Park krajobrazowy

Park krajobrazowy
Polecane artykuły
Obszar chronionego krajobrazu Park narodowy Rekultywacja Różnorodność biologiczna Rezerwat przyrody Ochrona środowiska Gospodarka morska Administracja samorządowa Farma fotowoltaiczna

Park krajobrazowy- "jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Celem ochrony jest zachowanie lub zabezpieczenie przed szkodliwymi zniekształceniami naturalnych cech środowiska i walorów krajobrazowych charakterystycznych lub unikalnych w skali regionu". (Zarządzanie środowiskiem 2007, s. 179)

"Tworzy się je na obszarach o zachowanej przyrodzie naturalnej, czystym środowisku, a także urozmaiconym krajobrazie i dużej lesistości". (Łabno G. 2007, s. 268)

Możliwe jest utworzenie otuliny wokół parku, czyli strefę przejścia, która chroni park przed wpływami zewnętrznymi (B. Poskrobko, T. Poskrobko, K. Skiba 2007, s. 198).

Działalność gospodarcza na terenie parku

Dzięki parkom krajobrazowym rozprzestrzenia się:

• turystyka krajoznawcza,
• wiedza o regionie,
• jego historia,
• kultura
• przyroda.

Grunty rolne, leśne oraz inne nieruchomości mieszczące się w obrębie parku zachowuje się w gospodarczym wykorzystaniu. Jednak musi to być działalność gospodarcza, która nie wywiera szkodliwych wpływów oraz uwzględnia cele ochrony środowiska lub krajobrazu (Łabno G. 2007, s. 268) (B. Poskrobko, T. Poskrobko, K. Skiba 2007, s. 198).

Tworzenie parków kiedyś a dziś

Parki krajobrazowe zaczęto tworzyć w drugiej połowie lat siedemdziesiątych, opierając się na obowiązujących w tamtym okresie przepisach o radach narodowych oraz o planowaniu przestrzennym. Wykonywały to wojewódzkie rady narodowe posługując się uchwałami (K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki 1998, s. 178).

Obecnie parki krajobrazowe są tworzone w drodze rozporządzenia wojewody, jednak najpierw wszystko ustalane jest z "właściwymi miejscowo organami zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego". W rozporządzeniu wojewoda wyznacza:

1. nazwę parku,
2. obszar parku
3. obszar otuliny (tylko, gdy została ona utworzona),
4. właściwe zakazy, które będą obowiązywać na terenie owego parku.

Parki krajobrazowe są kontrolowane i koordynowane przez ministra właściwego do spraw środowiska. Natomiast kierowane są przez dyrektorów parków (B. Poskrobko, T. Poskrobko, K. Skiba 2007, s. 198).

Park krajobrazowy a park narodowy

Park krajobrazowy jest mniej wymagającą formą ochrony niż park narodowy. Działania podejmowane na terenie parków krajobrazowych nie podlegają całkowicie ochronie przyrody, w przeciwieństwie do parków narodowych. W obrębie parków krajobrazowych grunty rolne i leśne mogą być wykorzystywane gospodarczo jeżeli zasoby środowiska przyrodniczego nie są używane zbyt intensywnie. A zatem ważne jest przede wszystkim, aby nie dopuścić do wyłączania ziemi z produkcji rolnej i leśnej. Zdarzają się sytuację, gdy na danym terenie istnieje dużo parków krajobrazowych o małych wielkościach, w takich okolicznościach można utworzyć zespoły parków krajobrazowych (B. Mastalska-Cetera, P. Krajewski 2014, s. 149).

Parki krajobrazowe w Polsce

"W latach 1990-2000 ponad 2 - krotnie wzrosła powierzchnia parków krajobrazowych".

"W 2005 r. w Polsce było 120 parków krajobrazowych, które zajmowały powierzchnię 2516,9 tys. ha (8% powierzchni kraju)". (Zarządzanie środowiskiem 2007, s. 179)

"W Polsce w 2013 roku znajdowały się 122 parki krajobrazowe o łącznej powierzchni 2,61 mln ha, co stanowi 8,4% powierzchni Polski. Najwięcej parków występuje w woj. lubelskim, a najmniej w woj. opolskim i podlaskim". (Komisja Ochrony Przyrody 2020)

Zarządzanie i ochrona parków krajobrazowych

W zarządzaniu parkiem krajobrazowym głównym celem jest ochrona i zachowanie walorów przyrodniczych, historycznych i kulturowych danego obszaru. Podstawowymi zasadami działania są zrównoważone użytkowanie zasobów, ochrona bioróżnorodności, rewitalizacja terenów zdegradowanych oraz edukacja i promocja parku. Wszystkie działania realizowane są w taki sposób, aby zapewnić harmonię między rozwojem społeczno-gospodarczym a ochroną przyrody.

Planowanie przestrzenne w parkach krajobrazowych ma na celu odpowiednie zagospodarowanie terenów, tak aby chronić i podkreślać ich krajobrazową wartość. W ramach planowania uwzględnia się m.in. ustalenie stref ochronnych, określenie zasad zabudowy oraz wytyczenie szlaków turystycznych. Poprzez odpowiednie zagospodarowanie terenów można również stymulować rozwój turystyki ekologicznej, co przyczynia się do rozwoju lokalnej społeczności.

Monitorowanie stanu środowiska w parkach krajobrazowych jest niezwykle istotne w celu oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Badania obejmują m.in. analizę jakości wody, powietrza, gleby oraz monitoring gatunków zwierząt i roślin. Dzięki temu można wychwycić ewentualne zagrożenia i podejmować odpowiednie działania naprawcze.

Edukacja i promocja parku krajobrazowego mają na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat wartości przyrodniczych i kulturowych danego obszaru. Organizowane są różnego rodzaju warsztaty, szkolenia i wycieczki, zarówno dla dzieci, młodzieży, jak i dorosłych. Poprzez udział w takich działaniach, społeczność lokalna ma możliwość zdobycia wiedzy na temat ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju oraz rozwinięcia postaw proekologicznych.

Współpraca z lokalnymi społecznościami i organami samorządowymi jest niezwykle istotna w procesie zarządzania parkiem krajobrazowym. Dzięki dialogowi i partnerstwu możliwe jest osiągnięcie większej efektywności działań oraz zwiększenie zaangażowania społecznego. Lokalne społeczności mają prawo do udziału w procesie podejmowania decyzji dotyczących parku, co wpływa na większe zrozumienie i akceptację działań podejmowanych przez zarządzających.

Wyzwania i zagrożenia dla parków krajobrazowych

Niewłaściwe użytkowanie gruntów wokół parku, takie jak niekontrolowane wylesianie, intensywna uprawa roli czy nadmierny wydobycie surowców naturalnych, może prowadzić do degradacji środowiska naturalnego. Zmiany w otoczeniu parku mogą wpływać na zmniejszenie bioróżnorodności, zanieczyszczenie wód czy erozję gleby.

Niekontrolowany rozwój infrastruktury turystycznej wokół parku krajobrazowego może prowadzić do nadmiernej presji na środowisko naturalne. Masowy napływ turystów, brak odpowiedniej infrastruktury sanitarnej czy nadmierne użytkowanie szlaków turystycznych może prowadzić do degradacji przyrodniczej danego obszaru.

Kształtowanie krajobrazu zgodnie z potrzebami gospodarczymi, takie jak budowa dróg, zakładanie terenów przemysłowych czy rozwój rolnictwa intensywnego, może prowadzić do utraty wartości naturalnych parku krajobrazowego. Wprowadzenie sztucznych elementów do krajobrazu, takich jak budynki czy infrastruktura techniczna, może prowadzić do zmiany charakteru i estetyki danego obszaru.

Zmiany klimatyczne mają coraz większy wpływ na ekosystemy parków krajobrazowych. Wzrost temperatury, zmiany opadów czy ekstremalne zjawiska atmosferyczne mogą wpływać na zmianę składu gatunkowego, migrację zwierząt i roślin oraz degradację siedlisk. W obliczu tych zmian konieczne jest podejmowanie działań adaptacyjnych, takich jak ochrona i odtworzenie siedlisk czy zalesianie.

Aby skutecznie odpowiadać na wyzwania i zagrożenia dla parków krajobrazowych, niezbędne jest właściwe zarządzanie i współpraca. Kluczowe jest monitorowanie stanu środowiska, tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego, edukacja społeczna oraz dialog i partnerstwo z lokalnymi społecznościami i organami samorządowymi. Tylko poprzez skoordynowane działania można osiągnąć zrównoważony rozwój, zachować wartości naturalne i chronić unikalne walory parków krajobrazowych.

Rola parków krajobrazowych w edukacji i świadomości ekologicznej

Parki krajobrazowe stanowią doskonałe miejsce do prowadzenia badań i nauki na temat przyrody, historii i kultury danego obszaru. Dzięki różnorodności siedlisk, występowaniu rzadkich gatunków zwierząt i roślin oraz obecności zabytków i miejsc historycznych, parki krajobrazowe są prawdziwym skarbnicą wiedzy.

Organizowane w parkach krajobrazowych warsztaty, szkolenia i wycieczki mają na celu edukację różnych grup wiekowych. Dzięki bezpośredniemu kontaktowi z przyrodą i kulturą danego obszaru, uczestnicy mają możliwość zdobycia wiedzy praktycznej oraz rozwinięcia umiejętności obserwacji i interpretacji otaczającego świata.

Parki krajobrazowe pełnią ważną rolę w kształtowaniu postaw proekologicznych i promocji zrównoważonego rozwoju. Poprzez pokazanie konkretnych przykładów ochrony środowiska oraz zrównoważonego użytkowania zasobów, parki krajobrazowe mają na celu zmianę postaw i zachowań społeczeństwa w kierunku bardziej odpowiedzialnego i ekologicznego stylu życia.

Jednym z głównych celów edukacji prowadzonej w parkach krajobrazowych jest kształtowanie postaw proekologicznych i odpowiedzialnego zachowania. Poprzez pokazywanie korzyści płynących z ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, parki krajobrazowe przyczyniają się do budowania świadomości ekologicznej i odpowiedzialności za otaczający nas świat.

Organizowane w parkach krajobrazowych działania edukacyjne przyczyniają się do rozwoju wiedzy o przyrodzie oraz wpływają na świadomość ekologiczną społeczeństwa. Poprzez zdobywanie wiedzy praktycznej, obserwację przyrody i uczestnictwo w różnych aktywnościach, społeczność ma możliwość pogłębienia swojej wiedzy i zrozumienia złożoności ekosystemów oraz potrzeby ich ochrony.

Bibliografia

• Górka K., Poskrobko B., Radecki W. (2001), Ochrona środowiska-problemy społeczne ekonomiczne i prawne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Polskie Parki Krajobrazowe, (2020), Komisja Ochrony Przyrody
• Kistowski M. (2012), Problemy zarządzania parkami krajobrazowymi w Polsce jako skutek zmian przepisów prawnych w latach 2008-2010., "Problemy Ekologii Krajobrazu", tom XXXIII
• Kistowski M., Kowalczyk J. (2012), Rozwój turystyki w wybranych parkach krajobrazowych Polski w świetle koncepcji cyklu ewolucji obszarów turystycznych, Problemy Ekologii Krajobrazu, tom XXXIV
• Łabno G. (2007), Ekologia słownik encyklopedyczny, Wydawnictwo Europa, Wrocław
• Mastalska-Cetera B., Krajewski P. (2014), Plany ochrony parku krajobrazowego jako narzędzie wspomagające zrównoważony rozwój., "Problemy Ekologii Krajobrazu", tom XXXVII
• Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. (2007), Ochrona biosfery, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zarządzanie środowiskiem, (2007), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Aleksandra Zięba