Popyt efektywny
Popyt efektywny jest to wydatek ex ante, czyli chęć dokonania zakupów przez osoby, które dysponują środkami płatniczymi. Konieczne jest aby nie mylić popytu efektywnego z popytem teoretycznym, który istniałby w momencie, gdy wszystkie rynki byłyby w stanie równowagi. Wyklucza zatem dodatkowe dobra, w posiadanie których mogliby wejść bezrobotni, gdyby podjęli pracę, lub potencjalni przedsiębiorcy, gdyby mogli uzyskać środki finansowe na otwieranie własnej działalności.
TL;DR
Popyt efektywny to chęć dokonania zakupów przez osoby posiadające środki płatnicze. Powstaje w momencie zrównania się funkcji podaży i popytu. Zwiększenie popytu efektywnego można osiągnąć poprzez wzrost płac, redystrybucję dochodów i majątku oraz ograniczenie optymalizacji podatkowej. Budżet państwa może wpływać na popyt efektywny poprzez wydatki na rynku dóbr finansowych i inwestycyjnych. Globalny popyt efektywny zależy nie tylko od dochodów, ale również od płynności aktywów finansowych. Przykłady zastosowania popytu efektywnego to polityka mieszkaniowa i transport publiczny.
Charakterystyka
Popyt efektywny powstaje w momencie zrównania się funkcji łącznej podaży i funkcji łącznego popytu. Pierwsza z zależności wskazuje relacje między ilością osób zatrudnionych a zagregowaną ceną, która określa przewidywaną wartość przychodów, która jest w stanie zapewnić przedsiębiorstwu pokrycie kosztów produkcji i zysk normalny. Kiedy ceny utrzymują dany taki poziom ceny, wówczas przedsiębiorstwa są w stanie rozpocząć i zachować właściwe rozmiary zatrudnienia i produkcji. Funkcja łącznego popytu mówi natomiast o związku pomiędzy danym zatrudnieniem a ilością przychodu, który najprawdopodobniej będzie wypracowany przy danym zatrudnieniu. Wielkość zatrudnienia, wskazana przez punkt przecięcia obu funkcji, jest najkorzystniejsza, gdyż przewidywalny zysk przedsiębiorstw będzie maksymalny. Wielkość popytu efektywnego będzie decydowała o wielkości globalnego zatrudnienia.
Wyraźne zwiększenie zagregowanego popytu efektywnego jest trudne do osiągnięcia, jednak jeżeli uda się to osiągnąć można doprowadzić do szybkiego wzrostu gospodarczego. Aby to osiągnąć należy wykorzystać działania bardziej zorientowane na wzrost płac, rozsądną redystrybucję dochodów i majątku, a także czas pracy, osłabienie roli menedżerów i właścicieli oraz takie działania, które są w stanie w jakimś stopniu ograniczyć możliwości optymalizowania i unikania podatków przez korporacje transnarodowe i ludzi bogatych. Optymalizacja taka jest elementem offshoringu.
Określony popyt efektywny może być wytworzony przez budżet państwa emitujący strumienie finansowe zarówno na rynku dóbr finansowych, jak i na rynku dóbr inwestycyjnych. Jest to bardzo istotne w momencie określania równowagi gospodarczej oraz zrównoważeniu wahań koniunkturalnych. Co więcej, przyjmując część dochodów od firm i ludzi poprzez system podatkowy oraz drogę zaciągania długu publicznego, budżet państwa realizuje redystrybucję dochodu narodowego. Wskazuje to, że budowa popytu efektywnego na skutek redystrybucji różni się od tej, którą można by obserwować gdyby nie zabrano tych dochodów firmom i ludności.
Globalny popyt efektywny
Tradycyjne źródła ekonomii podają, że płynność środków pieniężnych przez podmioty gospodarcze nie ma wpływu na globalny popyt efektywny, gdyż dotyczy on przede wszystkim dochodu i cen. Rosnący wpływ organizacji finansowych, które powodują podniesienie się stopnia płynności aktywów finansowych podmiotów gospodarczych spowodował przekształcenie stanowiska w tej kwestii: globalny popyt efektywny nie zależy tylko od wielkości dochodów osiąganych przez podmioty gospodarcze, ale również od "struktury portfela" wybranego podmiotu gospodarczego i od łatwości z jaką podmiot jest w stanie dysponować aktywami finansowymi jako środkiem płatniczym. Zachodnia literatura opisuje to jako "pozycja płynności" podmiotu gospodarczego". Przez to pojęcie rozumie się zatem zdolność podmiotu gospodarczego do szybkiego dokonywania płatności w zależności od poziomu płynności dysponowanych aktywów finansowych.
Przykładowe zastosowanie
W swojej pracy P. Lis (2005) pisze o polityce mieszkaniowej. Stworzenie warunków do kupna lub najmu mieszkań przez ogół obywateli jest celem dotyczącym właśnie popytu efektywnego. Opisuje problem mieszkania, której jest brane pod uwagę jako dobro prywatne, a popyt efektywny ustala ilość i jakość tych mieszkań. Popyt efektywny na przykładzie transportu publicznego opisuje K. Gorzelec i O. Wyszomirski (2013). Wskazują tam bardzo prosto, że popyt efektywny wyrażany jest ilością osób, które korzystają z transportu publicznego w danym okresie. W popyt efektywny może przekształcić się popyt potencjalny, pod warunkiem, że zostaną spełnione określone warunki związane ze spodziewaną ilością i jakością usług.
| Popyt efektywny — artykuły polecane |
| Oszczędności — Paradoks zapobiegliwości — Dochód — Nadwyżka budżetowa — Wydatki inwestycyjne — Motywy utrzymywania gotówki — Efekt zewnętrzny — Cel gospodarowania — Produkt Narodowy Brutto |
Bibliografia
- Black J. (red.) (2008), Słownik ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Gorzelec K., Wyszomirski O. (2013), Plan zrównoważonego rozwoju transportu publicznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice
- Kowalczyk Z. (1974), Rola instytucji finansowych w systemie funkcjonowania współczesnej gospodarki kapitalistycznej, Wydział Prawa i Administracji UAM, Poznań
- Kulawik J. (2015), Globalne i europejskie determinanty WPR, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywieniowej - PIB, Warszawa
- Lis P. (2005), Koncepcje polityki mieszkaniowej, Katedra Polityki Gospodarczej i Planowania Rozwoju, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań
- Skawińska E., Sobiech-Grabka K., Nawrot K. (2010), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
Autor: Dominik Juszczyk
