Ryzyko kursowe

Działalność gospodarcza często wywołuje duże ryzyko. Dla przedsiębiorstw, które prowadzi rozliczenia w walutach obcych jednym z wielu zagrożeń jest właśnie ryzyko kursowe. Dotyczy przede wszystkim importerów, eksporterów, podmiotów zaciągających kredyty w obcej walucie bądź finansujących inwestycje takimi środkami oraz międzynarodowych koncernów. W celu zrozumienia terminu ryzyka kursowego należy zacząć od znaczenia ogólnego ryzyka. Jest to zatem taka sytuacja, w której decyzja, która została podjęta, wiąże się z możliwością pozyskania efektów niezgodnych z naszymi oczekiwaniami. Ryzyko przeważnie definiuje się jako możliwość poniesienia straty lub mniejszych zysków bądź działań, które mogą zakończyć się niepowodzeniem. Samo pojęcie ryzyka nie powinno mylić się z pojęciem niepewności. Przy ryzyku możliwe jest oszacowanie prawdopodobieństwa jego wystąpienia, natomiast przy niepewności mamy do czynienia, gdy nie ma możliwości oszacowania prawdopodobieństwa negatywnych efektów danego zdarzenia. Niepewność to brak dostępnych informacji, a ryzyko można zarówno wycenić oraz obliczyć, jaki niesie ze sobą skutek finansowy.

Ryzyko kursowe nazywane również walutowym lub kursem walutowym, można zdefiniować jako możliwość spadku danej należności bądź wzrostu tej należności w wyniku zmian kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego powoduje, że dane przedsiębiorstwo, które rozlicza się w walutach obcych musi liczyć się z różnego typu zagrożeniem. Brak stabilnego poziomu kursu walutowego może w różnoraki sposób oddziaływać na przedsiębiorstwo. Takie wahania kursu mają znaczący wpływ na przychody, jakie pozyskuje eksporter ze sprzedaży usług oraz towarów, ceny, jakie ponosi importer za zakup towaru na rynku międzynarodowym czy surowce niezbędne do produkcji danych dóbr, które są importowane. Ryzyko walutowe wpływa na możliwość pojawiania się mniejszych należności bądź większych zobowiązań. Ryzyko kursowe często powiązane jest z kosztem kredytu, który przedsiębiorstwa są zobowiązani spłacić. Różnice dotyczące oprocentowania kredytów złotowych oraz denominowanych w walutach obcych przyczyniły się do tego, iż wiele przedsiębiorstw korzysta z kredytów walutowych.

TL;DR

Ryzyko kursowe jest jednym z zagrożeń dla przedsiębiorstw, które rozliczają się w walutach obcych. Dotyczy to głównie importerów, eksporterów, firm korzystających z kredytów w obcej walucie oraz międzynarodowych koncernów. Ryzyko kursowe polega na możliwości spadku lub wzrostu wartości należności w wyniku zmian kursów walutowych. Może to wpływać na przychody, ceny, koszty kredytu i inne aspekty działalności przedsiębiorstwa. Ryzyko kursowe może występować w formach ekonomicznej, transakcyjnej i przeliczeniowej. Przedsiębiorstwa powinny zarządzać tym ryzykiem, uwzględniając swoją pozycję na rynku i wiarygodność kontrahentów.

Ryzyko kursowe obejmuje

1. transakcje kupna oraz sprzedaży przyszłych okresów
2. pozycje danego bilansu nominowane w walucie obcej
3. fizyczne, rzeczywiste zakupy i sprzedaż usług oraz dóbr, które jeszcze nie zostały zafakturowane
4. rachunki oraz płatności w walutach obcych, które pojawiają się wtedy, kiedy dojdzie do zawarcia transakcji handlowej

Ryzyko kursowo-walutowe w zależności od zaistniałej sytuacji może występować w trzech formach; jako ryzyko ekonomiczne, transakcyjne i przeliczeniowe. Najważniejsze z nich to: przeliczeniowe i transakcyjne; trzeci rodzaj ryzyka, czyli ekspozycja ekonomiczna, nazywana również strategiczną lub konkurencyjną zależny jest od wielu czynników m.in.: położenia geograficznego konkurentów i strategii zabezpieczających przez nich przyjętych. Podlega ono kwantyfikacji, dlatego też większość firm decyduje się na zarządzanie nim.

W szerokim ujęciu ryzyko ekonomiczne jest miarą wrażliwości rynkowej danego podmiotu na przyszłe zmiany kursu walut. Ekspozycja ekonomiczna powstaje na wiele sposobów, każdy z nich jednak wiąże się z pozycją przedsiębiorstwa w stosunku do jego konkurentów, może mieć ona charakter bezpośredni lub pośredni. Bezpośrednia ekspozycja ekonomiczna zachodzi w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo eksportujące wyznacza ceny w walucie obcej, będącej zarazem walutą krajową przedsiębiorstw, z którymi konkuruje. Pośrednia ekspozycja pojawia się w przypadku, gdy dwie lub więcej firm z tego samego kraju konkuruje ze sobą na rynku zagranicznym, bądź gdy grupa eksporterów z różnych krajów konkurują o udziały w rynku innego kraju.

Ekspozycja ekonomiczna wynika zatem z wielu czynników takich jak:

• położenie geograficzne filii przedsiębiorstwa,
• walut, w jakich przedsiębiorstwo ponosi koszty,
• umiejscowienie geograficzne konkurencji,
• względne ruchy kursów wymiany.

Ryzyko przeliczeniowe natomiast, może być zdefiniowane jako zmiany wartości aktywów i pasywów wyrażonych w walucie obcej po ich przeliczeniu według kursów walutowych z dnia tworzenia bilansu. Występuje ono często podczas konsolidacji sprawozdań finansowych filii przedsiębiorstw zagranicznych, która wymaga przeliczenia wszystkich pozycji bilansu i rachunku zysków i strat na walutę kraju, w którym znajduje się spółka dominująca. Kurs obowiązujący w dniu tworzenia bilansu zazwyczaj różni się od tego, po którym zostały wcześniej zaksięgowane poszczególne pozycje. Różnica ta wpływa na wartość bilansową spółki zależnej wyrażoną w walucie kraju spółki dominującej, a tym samym na sumę bilansową bilansu skonsolidowanego spółki kapitałowej. Należy przy tym zauważyć, że ekspozycja przeliczeniowa ma wpływ jedynie na wartość księgową, nie oddziałuje na przepływy finansowe przedsiębiorstwa ani jego rzeczywistą sytuację finansową. Zdecydowanie większy wpływ na działalność przedsiębiorstwa ma ryzyko transakcyjne, związane z wymianą handlową pomiędzy uczestnikami rynku międzynarodowego.

Ryzyko transakcyjne zdefiniować można jako zagrożenie, że wyrażona w walucie krajowej wartość transakcji handlowych zmieni się w rezultacie zmian kursów walutowych w okresie pomiędzy zawarciem transakcji a momentem przeliczenia waluty obcej na krajową. Narażone są na nie przedsiębiorstwa eksportujące bądź importujące usługi i towary, aktywnie działające na rynkach międzynarodowych, przeprowadzające nie tylko transakcje handlowe ale także inwestycyjne i kredytowe w walutach obcych. Zmiany kursów mogą znacząco zmniejszyć opłacalność zawartego kontraktu wpływając na pogorszenie wyników finansowych przedsiębiorstwa. W przypadku aprecjacji waluty krajowej w stosunku do waluty obcej eksporter poniesie stratę wynikającą ze zmniejszenia poziomu należności w przeliczeniu na walutę krajową; sytuacja przedstawia się analogicznie w przypadku importera, którego waluta krajowa ulega deprecjacji.

Głównymi czynnikami powodującymi powstanie ekspozycji są nie tylko faktycznie zakontraktowane wpływy i płatności, ale również zamówienia i oferty, a więc transakcje, które dojdą do skutku z dużą dozą prawdopodobieństwa. Każde przedsiębiorstwo powinno więc stosować podejście indywidualne zabezpieczając swoją ekspozycję transakcyjną, uwzględniając swoją pozycję rynkową i wiarygodność swoich kontrahentów.

Ryzyko kursowe — artykuły polecane

Ryzyko w transakcjach międzynarodowych — Rynek ubezpieczeń — Hedging finansowy — Spread — Tabela kursów — Ryzyko operacyjne — Ryzyko stopy procentowej — Ryzyko cenowe — Przewalutowanie

Bibliografia

• Battley N. (1998), Kontrakty futures i opcje na giełdach towarowych. Wprowadzenie, Wydawnictwo K.E.Liber, Warszawa
• Bennett D. (2000), Ryzyko walutowe - instrumenty i strategie zabezpieczające, Wydawnictwo ABC, Warszawa
• Crawford B., Biduyt S. (1998), Instrumenty pochodne. Narzędzie podejmowania decyzji finansowych, K.E. LIBER, Warszawa
• Gromada M. (2002) "Ryzyko kursowe w firmie działającej na rynkach zagranicznych", Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, nr 965 Zarządzanie finansami firm - teoria i praktyka, s. 576-585
• Hull J. (1998), Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie, Wydawnictwo finansowe WIG-Press, Warszawa
• Kaczmarek T. (2001), Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie eksportującym, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk
• Meniów D., Ochędzan G., Wilimowska Z. (2003) Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych, wyd. Opov, Bydgoszcz, s. 71-76
• Misztal P. (2004), Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego, Difin, Warszawa
• Młynarski S. (1999), Rynek opcji. Pomocnicze materiały dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Nagaj R. (2013) "Ryzyko kursowe w działalności przedsiębiorstw w Polsce", Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 32 T.1 Problemy współczesnej ekonomii - tom 1, s. 91-110
• Polański Z. (2008), System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa
• Różalski J. (2007), Ryzyko kursowe, a polityka rozwojowa przedsiębiorstw działających w skali międzynarodowej, Zeszyty Naukowe. Prace Instytutu Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw / Uniwersytet Szczeciński, nr.50, t.1

Autor: Andrzej Ruchałowski, Magdalena Klejmont, Monika Janiczak