Grupa kapitałowa

Grupa kapitałowa według Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994r to jednostka dominująca wraz z jednostkami zależnymi, kontrolowanymi przez jednostkę dominującą. Jednostką dominująca sprawuje kontrolę nad jednostkami zależnymi i wraz z nimi tworzy grupę kapitałową inaczej holding finansowy.

Jednostką dominującą jest spółka handlowa (osobowa lub kapitałowa lub przedsiębiorstwo państwowe. Kontrola, która jest sprawowana przez podmiot dominujący ukazuje się poprzez:

• posiadanie większości z całkowitej liczby głosów w organach jednostki zależnej,
• prawo decydowania w zakresie polityki finansowej,
• uprawnienie do odwoływaniu i powoływaniu większości członków organów m.in. zarządzających czy administrujących w podmiocie zależnym,
• posiadanie udziałów w danej jednostce pełniącej funkcje większości składu zarządu podmiotu zależnego.

Obowiązki grupy kapitałowej są określone w rozdziale 6 Ustawy o Rachunkowości z dnia 29 września 1994 (Dz.U. 1994 Nr 121, poz.591). Ponadto jednostka dominującą nad daną jednostką zależną może być równocześnie jednostka zależną od innego podmiotu dominującego. Wtedy mamy do czynienia z jednostką dominująca niższego szczebla oraz jednostce dominującej wyższego szczebla. Warto zaznaczyć,że jednostka dominująca niższego szczebla to spółka handlowa, zależna od jakiegoś podmiotu dominującego wyższego szczebla w postaci spółki handlowej lub przedsiębiorstwa państwowego, który posiada przynajmniej jeden podmiot zależny, który jest spółką handlową. Najłatwiej można to zobrazować w sposób następujący:

JEDNOSTKA DOMINUJĄCA WYŻSZEGO SZCZEBLA (spółka handlowa lub przedsiębiorstwo państwowe) - > (kontrola) - > JEDNOSTKA DOMINUJĄCA NIŻSZEGO SZCZEBLA (spółka handlowa) - > JEDNOSTKA ZALEŻNA (spółka handlowa)

TL;DR

Grupa kapitałowa to jednostka dominująca wraz z jednostkami zależnymi, kontrolowanymi przez nią. Grupa kapitałowa ma obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego, które łączy sprawozdania jednostek wchodzących w skład grupy. Istnieją trzy typy grup kapitałowych: operacyjne, zarządcze i finansowe. Sprawozdanie składa się z bilansu, rachunku zysków i strat, sprawozdania z przepływu środków pieniężnych oraz informacji dodatkowej. Grupa kapitałowa może być zwolniona z obowiązku składania sprawozdań, jeśli spełnia określone warunki. Istnieją trzy metody konsolidacji sprawozdań: pełna, proporcjonalna i metoda praw własności. Sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone na koniec roku bilansowego, a termin jego sporządzenia wynosi 2 miesiące od daty obowiązującej.

Typy grup kapitałowych

• Operacyjne grupy kapitałowe - które maja na celu wzmocnienie przez spółki córki pozycji na rynku spółki-matki w obszarze działalności operacyjnej.
• Zarządcze (strategiczne) grupy kapitałowe - mają na celu tworzenie synergii pomiędzy działaniami spółek-córek.
• Finansowe grupy kapitałowe - których celem jest maksymalizacja korzyści ekonomicznych i finansowych oraz minimalizacja ryzyka finansowego.

Obowiązkowa sprawozdawczość

Podstawowym aktem rachunkowości w Polsce, który reguluje, kto podlega sprawozdaniu finansowym jest Ustawa o rachunkowości. Głównym obowiązkiem grupy kapitałowej jest sporządzanie, na podstawie sprawozdań finansowych jednostek wchodzących w skład grupy, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, zestawionego w taki sposób, jakby grupa stanowiła jedną jednostkę. Sprawozdanie skonsolidowane powstaje w wyniku łączenia (konsolidowania) sprawozdań jednostkowych przedsiębiorstw, które tworzą grupę kapitałową, jest to regulowane nie tylko przez Ustawę o rachunkowości, ale również przez Rozporządzenie o konsolidacji. Konsolidacja polega na sumowaniu odpowiednich pozycji sprawozdania podmiotu dominującego oraz jednostki zależnej z uwzględnieniem korekt oraz wytycznych. Jeżeli siedziba, bądź zarząd jednostki dominującej znajdują się na terytorium RP to obowiązek składania skonsolidowanego sprawozdania finansowego obejmuje jednostkę dominująca a także jednostki zależne i stowarzyszone wszystkich szczebli, niezależnie od lokalizacji ich siedziby. Skonsolidowanym sprawozdaniem obejmuj się jednostki zależne wszystkich szczebli (a zatem i podmiot dominujący niższego szczebla) oraz wszystkie jednostki podporządkowane. Jeśli emitenci papierów wartościowych wchodzących w skład grupy kapitałowej chcą ubiegać się o ich dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego mogą być sporządzane zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości.

Sprawozdanie składa się z:

• skonsolidowanego bilansu,
• skonsolidowanego rachunku zysków i strat,
• skonsolidowanego sprawozdania z przepływu środków pieniężnych,
• informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia
• zestawienia zmian w skonsolidowanym kapitale własnym

Oprócz tego, do sprawozdania należy dołączyć sprawozdanie z jej działalności sporządzone według wymogów ustawodawczych.

Co do zasady sprawozdanie finansowe sporządza się na koniec roku bilansowego, istnieje jednak możliwość sporządzenia go na inny dzień jeżeli obowiązek taki wynika z odrębnych przepisów.

Wyłączenia z obowiązku składania sprawozdań

Jednostka dominująca może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego jeżeli spełnia co najmniej dwa z trzech warunków:

• łączne średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wynosi nie więcej niż 250 osób,
• łączne przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 15 000 000 euro,
• łączna suma bilansowa w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 7 500 000 euro.

Dane te muszą dotyczyć wszystkich jednostek zależnych każdego szczebla z okresu od dnia bilansowego roku obrotowego do dnia roku bilansowego poprzedzającego rok obrotowy.

Konsolidacja nie obejmuje natomiast jednostki zależnej niebędącej spółką prawa handlowego gdy:

• udziały tej jednostki zostały nabyte w celu ich odsprzedaży, w terminie jednego roku od dnia ich nabycia,
• występują ograniczenia w kontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne dysponowanie jej aktywami.

Metody konsolidacji sprawozdań

Ustawodawca przewidział trzy metody konsolidacji:

• metodę konsolidacji pełnej,
• metodę konsolidacji proporcjonalnej,
• metodę praw własności.

Metoda konsolidacji pełnej

Jest metodą polegającą na sumowaniu, w pełnej wartości, poszczególnych pozycji odpowiednich sprawozdań finansowych jednostki dominującej i jednostek zależnych oraz dokonaniu wyłączeń a także odpowiednich korekt.

Wyłączeniu podlega wyrażona w cenie nabycia, wartości udziałów posiadanych przez wszystkich członków grupy kapitałowej, wycenionych według wartości godziwej aktywów netto jednostek zależnych. Wycenę tą przeprowadza się na dzień rozpoczęcia sprawowania kontroli nad jednostkami zależnymi. Oprócz tego wyłączeniom podlegają w całości m. in.: wzajemne należności i zobowiązania członków grupy kapitałowej; przychody i koszty operacji gospodarczych dokonanych między jednostkami objętymi konsolidacją, a także wynikające z tego zyski i straty oraz dywidendy naliczone lub wypłacone przez podmioty zależne jednostce dominującej.

Metoda konsolidacji proporcjonalnej

Polega na sumowaniu poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych jednostki dominującej w pełnej wartości, z proporcjonalną do posiadanych udziałów częścią wartości poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych jednostek współzależnych (niebędących spółkami handlowymi) oraz dokonaniu wyłączeń na takiej samej zasadzie jak w metodzie konsolidacji pełnej.

Metoda praw własności

Wyodrębnia osobną pozycję po stronie aktywów trwałych skonsolidowanego bilansu, zwaną ?Udziały w jednostkach podporządkowanych wyceniane metodą praw własności?. Wykazuje się tam udziały w cenach ich nabycia (skorygowanych o różnicę między cenami nabycia a wartością udziałów w kapitale jednostek podporządkowanych). Skorygowana cena nabycia ustalana jest na dzień rozpoczęcia kontroli jednostek zależnych, przez jednostkę dominującą. Przy wykorzystaniu tej metody w rachunku zysków i strat wykazuje się w oddzielnej pozycji udział w zysku lub stracie netto podmiotowi podporządkowanemu. W tej pozycji wyłącza się zawarte w aktywach straty lub zyski z tytuły transakcji dokonanych między jednostkami objętymi sprawozdaniem finansowym a dana jednostką podporządkowaną, proporcjonalnie do posiadanych udziałów.

Sprawozdanie finansowe sporządzane jest na tan sam dzień bilansowy i za ten sam rok obrotowy, co sprawozdanie jednostki dominującej. Jeżeli jest to jednak niemożliwe, ustawodawca dopuszcza możliwość sprawozdania sporządzonego za inny okres roczny, pod warunkiem, ze dzień bilansowy przypada nie wcześniej niż na trzy miesiące przed dniem bilansowym grupy kapitałowej.

Terminy sporządzania sprawozdań

Jednostka dominująca musi sporządzić sprawozdanie do 2 miesięcy od daty obowiązującej dal sporządzenia sprawozdania finansowego. Termin ten przedłuża się o kolejny miesiąc w przypadku, gdy konsolidacja następuje także na niższych szczeblach grupy kapitałowej. Gotowe, skonsolidowane sprawozdanie jest podpisywanie przez kierownika jednostki dominującej, a następnie zatwierdzane przez odpowiedni organ jednostki dominującej nie później niż w terminie 8 miesięcy od dnia bilansowego.

Grupa kapitałowa, może być podatnikiem rozliczającym w sposób przewidziany dla osób prawnych, co umożliwia jej Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Musi ona jednak spełniać odpowiednie warunki, określone przez Art. 1a tej ustawy.

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Grupa kapitałowa — artykuły polecane

Metody konsolidacji sprawozdań finansowych — Metoda konsolidacji pełnej — Skonsolidowane sprawozdania finansowe — Ujemna wartość firmy — Okres sprawozdawczy — Metoda konsolidacji proporcjonalnej — Kapitał zapasowy — Międzynarodowe standardy rachunkowości — Konto analityczne — Innowacje finansowe

Bibliografia

• Kozłowska-Makóś D. (2013), Charakterystyka modeli współdziałania podmiotów gospodarczych w ramach złożonych struktur kapitałowych. Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie/Politechnika Śląska
• Sawicki K. (red.) (2004), Rachunkowość finansowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Wędzki D. (2014), Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa według polskiego prawa bilansowego, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Agnieszka Legerska, Natalia Bańczak