Planowanie strategiczne
| Planowanie strategiczne |
|---|
| Polecane artykuły |
Planowanie strategiczne jest sformalizowanym procesem tworzenia długofalowej taktyki ukierunkowanej na określanie i realizację celów organizacji. Zazwyczaj opracowywane są na okres dłuższy niż 5 lat. Charakteryzuje się następującymi cechami (J.A. Stoner, C. Wankel 1994, s. 99-100):
- Dotyczy zagadnień podstawowych. Planowanie strategiczne udziela odpowiedzi na takie pytania, jak: "czym się zajmujemy i czym się powinniśmy zajmować", "kim są, a kim powinni być nasi klienci?".
- Tworzy ramy dla planowania taktycznego i operacyjnego oraz podstawy codziennych decyzji. Wobec konieczności podjęcia takiej decyzji, kierownik może zapytać: "który z możliwych kierunków działania będzie najlepiej odpowiadać naszej strategii?".
- Wiąże się z dłuższym okresem niż inne rodzaje planowania.
- Ułatwia koncentrację energii i zasobów organizacji na najważniejszych działaniach.
- Jest działalnością najwyższego szczebla w tym znaczeniu, że musi w nim czynnie uczestniczyć kierownictwo naczelne, gdyż tylko ono ma dostateczne zasoby wiedzy i doświadczenia, aby uwzględnić wszystkie aspekty funkcjonowania danej organizacji. Jego zaangażowanie jest ponadto konieczne dla wywołania i podtrzymania zaangażowania na niższych szczeblach.
TL;DR
Planowanie strategiczne to proces tworzenia długofalowej taktyki organizacji, obejmujący analizę, planowanie i realizację. Główne typy strategii to agresywna, konserwatywna, konkurencyjna i defensywna. Wizja przedsiębiorstwa jest utożsamiana ze sformułowaną misją. Planowanie strategiczne jest związane z podejmowaniem decyzji i ma kluczową rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jednakże, istnieją zagrożenia związane z planowaniem, takie jak błędne zastosowanie analizy SWOT czy zbyt wygórowane cele.
Proces planowania strategicznego
Na proces planowania strategicznego składają się trzy główne etapy:
- Analiza strategiczna - opiera się na działaniach diagnostycznych, które mają na celu wskazanie aktualnych i przyszłych mocnych oraz rozwojowych obszarów organizacji, jej potencjału i zagrożeń. Określa także otoczenie, w którym znajduje się organizacja. Należy rzetelnie wykonać ten etap, ponieważ dobra analiza, dająca dokładny obraz sytuacji jest podstawą stworzenia odpowiedniego planu.
- Planowanie strategiczne - Rozważanie rozmaitych opcji, jakie może przyjąć organizacja oraz metod ich wdrażania. Etap planowania powinien zakończyć się opracowaniem planu strategicznego, najczęściej zawierającego kilka scenariuszy przyszłości o różnym stopniu optymizmu i podjęciem decyzji o przyjęciu konkretnej strategii do realizacji.
- Realizacja strategiczna - Etap ten następuję po wyborze konkretnego planu i obejmuje szereg działań związanych z jego realizacją. Działania te są związane z planowaniem operacyjnym, które dotyczy bardziej szczegółowych zagadnień niż planowanie strategiczne i charakteryzuje się krótszym okresem planowania. Na tym etapie organizacja często boryka się z wieloma problemami wdrożeniowymi jak np.: spadek zaangażowania pracowników oraz brak utożsamiania się z celami firmy, brak środków finansowych, zmieniające się otoczenie, które wymusza modyfikacje planu.
Główne typy strategii
- Strategia agresywna - Polega na jak najlepszym wykorzystaniu swoich mocnych stron oraz szans wynikających z otoczenia, w jakim znajduje się organizacja. Charakteryzuje się odważnym postępowaniem, dominacjom i oferowaniem konkurencyjnych usług.
- Strategia konserwatywna - Mniej ryzykowna od strategii agresywnej, działania nie są aż tak śmiałe, ale firma nadal opiera powodzenie swojego planu na mocnych stronach, starając się jednocześnie niwelować obszary problematyczne. Wiąże się z tym rozwijanie produktów i usług, redukcja kosztów i poszukiwanie nowych rynków.
- Strategia konkurencyjna - Szczególną uwagę zwraca się na monitorowanie otoczenie organizacji wraz z jej konkurencją, ponieważ głównym założeniem tej strategii jest budowa przewagi konkurencyjnej. W związku z tym usługi są stale ulepszane, kładzie się nacisk na zwiększenie produktywności oraz powiększanie własnych zasobów.
- Strategia defensywna - Głównym założeniem jest minimalizowanie słabych stron i zagrożeń w celu przetrwania. Charakteryzuje się redukcją kosztów, brakiem inwestycji w nowe produkty i usługi, powolnym wycofywaniem się z rynku. Przyjęcie takiej strategii może doprowadzić do połączenia firmy z inną, lub jej całkowitą likwidacją.
Wizja przedsiębiorstwa
Wizja przedsiębiorstwa często utożsamiana jest ze sformułowaną misją jego działalności. Misja jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do filozofii czy strategii firmy bądź przedsięwzięcia. Ustala ona kierunek zasadniczych działań i integracji organizacji wokół rozwiązywania powstających problemów. Prawidłowo sformułowana misja powinna być (J.D.Antoszkiewicz 1998, s. 71):
- łatwa do określenia i stosunkowo prosta do zakomunikowania,
- tworzona dla korzyści, jakich wyszukuje klient, odbiorca, czyli potrzeb, które zaspokaja firma za pośrednictwem produktów i/lub usługusług dostarczanych na rynek,
- zapisana w postaci wyczerpującej i nie dopuszczającej wątpliwości w odpowiedzi na pytania.
Planowanie a podejmowanie decyzji
Planowanie strategiczne pozostaje w ścisłym związku z funkcją decyzyjną procesu zarządzania (A. Stabryła 1995, s. 71). Związek ten występuje już na etapie formułowania celów działania firmy (a w przypadku zarządzania strategicznego: jej misji i wizji), następnie przy akceptacji wariantów różnych strategii (programów) i planów, wreszcie przy kontroli ich realizacji. Interakcje między tymi funkcjami są bardzo silne, tym niemniej w planowaniu - pojmowanym w sensie rachunkowym - przeważają działania preparacyjne, zaś podejmowanie decyzji dotyczy np. alokacji środków finansowych między poszczególne dziedziny gospodarowania (SJG - Strategiczne Jednostki Gospodarcze), ustalania struktury asortymentowej i skali produkcji, określania zakresu dywersyfikacji, kształtowania strategii cenowej.
Dokumentację analityczną stanowią dane źródłowe i porównawcze, jak również ekspertyzy, które wykorzystuje się przy opracowaniu planu. Dokumentacja planistyczna zaś obejmuje programy i plany długoterminowe oraz budżety (plany krótkoterminowe). Na szczeblu zarządzania strategicznego dokumentacja ta przedstawia - ogólnie rzecz ujmując - wykaz rodzajów zadań o znaczeniu kluczowym wraz z ich charakterystyką, a także opis potencjału strategicznego, jaki warunkuje wykonanie zamierzonych przedsięwzięć.
Rola planowania strategicznego
Planowanie strategiczne powinno być integralną częścią zarządzania przedsiębiorstwem, w związku z czym musi uwzględniać ograniczenia stawiane przez uwarunkowania takie jak: sprzeczne interesy grup wpływających na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, bariery finansowe, ograniczenia zasobowe, niedostatek informacji, potencjał strategicznych, braki kompetencji, przewidywane zmiany w otoczeniu, działania konkurencji.
Zagrożenia związane z planowaniem strategicznym
Planowanie strategiczne, opierające się w części na danych historycznych oraz w części na prognozach jest narażone na wiele zakłóceń jak np.:
- Błędne zastosowanie analizy SWOT
- Za bardzo wygórowane cele
- Złe sformułowanie celów organizacji
- Rotacja osób na stanowiskach, co wiąże się z nieznajomością planu
- Brak elastyczności na zmiany w otoczeniu
- Za duże scentralizowanie procesu planowania
- Niezdefiniowanie sposobu wdrażania obranych taktyk
- Mylenie wizji strategicznej z misją podmiotu planowania
Bibliografia
- A. Kaleta (2010), Studia i prace kolegium zarządzania i finansów. Ewolucja zarządzania strategicznego w trakcie rozwoju przedsiębiorstw, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Zeszyt naukowy nr 98
- A. Sztando (2011), Istota i funkcje samorządowego planowania strategicznego w regionie, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 180
- G. Radziejowska (2010) Organizacja i zarządzania. Strategie logistyczne w innowacyjnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Kwartalnik Naukowy nr 2(10)
- M. Romanowska (2017), Planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Penc J., Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2001
- R. Krupski (2011), Rozwój szkoły zasobowej zarządzania strategicznego, Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczością, Wałbrzych
- Stabryła A., Podstawy zarządzania firmą, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1995
- Stoner J., Wankel C., Kierowanie, PWE, Warszawa 1992
- W. Dziemianowicz, K. Szmigiel-Rawska, P. Nowicka, A. Dąbrowska (2012), Planowanie strategiczne. Poradnik dla pracowników administracji publicznej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa
- Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
Autor: Krzysztof Woźniak, Sylwia Szromnik
