Teoria kosztów względnych

Teoria kosztów względnych (zwana także teorią kosztów komparatywnych lub porównawczych) - teoria ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany towarów i usług w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany.

Uważa się, że teoria ta została w 1917r sformułowana przez Davida Ricardo. Klasyczna teoria kosztów względnych stanowi rozszerzenie i tym samym specyficzne uogólnienie teorii A. Smitha. Praktyczynym zastosowaniem koncepcji kosztów komparatywnych była teoria rozwoju przez handel, którą określa się również mienem teorii rozwoju egzogenicznego. Zwolennicy tej teorii uważali, że swobodny handel miedzynarodowy zapewni rozwój zarówno krajów zacofanych (które pomimo eksportu przede wszystkim surowców i produktów słabo przetworzonych będą korzystaly z korzysci kosztów kompratywnych), jak i krajów wysokorozwinietych (produkujących i eksportujących głównie produkty wysoko przetworzone.

Teoria kosztów komparatywnych nie wyłącza możliwości stosowania innych zasad specjalizacji i wymiany zagranicznej. Mogą to być na przykład takie zasady:

• w warunkach sprzeczności interesów między krajami należy dążyć do możliwie wszechstronnego rozwoju gospodarki wewnętrznej
• w celu zabezpieczenia się przed skutkami wahań popytu zagranicy należy unikać wąskiej specjalizacji
• samowystarczalność w produkcji rolnej zabezpiecza przed skutkami politycznych konfliktów.

Główne założenia

Teoria zakłada, że możliwość wystąpienia korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje także w warunkach, gdy między dwoma krajami utrzymywana jest absolutna różnica kosztów produkcji, wyrażona przez nakłady pracy. Sytuacja taka występuje kiedy jeden kraj wytwarza wszystkie wyroby taniej (bądź drożej) niż drugi.

Z teorii kosztów względnych wynika, że wystarczającą przesłankę dla rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego stanowi fakt występowania względnych różnić między kosztami wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Innymi słowy, chodzi o to by w warunkach gdy kraj A dysponuje absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji dobra, które jest w stanie wytwarzać stosunkowo taniej niż kraj B, tj. towaru, w przypadku którego przewaga w wytwarzaniu nad krajem B, mierzona nakładami pracy jest stosunkowo największa bądź brak przewagi jest stosunkowo najmniejszy. Wynika z tego, że kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego występowanie niekorzystnej pozycji tego kraju zostaje ujawnione w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Przykład liczbowy

Zakładamy, że Polska i Włochy produkują 2 towary: miedź i wino. Jednak koszty produkcji zarówno miedzi jak i wina są niższe we Włoszech. Innymi słowy, Włochy są bardziej wydajne w produkcji obu tych towarów.

Kategoria	Miedź	Wino
Polska	8 ton/1 dzień	4 beczki/ 1 dzień
Włochy	9 ton/ 1 dzień	18 beczek/ 1 dzień

Wnioski

Według teorii kosztów absolutnych handel między tymi krajami w ogóle nie powinien istnieć, ponieważ Włochy produkują taniej oba towary. Jednak według Ricarda także w tym przypadku jest możliwa korzystna wymiana dóbr między krajami. Aby ułatwić zrozumienie powyższego przykładu, analizę należy rozpocząć od sytuacji, w której gospodarki obu krajów są zamknięte.

W tym wypadku zarówno Polska jak i Włochy będą zmuszone wytwarzać oba towary. Wymiana tych towarów na poszczególnych rynkach ukształtuje się według relacji wynikających z nakładów pracy, które są niezbędne do ich produkcji. W związku z czym w Polsce będzie możliwa wymiana 1 tony miedzi na 0,5 beczki wina bądź 1 beczki wina na 0,5 tony miedzi. We Włoszech natomiast 1 tonę miedzi będzie można wymienić na 2 beczki wina bądź beczkę wina na 0,5 tony miedzi. Z relacji tych wynika, iż wyrażona w winie cena miedzi na rynku włoskim jest atrakcyjniejsza od ceny ustalonej przez polskiego producenta tego towaru. Z kolei z punktu widzenia włoskiego producenta wina wyrażona w miedzi cena tego towaru w Polsce jest korzystniejsza aniżeli ta na rynku krajowym.

Tak więc, mimo że według podejścia teorii kosztów absolutnych Włochy są bardziej wydajne w produkcji zarówno miedzi jak i wina, kraje mogą w dalszym ciągu korzystać z wymiany tych towarów między sobą. Jednym ze stosunków wymiennych, który zapewnia korzyści dla obu krajów jest wymiana 1 tony miedzi na 1 beczkę wina. Podsumowując, sytuacja, w której kraj, który jest wydajniejszym (tańszym) producentem obu towarów nie ma nad droższym (mniej wydajnym) producentem jednakowej przewagi w produkcji obu dóbr, warunkuje korzystną wymianę towarów dla obu stron.

Korzyści wynikające z handlu międzynarodowego

Teoria kosztów absolutnych vs. teoria kosztów względnych

Każde państwo ma swoje unikalne zasoby, umiejętności i technologie, które determinują koszty produkcji różnych towarów. W kontekście handlu międzynarodowego, istnieją dwie główne teorie, które wyjaśniają, dlaczego państwa powinny się angażować w wymianę towarów - teoria kosztów absolutnych i teoria kosztów względnych.

Teoria kosztów absolutnych, zaproponowana przez Adama Smitha, twierdzi, że państwa powinny się specjalizować w produkcji towarów, w których mają absolutną przewagę kosztową. Innymi słowy, jeśli państwo jest w stanie produkować dany towar taniej niż inne państwa, powinno się skupić na jego produkcji i eksportować go. W ten sposób państwo może maksymalizować swoje dochody z handlu.

Z drugiej strony, teoria kosztów względnych, rozwinięta przez Davida Ricardo, koncentruje się na relatywnych kosztach produkcji. Według tej teorii, państwa powinny się specjalizować w produkcji tych towarów, w których mają mniejsze koszty alternatywne. Koszt alternatywny oznacza koszt, jaki państwo musiałoby ponieść, jeśli zrezygnowałoby z produkcji danego towaru i zaczęło produkować inny. Teoria kosztów względnych sugeruje, że państwa powinny się specjalizować w produkcji towarów, w których mają mniejszą utratę kosztów alternatywnych w porównaniu do innych państw.

W praktyce, teoria kosztów względnych jest bardziej użyteczna, ponieważ większość państw ma przewagę kosztową w pewnych dziedzinach. Dzięki specjalizacji i wymianie handlowej, państwa mogą maksymalizować efektywność ekonomiczną, zwiększać swoje dochody i poprawiać dobrobyt swoich obywateli.

Korzyści z korzystnej wymiany towarów

Handel międzynarodowy przynosi wiele korzyści zarówno dla państw eksportujących, jak i importujących. Jedną z głównych korzyści jest możliwość korzystnej wymiany towarów. Korzystna wymiana towarów oznacza, że państwo może uzyskać większą ilość towarów za taką samą ilość własnych towarów lub za mniejszą ilość własnych towarów.

Przykładem korzystnej wymiany towarów może być sytuacja, w której państwo A jest w stanie wyprodukować 10 jednostek produktu X lub 5 jednostek produktu Y, podczas gdy państwo B jest w stanie wyprodukować 10 jednostek produktu Y lub 5 jednostek produktu X. Jeśli państwo A skoncentruje się na produkcji produktu X, a państwo B na produkcji produktu Y, oba państwa mogą wymienić się tymi towarami i otrzymać większą ilość towarów, niż gdyby próbowały produkować oba produkty samodzielnie.

Korzystna wymiana towarów prowadzi do zwiększenia różnorodności towarów dostępnych na rynku, co z kolei zwiększa dobrobyt konsumentów. Klienci mają większy wybór produktów, a konkurencja na rynku przyczynia się do obniżenia cen. Ponadto, korzystna wymiana towarów umożliwia państwom skoncentrowanie się na produkcji tych towarów, w których mają przewagę kosztową, co prowadzi do zwiększenia efektywności i konkurencyjności gospodarki.

Rozwój technologiczny, wzrost zatrudnienia i transfer wiedzy

Handel międzynarodowy ma również pozytywny wpływ na rozwój technologiczny, wzrost zatrudnienia i transfer wiedzy. W procesie handlu międzynarodowego państwa są zmuszone dostosować się do wymagań rynku zagranicznego, co często prowadzi do wprowadzania innowacji i poprawy jakości produktów.

Wzrost zatrudnienia jest również efektem handlu międzynarodowego. Gdy państwo eksportuje swoje towary, zyskuje nowe rynki zbytu, co prowadzi do zwiększenia produkcji i zatrudnienia w kraju. Ponadto, handel międzynarodowy umożliwia państwom skorzystanie z różnic w strukturze zatrudnienia i wykorzystanie swoich unikalnych zasobów pracy.

Transfer wiedzy jest kolejną korzyścią wynikającą z handlu międzynarodowego. W procesie wymiany towarów, państwa nie tylko wymieniają się produktami, ale również wiedzą, umiejętnościami i technologią. Państwa mogą uczyć się od siebie nawzajem i dostosowywać swoje praktyki i technologie, co prowadzi do podnoszenia poziomu wiedzy i umiejętności w gospodarce.

W rezultacie, handel międzynarodowy przyczynia się do wzrostu gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i poprawy standardu życia. Korzyści wynikające z handlu międzynarodowego są znaczące i powinny być wykorzystywane przez państwa jako narzędzie do rozwoju i poprawy swojej gospodarki.

Wpływ czynników zewnętrznych na teorię kosztów względnych

Rola preferencji konsumenckich w wymianie towarów

Teoria kosztów względnych, opracowana przez Davida Ricardo, jest jedną z najważniejszych teorii w dziedzinie ekonomii międzynarodowej. Zakłada ona, że państwa powinny koncentrować się na produkcji tych dóbr i usług, w których mają przewagę komparatywną, czyli produkują je w niższych kosztach w porównaniu do innych państw. Jednakże, w praktyce istnieje wiele czynników zewnętrznych, które mogą wpływać na teorię kosztów względnych.

Jednym z tych czynników są preferencje konsumenckie. Konsumenci mają różne upodobania i preferencje, które wpływają na popyt na konkretne towary i usługi. Wpływ preferencji konsumenckich na teorię kosztów względnych można zauważyć na przykładzie handlu międzynarodowego owocami tropikalnymi. Jeśli konsumenci w kraju A mają większe preferencje do jedzenia ananasów, a konsumenci w kraju B preferują banany, to kraje te będą specjalizować się w produkcji i eksporcie tych owoców, co wynika z różnic w preferencjach konsumenckich.

Wpływ preferencji konsumenckich na teorię kosztów względnych wywołuje również zmiany w strukturze handlu międzynarodowego. Konsumenci mogą zmieniać swoje preferencje z powodu zmiany mody, trendów lub wzrostu świadomości zdrowotnej. Na przykład, jeśli konsumenci zaczynają preferować zdrową żywność, rośnie popyt na ekologiczne produkty spożywcze. W rezultacie, państwa mogą zacząć specjalizować się w produkcji i eksporcie ekologicznych produktów spożywczych, co wpływa na strukturę handlu międzynarodowego.

Zastosowanie teorii kosztów względnych w wymianie usług

Teoria kosztów względnych, opracowana dla wymiany towarów, może być również zastosowana do wymiany usług. Wymiana usług międzynarodowych staje się coraz bardziej istotna w światowej gospodarce, a teoria kosztów względnych jest użyteczna w analizie tego procesu.

W przypadku wymiany usług, koszty produkcji mogą różnić się między państwami ze względu na czynniki takie jak różnice w wynagrodzeniach, poziomach wykształcenia czy technologii. Te czynniki wpływają na konkurencyjność państw w danym sektorze usługowym. Teoria kosztów względnych pozwala identyfikować sektory, w których państwo ma przewagę komparatywną i w których powinno się specjalizować.

Na przykład, jeśli państwo A ma niższe koszty w sektorze IT, podczas gdy państwo B ma przewagę w sektorze usług finansowych, to teoria kosztów względnych sugeruje, że państwo A powinno specjalizować się w produkcji i eksporcie usług IT, a państwo B powinno skoncentrować się na sektorze usług finansowych. Dzięki temu oba państwa mogą osiągnąć korzyści z handlu międzynarodowego.

Analiza polityk handlowych i ich wpływ na handel międzynarodowy

Polityki handlowe, takie jak cła, subsydia czy bariery pozataryfowe, mają istotny wpływ na handel międzynarodowy i mogą wpływać na teorię kosztów względnych.

Wprowadzenie ceł na importowane dobra może zmienić relatywne koszty produkcji między państwami. Jeśli państwo A nałoży wysokie cła na importowane dobra z państwa B, to koszty produkcji w państwie A mogą stać się bardziej konkurencyjne w porównaniu do państwa B. W rezultacie, państwo A może zacząć produkować te dobra, które wcześniej importowało, co prowadzi do zmiany w strukturze handlu międzynarodowego.

Subsydia, czyli wsparcie finansowe udzielane producentom przez państwo, również mogą wpływać na teorię kosztów względnych. Subsydia mogą obniżać koszty produkcji w danym sektorze, co daje przewagę komparatywną państwu w tym sektorze. W rezultacie, państwo może zwiększać produkcję i eksport tych dóbr, co wpływa na wzrost handlu międzynarodowego.

Analiza polityk handlowych jest istotna dla zrozumienia wpływu czynników zewnętrznych na teorię kosztów względnych. Polityki handlowe mogą zmieniać relatywne koszty produkcji między państwami, co wpływa na specjalizację i strukturę handlu międzynarodowego.

Teoria kosztów względnych — artykuły polecane

Teoria kosztów absolutnych — Teoria korzyści komparatywnych — Przewaga komparatywna — Przewaga absolutna — Koszty komparatywne — Korzyści z wymiany — Efektywność w sensie Pareto — Teoria obfitości zasobów — Monopol

Bibliografia

• Churski P. (2005), Czynniki rozwoju regionalnego w świetle koncepcji teoretycznych, Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, t.19
• Jaźwiński I., Kiernożycka-Sobejko A. (2006), Kooperacja i konkurencja w rozwoju społeczno-ekonomicznym w aspekcie międzynarodowej współpracy regionów

Autor: Karolina Sobalska, Agnieszka Mołek