Konwergencja

Konwergencję (zbieżność, upodobnienie się w ujęciu ekonomicznym można zdefiniować jako zacieranie się dysproporcji pomiędzy danymi podmiotami (np. krajami), bądź też jako skłonność do wyrównywania się stopnia rozwoju gospodarczego. To doganianie krajów wysokorozwiniętych przez kraje słabsze. Konwergencja ma kilka rodzajów przyczyn, wśród których między innymi można wymienić prawo malejących przychodów. Zdarzeniem przeciwnym do zjawiska konwergencji jest dywergencja, czyli zwiększanie się różnic.

W politologii koncepcja popularna w latach 60. i 70. XX w. na Zachodzie głosząca tezę o stopniowym upodabnianiu się do siebie społeczeństw socjalistycznych i kapitalistycznych pod wpływem czynników organizacyjnych i technicznych, które wszędzie są takie same i nie zależą od panującego ustroju politycznego oraz ideologii. Mimo że hipoteza konwergencji jest znana od lat 50., to najintensywniejszy rozwój badań w tej dziedzinie nastąpił w latach 90. Waga konwergencji w teorii wzrostu gospodarczego wysoce wzrosła w ciągu ostatnich dwóch dekad. Przyczyniła się ona między innymi do powstania pierwszych modeli endogenicznego wzrostu gospodarczego, czy też do inspirowania ekonomistów do tworzenia kolejnych modeli.

W ekonomii konwergencja oznacza proces wyrównywania się wartości podstawowych zmiennych makroekonomicznych pomiędzy krajami, regionami, czy podregionami charakteryzującymi się różnymi wyjściowymi wartościami tych zmiennych. Analizy konwergencji pozwalają zatem odpowiedzieć na pytanie czy kraje, regiony, podregiony różniące się istotnie wyjściowymi wartościami zmiennych makroekonomicznych będą zbliżały się do siebie pod względem tych wartości, czy będą się oddalały. Nadrabianie dystansu do gospodarek, regionów, podregionów najlepiej rozwiniętych oznacza proces konwergencji realnej, natomiast oddalanie się gospodarek, regionów, podregionów lepiej rozwiniętych od biedniejszej gospodarki, regionu, podregionu nazywa się procesem dywergencji.

W literaturze wyróżnia się 3 rodzaje konwergencji:

• Konwergencja typu sigma - Jest to ujednolicanie się gospodarek przez pryzmat rozwoju, mierzone np. wskaźnikiem PKB bądź przeciętną wydajnością pracy. Przyjmuje się, że zachodzi ona wtedy, gdy dysproporcja poziomu rozwoju pomiędzy badanymi obiektami zmniejsza się w czasie.
• Konwergencja typu beta - Jest to zmniejszanie, ograniczanie dystansu postępowego przez kraje, które były od początku zacofane, o nieznacznym stopniu rozwoju. W tym ujęciu widoczna jest różnica pomiędzy procesami gospodarczymi, które zachodzą w krajach wysokorozwiniętych od tych, które zachodzą w krajach goniących je. Konwergencję typu beta można podzielić na
• Konwergencja klubowa

Każdy z powyższych typów uznaje, że tempo wzrostu PKB per capita jest zespolone odwrotnie proporcjonalnie z początkowym stanem PKB per capita. To wskazuje, że przy niższym początkowym poziomie kraj będzie rozwijać się szybciej i analogicznie - wyższy wyjściowy poziom wymaga od kraju mniejszego tempa rozwoju, czyli kraje biedniejsze rozwijają się szybciej niż te bogatsze

Konwergencja w teorii ekonomii

Historia koncepcji konwergencji w politologii i ekonomii

Konwergencja jest jednym z kluczowych pojęć używanych zarówno w politologii, jak i w ekonomii. Pierwsze wzmianki na temat konwergencji pojawiły się w drugiej połowie XX wieku. Początkowo koncept ten był stosowany głównie w kontekście politycznym, jednak szybko znalazł zastosowanie również w ekonomii.

W politologii, pojęcie konwergencji odnosi się do procesu zbliżania się państw do siebie w różnych aspektach, takich jak systemy polityczne, instytucje, prawa czy wartości. W ekonomii, konwergencja jest związana z równoważeniem rozwoju gospodarczego oraz zrównywaniem się poziomu życia i dochodów między różnymi krajami.

Znaczenie konwergencji w teorii wzrostu gospodarczego

W teorii wzrostu gospodarczego, konwergencja odgrywa istotną rolę. Istnieje kilka aspektów, które można wyróżnić podczas analizowania znaczenia konwergencji w tej dziedzinie.

Konwergencja jest postrzegana jako czynnik równoważenia rozwoju gospodarczego między różnymi krajami. Zgodnie z tą koncepcją, kraje o niższym poziomie dochodów będą miały tendencję do szybszego wzrostu gospodarczego niż kraje o wyższych dochodach. Mechanizmy konwergencji obejmują różne czynniki, takie jak transfer wiedzy i technologii, inwestycje zagraniczne czy dyfuzja innowacji. Dzięki temu, kraje o niższych dochodach mogą dogonić te o wyższych dochodach i zmniejszyć różnice w poziomach rozwoju gospodarczego.

Konwergencja jako wskaźnik postępu i zrównywania się gospodarek

Konwergencja jest również używana jako wskaźnik postępu i zrównywania się gospodarek. W tym kontekście, konwergencja odnosi się do zmniejszania się różnic między krajami w zakresie dochodów per capita. Kraje o niższym poziomie dochodów mają tendencję do szybszego wzrostu gospodarczego, co prowadzi do zmniejszania się różnic w dochodach między krajami. Jednakże, warto zauważyć, że tempo konwergencji może się różnić w zależności od różnych czynników, takich jak polityka gospodarcza, instytucje czy warunki globalne.

Rodzaje konwergencji: konwergencja typu sigma, beta i klubowa

W teorii ekonomii wyróżnia się różne rodzaje konwergencji. Trzy najważniejsze to konwergencja typu sigma, beta i klubowa.

Konwergencja typu sigma odnosi się do procesu zmniejszania się różnic między krajami w zakresie poziomu życia, dochodów per capita czy wskaźników rozwoju. Jest mierzona za pomocą wskaźników koncentracji, takich jak wskaźnik Giniego czy wskaźnik Theil. Im niższe wartości tych wskaźników, tym większa konwergencja.

Konwergencja typu beta dotyczy zrównywania się tempa wzrostu gospodarczego między krajami. Kraje o niższym poziomie dochodów będą miały tendencję do szybszego wzrostu gospodarczego, co prowadzi do zrównywania się tempa rozwoju między krajami.

Konwergencja klubowa odnosi się do zróżnicowania procesu konwergencji w zależności od grupy krajów. W ramach tej koncepcji, kraje są podzielone na grupy na podstawie ich poziomu dochodów i tempo wzrostu gospodarczego. Kraje wewnątrz tych grup mają tendencję do konwergencji, podczas gdy różnice między grupami mogą się utrzymywać lub wręcz wzrastać.

Czynniki wpływające na konwergencję

Prawo malejących przychodów jako jedna z przyczyn konwergencji

Prawo malejących przychodów jest jednym z podstawowych założeń ekonomii. Mówi ono, że kraje o niższym dochodzie na jednego mieszkańca mają większy potencjał wzrostu niż kraje o wyższym dochodzie. Wynika to z faktu, że kraje z niższym dochodem mają większe możliwości inwestycji i innowacji, co przyczynia się do szybszego wzrostu gospodarczego. Dlatego kraje o niższym dochodzie często doganiają te o wyższym dochodzie i dochodzi do konwergencji.

Inwestycje w infrastrukturę

Inwestycje w infrastrukturę są kluczowym czynnikiem wpływającym na konwergencję. Dobra infrastruktura, takie jak drogi, mosty, porty czy sieć telekomunikacyjna, jest niezbędna do rozwoju gospodarczego. Kraje, które inwestują w infrastrukturę, mają większe szanse na szybszy wzrost gospodarczy i dogonienie krajów bardziej rozwiniętych. Dlatego inwestycje w infrastrukturę są ważnym czynnikiem wpływającym na konwergencję.

Edukacja i rozwój kapitału ludzkiego

Edukacja odgrywa kluczową rolę w procesie konwergencji. Kraje, które inwestują w edukację i rozwój kapitału ludzkiego, mają większe szanse na szybszy wzrost gospodarczy. Wysoko wykwalifikowana siła robocza może przyczynić się do wzrostu innowacyjności i produktywności, co przyspiesza proces konwergencji. Dlatego edukacja jest jednym z głównych czynników wpływających na konwergencję.

Instytucje i polityki gospodarcze

Instytucje i polityki gospodarcze mają istotny wpływ na proces konwergencji. Stabilność polityczna, dobre rządy, ochrona praw własności i skuteczne regulacje są kluczowe dla rozwoju gospodarczego. Kraje, które mają silne instytucje i proinwestycyjne polityki, mają większe szanse na osiągnięcie szybkiego wzrostu gospodarczego i konwergencję. Dlatego instytucje i polityki gospodarcze są ważnym czynnikiem wpływającym na konwergencję.

Rola integracji gospodarczej i handlu międzynarodowego w procesie konwergencji

Integracja gospodarcza i handel międzynarodowy odgrywają istotną rolę w procesie konwergencji. Kraje, które są otwarte na handel i integrują się z innymi gospodarkami, mają większe szanse na szybszy wzrost gospodarczy. Handel międzynarodowy umożliwia dostęp do nowych rynków i technologii, co przyspiesza proces konwergencji. Dlatego integracja gospodarcza i handel międzynarodowy mają znaczący wpływ na konwergencję.

Konsekwencje konwergencji

Konwergencja a nierówności społeczne i ubóstwo

Konwergencja, czyli proces zacierania różnic między regionami i krajami pod względem gospodarczym, może mieć pozytywny wpływ na zmniejszanie nierówności społecznych oraz ubóstwa. Dzięki konwergencji mniej rozwinięte regiony i kraje mogą dogonić te bardziej rozwinięte, co prowadzi do zmniejszenia różnic w poziomie życia i dochodach między nimi.

Przykładem może być sytuacja, w której regiony biedniejsze zyskują dostęp do nowych technologii i innowacji, które poprawiają ich konkurencyjność na rynku. Dzięki temu mogą przyciągnąć inwestycje i tworzyć nowe miejsca pracy, co przekłada się na wzrost dochodów mieszkańców i poprawę ich jakości życia. W rezultacie, konwergencja może przyczynić się do zmniejszenia nierówności społecznych i ubóstwa.

Konwergencja może również przyczynić się do poprawy jakości życia obywateli. Proces ten może prowadzić do wzrostu dochodów, zwiększenia zatrudnienia i tworzenia nowych miejsc pracy. W rezultacie, ludzie mają większe szanse na znalezienie stabilnej pracy o godziwym wynagrodzeniu, co przekłada się na poprawę ich warunków życia.

Ponadto, konwergencja może wpływać na rozwój infrastruktury publicznej, takiej jak drogi, szkoły czy szpitale. Większe inwestycje w infrastrukturę mogą przyczynić się do poprawy dostępu do podstawowych usług i ułatwienia codziennego funkcjonowania mieszkańców. W efekcie, jakość życia obywateli może się znacznie poprawić.

Pozytywne efekty konwergencji: wzrost gospodarczy, tworzenie miejsc pracy, poprawa jakości życia

Konwergencja może przynieść wiele pozytywnych efektów dla gospodarki i społeczeństwa. Jednym z najważniejszych efektów jest wzrost gospodarczy. Proces zacierania różnic między regionami i krajami sprzyja rozwojowi gospodarczemu poprzez zwiększenie inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy oraz wzrost produktywności.

Dzięki konwergencji, regiony i kraje mogą korzystać z transferu wiedzy i technologii z bardziej rozwiniętych regionów. To z kolei może przyczynić się do wzrostu innowacyjności i konkurencyjności. W rezultacie, gospodarka może się dynamicznie rozwijać, co przekłada się na poprawę warunków życia obywateli.

Debata na temat skuteczności polityk konwergencji i ich wpływu na równość społeczną

Mimo że konwergencja może przynieść wiele korzyści, to istnieje również debata na temat skuteczności polityk konwergencji oraz ich wpływu na równość społeczną. Niektórzy twierdzą, że konwergencja może jedynie zatarć różnice między regionami, ale nie przyczynić się do rzeczywistej redukcji nierówności społecznych.

Ponadto, istnieje ryzyko, że konwergencja może prowadzić do homogenizacji i utraty unikalnych cech kulturowych czy ekonomicznych poszczególnych regionów. To z kolei może prowadzić do utraty różnorodności i spłaszczenia różnic między nimi.

Ważne jest również, aby polityki konwergencji były odpowiednio dostosowane do potrzeb i specyfiki poszczególnych regionów i krajów. Niedopasowanie polityk do realiów może prowadzić do niewłaściwego wykorzystania środków i braku oczekiwanych efektów.

Konwergencja — artykuły polecane

Prawo Okuna — Teoria obfitości zasobów — Cykl Juglara — Stopa bezrobocia — Ekonomia rozwoju — Karol Marks — Wzrost gospodarczy — Stagnacja — Cykl Kondratiewa

Bibliografia

• Głuszczuk D., Markowska M., Sztando A. (2015), Problemy rozwoju regionalnego i lokalnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Malaga K. (2007), Konwergencja a nierówności regionalne w Polsce w świetle neoklasycznych modeli wzrostu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań
• Nowak W. (1992), Koncepcje konwergencji w teorii wzrostu gospodarczego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
• Romer D. (2000), Makroekonomia dla zaawansowanych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Tokarski T. (2005), Statystyczna analiza regionalnego zróżnicowania wydajności, zatrudnienia i bezrobocia w Polsce, Wydawnictwo PTE, Warszawa
• Zielińska-Głębocka A. (2012), Współczesna gospodarka światowa, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Anna Sulima, Aleksandra Woźna