizacja wirtualna — artykuły polecane

Koncepcje zarządzania — Organizacja sieciowa — Model biznesowy — Otwarte innowacje — Strategia kooperacji — Spin-off — Organizacja inteligentna — Offshoring — Przedsiębiorstwo globalne

Bibliografia

• Brzozowski M. (2010), Organizacja wirtualna, PWE, Warszawa
• Bulińska-Stangrecka H. (2016), Kultura organizacji wirtualnych. Charakterystyka e-kultury, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, Łódź
• Goździewska-Nowicka A., Janicki T., Popławski W., Słupska U. (2017), Przedsiębiorstwa funkcjonujące w strukturach organizacji wirtualnych, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie z. 108, nr kol.1983
• Kisielnicki J. (2013), Systemy informatyczne zarządzania, Placet, Warszawa
• Penc J. (2001), Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Placet, Warszawa
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Krzysztof Woźniak, Karolina Kulig