Popyt turystyczny

Popyt turystyczny jest to suma towarów, dóbr i usług turystycznych, które turyści są skłonni nabyć przy określonym poziomie cen. Specyficzną cechą popytu turystycznego jest to, ze kupowanie dóbr turystycznych oznacza nabycie prawa do korzystania z takich dóbr jak słońce, czy czyste powietrze.

Popyt turystyczny sensu stricto dotyczy dóbr i usług turystycznych, a więc dóbr i usług, których nabywanie wiąże się wyłącznie z podejmowaniem aktywności turystycznej. Popyt turystyczny sensu largo dotyczy wszystkich dóbr i usług, które turysta nabywa w czasie aktywności turystycznej. Obejmuje on wszelkie decyzje podejmowane w miejscu docelowym.

Zgodnie z definicją W. Hunzikera i K. Krapfa popyt turystyczny jest "sumą dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści są skłonni nabyć przy określonym poziomie cen" [Hunziker W., Krapf K., 1961, s. 17]. S. Wodejko z kolei, podobnie jak przypadku podaży turystycznej, definiuje popyt turystyczny odnosząc się bezpośredni odo produktu turystycznego i określa omawianą kategorię jako "wielkość zapotrzebowania na produkt turystyczny przy danej cenie i w danym okresie"[Wodejko S., 1998, s. 47].

TL;DR

Popyt turystyczny odnosi się do dóbr i usług, które turyści są skłonni nabyć. Popyt turystyczny jest związany z sezonowością, elastycznością dochodową i cenową, substytucyjnością, komplementarnością, mobilnością, odnawialnością i jej niejednorodnością. Może być podzielony na popyt potencjalny, efektywny i niezaspokojony. Popyt turystyczny jest zmienny i zależy od czynników ekonomicznych, społeczno-psychologicznych i podażowych. Badania popytu turystycznego opierają się na metodologii badań marketingowych, a miernikiem efektywnego popytu turystycznego są ruch turystyczny i wydatek turystyczny. Decydującymi czynnikami popytu na produkty turystyczne są ceny, dochody, industrializacja, zanieczyszczenie środowiska, gęstość zaludnienia, cechy osobowości, trendy, tradycje, ilość wolnego czasu i sytuacja polityczna. Istnieją różne stany popytu, w tym negatywny, brak popytu, utajony, malejący i szkodliwy.

Cechy popytu turystycznego

Sezonowość

Sezonowość popytu turystycznego związana jest z czynnikami przyrodniczych, lokalnymi walorami turystycznymi, uczestniczeniem danego obszaru w krajowym i zagranicznym ruchu turystycznym oraz z turystycznym zagospodarowaniem. Sezon turystyczny w miastach ciekawych historycznie i architektonicznie, jak i w uzdrowiskach trwa przez cały rok. W miejscowościach górskich wyróżniamy sezon letni i zimowy. W atrakcyjnych miejscowościach nadmorskich sezon turystyczny trwa ok. 2 do 3 miesięcy.

Natężenie ruchu turystycznego nasila się także w święta oraz inne dni wolne od pracy. Częste są wyjazdy weekendowe.

Elastyczność dochodowa popytu

Popyt turystyczny cechuje wysoka elastyczność dochodowa popytu. Kształtuje się ona różnie, w zależności od wysokości dochodów, wraz z ich wzrostem wzrasta popyt turystyczny, wraz ze spadkiem popyt ten spada.

Turystyka zagraniczna cechuje się wyższą elastycznością dochodową popytu, aniżeli popyt krajowy. Wyższą elastyczność dochodową popytu ma także popyt na podstawowe dobra turystyczne, niż popyt na dobra luksusowe.

Elastyczność cenowa popytu

Podstawowymi czynnikami kształtującymi wielkość popytu w branży usług turystycznych są ceny produktów i dochody konsumentów. Innymi czynnikami, których oddziaływanie na popyt turystyczny wzrasta są takie determinanty, jak industrializacja, zanieczyszczenie środowiska, dbałość o zdrowie, jakość życia oraz takie czynniki społeczne, jak gęstośc zaludnienia, ilość czasu wolnego, preferencje, kultura, stabilizacja polityczna.

Standardowy pakiet usług turystycznych cechuje dosyć wysoka elastyczność cenowa popytu. Jeśli cena produktu turystycznego rośnie wielkość sprzedaży spada (w przypadku produktu luksusowego), natomiast jeśli cena ta spada to wielkość sprzedaży rośnie. Poprzez poziom zamożności danego społeczeństwa usługi turystyczne mogą być pojmowane jako dobro zwykłe w przypadku wyższych dochodów lub dobra luksusowego dla mniej zamożnych klientów. Tak więc, elastyczność cenowa popytu na produkty branży turystycznej spada w przypadku przechodzenia tych produktów ze sfery dóbr luksusowych do sfery dóbr zwykłych.

Substytucyjność

Substytucyjność popytu turystycznego możemy podzielić na substytucyjność zewnętrzną i substytucyjność wewnętrzną.

Substytucyjność wewnętrzna to zamiana jednej struktury produktu turystycznego na inną, wynikającą ze spadku dochodów.

Substytucyjność zewnętrzna natomiast występuje gdy na skutek spadku dochodów zanika popyt turystyczny, a wydatki związane z nim są przeznaczane na inne cele.

Komplementarność

Nabycie jednego dobra lub usługi turystycznej łączy się z koniecznością nabycia innych dóbr lub usług.

Mobilność

Popyt turystyczny skierowany jest w te miejsca, gdzie może być on realizowany, tzn. tam gdzie występują walory, dobra i usługi turystyczne.

W miarę tego jak popyt się demokratyzuje, rynek turystyczny staje się wobec zmian cen i dochodów coraz bardziej reaktywny.

Odnawialność

Zanik popytu nie występuje w krajach Europy Zachodniej i USA, gdzie turystyka jest bardzo dobrze rozwinięta.

Niejednorodność

Popyt turystyczny złożony jest z wielu cząstkowych popytów na dobra i usługi różnego rodzaju.

Rodzaje popytu usług turystycznych

• Popyt potencjalny nie występuje na rynku, gdyż nie ma pokrycia w realnej sile nabywczej konsumentów. Niemniej jednak potencjalni nabywcy dóbr i usług turystycznych powinni być przedmiotem badań, których rezultatem będzie wybór środków konkurencji.
• Popyt efektywny z kolei występuje na rynku, gdyż znajduje swoje pokrycie w dochodach. Istotnym problemem jest więc ustalenie takiego poziomu dochodu, przy którym wystąpi popyt turystyczny.

Popyt turystyczny można również podzielić na efektywny, zrealizowany i niezaspokojony. Popyt zrealizowany określony jest sumą wartości wartością kupionych przez turystów i jest równy popytowi efektywnemu tylko w przypadku zrównoważenia rynku turystycznego. W pozostałych przypadkach występuje popyt niezaspokojony, jako różnica między efektywnym a zrealizowanym.

W zależności od motywacji można wyróżnić popyt funkcjonalny i niefunkcjonalny. Pierwszy zależy od cech jakościowych produktu i jest funkcją jego wartości użytkowej. Przykładam może być mikroklimat Nałęczowa, o właściwościach leczniczych dla osób chorujących na serce. Natomiast popyt niefunkcjonalny wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych na ocenę użyteczności produktu, przy czym ocena ta może ulegać zmianie w zależności od zachowania się innych konsumentów [Łazarek R, 1999, s. 63-64].

Turystyka pojawiła się w ramach funduszu konsumpcji swobodnej, dlatego też w odniesieniu do popytu turystycznego można wysunąć następujące wnioski:

• Poziom dochodów danej społeczności musi być na tyle duży, aby w ogóle doszło do powstania funduszu konsumpcji swobodnej,
• Czynniki determinujące popyt turystyczny muszą mieć na tyle dużą siłę oddziaływania, aby w ramach funduszu konsumpcji swobodnej doszło do konsumpcji turystycznej,
• Konsumpcja turystyczna wystąpi dopiero po przekroczeniu określonego progu dochodów

[Wodejko S., 1998, s. 50-51].

W konsumpcji usług turystycznych pojawia się działanie tzw. efektu pokazowego, który polega na tym, że im częściej konsumenci stykają się z dobrem wyższej jakości, tym prędzej i skutecznej zmieniają nabyte przyzwyczajenia używania dóbr niższej jakości, nawet kosztem ograniczenia oszczędzania i wzrostu wydatków konsumpcyjnych [Krasiński Z., Piasny J., Szulce H.,1984, s. 157].

"Elastyczność popytu określa stopień jego wrażliwości na zmiany czynników rynkowych, wśród których najbardziej istotne są zmiany dochodów pieniężnych nabywców. Dochód zaczyna oddziaływać na postępowanie nabywcy wcześniej niż cena, gdyż kształtuje się już w sferze podziału" [ Meyer B., 2006, s. 63-74].

Wśród dóbr i usług turystycznych stanowiących wydatek dla turystów można wyróżnić:

• dobra i usługi, dla których czynnikiem popytotwórczym jest wyłącznie turystyka,
• dobra i usługi, których kupno występuje w związku z uprawianiem turystyki, ale które są pewną substytucją konsumpcji w innych okresach i w innych miejscach,
• dobra i usługi, które zaspokajają te same potrzeby występujące zarówno u turystów, jak i osób nie będących turystami (usługi łączności, bankowe, ubezpieczeniowe, ochrony zdrowia)[Gołębiewski G.,2002, s. 56].

Popyt turystyczny cechują w dużej mierze wahania okresowe. R.W. Butler definiuje sezonowość w turystyce jako czasową nierównowagę, która może być wyrażana cyklicznymi zmianami takich wielkości jak liczba odwiedzających, wydatki odwiedzających, natężenie ruchu drogowego[Panasiuk A.,2006, s. 89].

WTO wyodrębniając czynniki popytu turystycznego podzieliła je na trzy główne grupy [Wodejko S.,1998, s. 60-76]:

• ekonomiczne,
• społeczno-psychologiczne,
• podażowe.

Wśród czynników ekonomicznych wyróżniono czynniki:

• ogólnogospodarcze,
• dochodowe,
• cenowe.

Druga grupa czynników to czynniki społeczno-psychologiczne, wśród których wymienić można:

• czas wolny,
• czynniki demograficzne,
• czynniki industrializacji,
• czynniki urbanizacyjne,
• czynniki kulturalne,
• czynniki motywacyjne.

Trzecią, ostatnią grupą czynników oddziaływujących na popyt turystyczny są czynniki podażowe, wśród których należy wymienić:

• politykę turystyczną,
• transport,
• bazę noclegową,

Miernikami efektywnego popytu turystycznego są ruch turystyczny oraz wydatek turystyczny. Metodologia badania popytu turystycznego oparta jest na metodologii badań marketingowych. Badania popytu turystycznego związane jest systemem statystyki obejmującym instytucje i organizacje oraz ich działania w zakresie gromadzenia danych masowych i ich opracowania. Do podmiotów w systemie statystyki należą np. komórki statystyki w przedsiębiorstwach, administracji lub wojewódzkie urzędy statystyczne i Główny Urząd Statystyczny. Źródła pozyskanych danych obejmują dane pierwotne i wtórne [Panasiuk A.,2006, s. 92-97].

Do pomiaru ruchu turystycznego najczęściej stosuje się dwa rodzaje badań:

• badania całościowe (pełne, wyczerpujące),
• badania częściowe (niepełne, niewyczerpujące).

O popycie na produkty turystyczne decydują:

• ceny produktów
• dochody nabywców
• industrializacja
• zanieczyszczenie środowiska
• gęstość zaludnienia
• cechy osobowości
• trendy
• tradycje
• ilość wolnego czasu
• sytuacja polityczna

Ze względu na nastawienie konsumentów do zakupu dobra/ usługi wyróżniamy następujące stany popytu:

• popyt negatywny, którego konsument nie akceptuje i jest w stanie ponieść wydatki, aby tylko tego popytu uniknąć,
• brak popytu, w którym konsumenci nie są zainteresowani zakupem produktu,
• popyt utajony to popyt, którego zrealizowanie poprzez istniejącą podaż nie jest możliwe,
• popyt malejący to stan, kiedy konsumenci coraz rzadziej decydują się na zakup danego produktu/usługi,
• popyt szkodliwy to popyt, który dotyczy jest szkodliwy dla zdrowia konsumenta. Przykładem tego popytu jest podejmowanie aktywności turystycznej w celu zakupu produktów alkoholowych, wyrobów tytoniowych i innych.

Popyt turystyczny — artykuły polecane

Pojemność rynku — Dobro konsumpcyjne — Elastyczność cenowa popytu — Popyt konsumpcyjny — Dobro normalne — Indeks cen konsumpcyjnych — Dobro luksusowe — Podaż turystyczna — Elastyczność dochodowa popytu

Bibliografia

• Altkorn J. (red.) (2006), Podstawy Marketingu, Instytut Marketingu, Kraków
• Gołembski G. (red.) (2009), Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Poznań
• Hunziker W., Krapf K. (1961), Grundriss der allgemeinen Fremdenverkehrlehre w: Tłumaczenia materiałów dotyczących statystyki ruchu turystycznego w różnych krajach, Zakład Prawnych i Ekonomicznych zagadnień Turystyki przy SGPiS, Warszawa
• Krasiński Z., Piasny J., Szulce H. (1984), Ekonomika konsumpcji, PWE, Warszawa
• Łazarek R. (1999), Ekonomika turystyki, Wybrane zagadnienia, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa
• Meyer B. (2006), Identyfikacja rynków docelowych na potrzeby komunikacji marketingowej biur podróży, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 6
• Middleton V. (1996), Marketing w turystyce, Warszawa
• Niemczyk A. (2010), Zachowania konsumentów na rynku turystycznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Oleksiuk A. (2010), Marketing usług turystycznych, Difin, Warszawa
• Panasiuk A. (2006), Ekonomika turystyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wodejko S. (1998), Ekonomiczne zagadnienia turystyki, Wyższa Szkoła Handlu i Prawa, Warszawa

Autor: Magdalena Duda, Agnieszka Milczanowska, Elżbieta Luberda, Klaudia Dębakowska