E-Government

Komisja Europejska definiuje e-Government (e-administracja) jako stosowanie technologii informatycznych)Internetu i nowoczesnych środków komunikacji) w administracji publicznej. Wiąże się to ze zmianami organizacyjnymi i nowymi umiejętnościami służb publicznych, które mają poprawić jakość świadczonych przez administrację usług.

"Organizacja Współpracy Gospodaczej i Rozwoju (OECD) wskazuje, że e-government skupia się na wykorzystywaniu nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych przez rządy we wszystkich funkcjach rządzenia. Ma to znaczenie w szczególności dla przemian w strukturach i organizacji administracji".

Celem tworzenia e-administracji jest więc zwiększenie efektywności działania administracji publicznej w zakresie świadczenia usług. Ma ona uprościć załatwianie spraw urzędowych oraz umożliwić uzyskiwanie informacji na ich temat. Przyjęta forma pozwala na zebranie w jednym miejscu spraw należących do kompetencji różnych jednostek administracji publicznej i udostępnienia ich procedur w Internecie.

TL;DR

Artykuł omawia koncepcję e-Governmentu, czyli wykorzystania technologii informatycznych w administracji publicznej. Opisuje historię i cele e-Governmentu w Polsce, a także etapy jego rozwoju. Wskazuje na korzyści i bariery związane z wdrażaniem e-administracji. Przedstawia także przykład realizacji e-administracji w Małopolsce.

Historia e-Government

Pierwsze dyskusje w Polsce na temat e-Government w Europie zaczęły się od raportu, opublikowanego w 1994 roku przez Komisję Europejską, zatytułowanego "Europa i społeczeństwo globalnej informacji. Zalecenia dla Rady Europy" (nazwany od jednego z autorów Raportem Bangemanna). Ukazywał on kierunki rozwoju społeczeństwa globalnej informacji w Europie. Od tamtej pory koncepcja e-Government, jako część składowa eEurope, na stałe zagościła w problematyce podejmowanej w Unii.

W Polsce za początek e-Government należy uznać rok 2000. Wówczas to Komitet Badań Naukowych na podstawie siedmiu ekspertyz opracował dokument, który ukazał się pod zbiorczym tytułem "Społeczeństwo Globalnej Informacji w warunkach przystąpienia Polski do Unii Europejskiej". Dziś materiał znamy jako oficjalny dokument Komitetu Badań Naukowych i Ministerstwa Łączności pt. "Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce". W 2000 roku Sejm podjął także uchwałę o budowie społeczeństwa informacyjnego, a następnie w 2001 roku uchwalił istotne dla rozwoju e-Government ustawy: wprowadzającą Biuletyn Informacji Publiczne (BIP), ustawę o dostępie do informacji publicznej oraz regulującą kwestię e-podpisu ustawę o podpisie elektronicznym. Kolejnym krokiem w rozwoju e-Govermentu było opracowanie dokumentu ePolska, zawierającego plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, który wzorowany był na europejskim planie rozwoju eEurope. Dokument ten zaktualizowano w 2002 roku. Kolejna wersja tej strategii otrzymała nazwę ePolska-2006. Przyjęcie tego dokumentu zaowocowało przygotowaniem przez Komitet Badań Naukowych wstępnej koncepcji projektu Wrota Polski (centralnego systemu informatycznego, którego zadaniem miała być realizacja usług administracyjnych dla obywateli oraz podmiotów gospodarczych drogą elektroniczną) oraz dokument Strategia Informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej - ePolska.

Charakterystyka e-Government

Usługi e-administracji powinny być dostosowane do potrzeb klienta. Orientacja na klienta możliwa jest dzięki współistnieniu kontaktów osobistych oraz dostępu do różnych urządzeń, takich jak np.: Internet, kiosk informacyjny, telewizor, telefon komórkowy z WAP itp.

W rozwijaniu elektronicznych platform kontaktu spośród wszystkich służb publicznych przoduje administracja samorządowa, na niej bowiem spoczywa obsługa najważniejszych usług publicznych.

Występowanie nowoczesnych technik i technologii teleinformatycznych w administracji widoczne jest na trzech głównych płaszczyznach:

• komunikacji wewnętrznej (zelektronizowanie usług w ramach danego urzędu)
• komunikacji zewnętrznej (wymiana informacji między różnymi urzędami przy wykorzystaniu nowoczesnych środków komunikacji elektronicznej)
• relacji z klientami (świadczenie klientom administracji publicznej usług w postaci elektronicznej)

W Unii Europejskiej wyspecyfikowano usługi administracji, z których obywatele mogą skorzystać on-line. Dla osób fizycznych są to:

• podatek dochodowy
• pośrednictwo w poszukiwaniu pracy
• ubezpieczenia społeczne
• wydawanie dokumentów tożsamości
• rejestracja pojazdów
• wydawanie pozwoleń na budowę
• przyjmowanie zgłoszeń na policji
• dostęp do zasobów bibliotek publicznych
• wydawanie aktów urodzeń i małżeństwa
• zgłaszanie kandydatów na wyższe uczelnie
• zmiana miejsca zamieszkania
• służba zdrowia

Jeżeli chodzi o podmioty gospodarcze usługi dotyczą następujących obszarów:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• podatek dochodowy
• podatek VAT
• rejestracja działalności gospodarczej
• zasoby danych statystycznych
• deklaracje celne zezwolenia i certyfikaty
• zamówienia publiczne

Wymienione usługi realizowane drogą elektroniczną stanowią pewnego rodzaju wytyczne. W Polsce lista usług, które docelowo mają być dostępne on-line została nieco zmodyfikowana i zgodnie ze wstępną wersją projektu Wrota Polski wygląda następująco:

• rozliczenie podatku dochodowego
• przeszukiwanie ofert pracy i pomoc w znalezieniu pracy
• uzyskanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych
• uzyskanie prawa do renty
• uzyskanie prawa do emerytury
• uzyskanie prawa do innych wypłat z ZUS (zasiłków)
• uzyskanie prawa do stypendium studenckiego
• uzyskanie dowodu osobistego
• uzyskanie prawa jazdy
• uzyskanie paszportu
• rejestracja pojazdu
• uzyskanie pozwolenia na budowę
• zgłoszenie na policję np. kradzieży
• dostęp do katalogów bibliotek publicznych i ich przeszukiwanie
• zgłoszenie do USC faktów podlegających rejestracji i uzyskanie odpisów aktów
• złożenie dokumentów o przyjęcie na studia
• zmiana miejsca zameldowania
• zapisanie się na wizytę u lekarza

Dzięki sprawnemu systemowi identyfikacji obywateli i podmiotów gospodarczych, wejściu w życie podpisu elektronicznego i integracji aplikacji wizyta w urzędzie osoby, chcącej załatwić którąś z wyżej wymienionych, nie musi być konieczna.

Cele e-Government

Wykorzystanie technologii informatycznej w urzędzie powinno obejmować w konsekwencji doprowadzić do:

• oszczędności czasu (przedsiębiorcy, obywatela, urzędnika)
• oszczędności kapitału (przedsiębiorcy, obywatela, urzędnika)
• wzrostu funkcjonalności świadczonych usług
• zwiększenia zakresu informacji
• zwiększenia przejrzystości procedur administracyjnych
• eliminacji błędów (poprawnie zaprogramowany system działa według wprowadzonych algotytów)
• poprawy dostępności (urząd czynny 24h/ dobę przez 7 dni w tygodniu)
• integracji zasobów internetowych (ONE STOP SHOP)
• podejścia przedmiotowego, a nie podmiotowego (ważne jaką sprawę załatwiamy a nie u kogo to robimy) zorientowanego na obywatela i przedsiębiorcę
• zautomatyzowania procedur (eliminacja czynnika ludzkiego)
• poprawy komunikacji (wewnętrznej i zewnętrznej)

Etapy rozwoju e-Government

W zależności od stopnia komunikacji urzędu z obywatelami oraz od rodzaju i złożoności prowadzonych usług przez urzędy drogą elektroniczną można wyróżnić pięć poziomów dojrzałości usług e-administracji:

• w pierwszym administracja prowadzi portal informacyjny, który dostarcza tylko informacji i umożliwia wykonywanie nieskomplikowanych operacji (faza informacyjna)
• w drugim występuje możliwość dokonywania złożonych w większym stopniu czynności w portalu, należy do nich m.in. rejestracja pojazdów, rejestracja działalności gospodarczej; użytkownik może komunikować się drogą elektroniczną z pojedynczymi urzędami
• trzeci etap cechuje możliwość swobodnego przechodzenia pomiędzy usługami, nie ma wymogu podawania drugi raz tych samych danych, użytkownik może komunikować się drogą elektroniczną z pojedynczymi urzędami, a aplikacje urzędów elektronicznie mu odpowiadają
• w czwartym etapie występuje system, który sam pobiera dane konieczne do przeprowadzenia konkretnej operacji, dane te pobierane są ze wszystkich dostępnych źródeł (takich jak rejestry czy ewidencje), które są dostępne dla administracji publicznej (portale o określonym przeznaczeniu udostępniają informacje pochodzące z różnych urzędów i umożliwiają realizację transakcji); systemy wewnętrzne zostały zintegrowane na bazie zalgorytmizowanych procesów administracyjnych; poziom integracji stwarza możliwość dokonania wszystkich czynności niezbędnych do załatwienia danej sprawy urzędowej drogą elektroniczną- od uzyskania informacji, poprzez pobranie odpowiednich formularzy i po ich wypełnieniu odesłanie ich droga internetową, aż po uiszczenie wymaganych opłat i otrzymanie oficjalnego zezwolenia, zaświadczenia, decyzji lub innego dokumentu, o który stara się dana osoba (faza integracyjna)
• piąty etap umożliwia użytkownikom indywidualizację współpracy między instytucjami a nimi samymi, umożliwia to uwzględnienie konkretnej sytuacji interesanta

Bariery we wdrażaniu e-administracji

Bariery dotyczące wdrażania i funkcjonowania e-administracji:

• zewnętrzne: polityczne, społeczne (np. bariera mentalna, przejawiąjąca się w braku przekonania obywateli co do możliwości załatwienia sprawy droga internetową), finansowe, legislacyjne, technologiczne
• wewnętrzne: zarządzanie i budżetowanie przedsięwzięcia (np. brak aktualizowania danych na bieżąco, utrudniony kontakt między organami administracji)

Wrota Małopolski - przykład realizacji e-administracji

W celu zapewnienia obywatelom i podmiotom gospodarczym Małopolski dostępu do regionalnych zasobów informacyjnych oraz umożliwienia świadczenia usług przez urzędy administracji publicznej w 2002 roku stworzono platformę informacyjną Województwa. 30 listopada 2002 roku odbyła się jej premiera.

Podstawowym zadaniem budowanego centralnego systemu Wrota Polski ma być umieszczenie w sieci i dostęp online do wszystkich dysponujących zapleczem informatycznym serwisów administracji państwowej. Wśród najważniejszych funkcji, które ma realizować ten system są:

• usprawnienie przepływu informacji do obywatela,
• zapewnienie możliwości załatwiania spraw pomiędzy obywatelem czy podmiotem gospodarczym a rządem drogą elektroniczną,
• możliwość składania za pośrednictwem Internetu wniosków o wydanie dokumentów,
• ułatwienie dostępu do danych medycznych i ubezpieczeniowych
• wymiana informacji pomiędzy urzędami online.

Projekt Wrota Polski jest pierwszą próbą praktycznej realizacji zaleceń Unii Europejskiej ogłoszonych w programie eEurope 2005.

E-Government — artykuły polecane

E-urząd — Pomoc prawna — Podpis kwalifikowany — Krajowa Izba Rozliczeniowa — E-deklaracje — Centralna ewidencja pojazdów — Rejestr firm — Centralna ewidencja działalności gospodarczej — Cyberbezpieczeństwo

Bibliografia

• Grabiński T. (2005), Wyzwania gospodarki elektronicznej, WSPiM, Chrzanów
• Kraski M. (2005), Elektroniczna gospodarka w Polsce, Biblioteka Logistyka, Poznań
• Layne K., Lee J. (2001), Developing fully functional E-government: A four stage model, Government information quarterly, 18(2)
• Olszak C., Ziemba E. (2007), Strategie i modele gospodarki elektronicznej, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
• Rzucidło J. (2015), Elektroniczny rząd, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Stanisławski T., Przywora B., Jurek Ł. (2013), E-administracja. Szanse i zagrożenia, Wydawnictwo KUL, Lublin
• Wolniak R., Skonicka-Zasadzień B. (2012), E-administracja - czynniki funkcjonowania dobrego e-urzędu, ZN Politechniki Śląskiej. Seria Organizacja i Zarządzanie, nr kol. 1891
• Zalewska-Bochenko A. (2012), E-administracja jako czynnik rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce Wschodniej, ZN Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 30
• Zwierżdżyński M., Lakomy M., Oświecimski K. (2015), E-administracja publiczna i (nie)bezpieczeństwo cyberprzestrzeni, Wydawnictwo WAM, Kraków

Autor: Marta Jakusz-Gostomska, Aleksandra Kanicka