Wskaźnik Altmana

Wskaźnik Altmana (Metoda Altmana) stworzył nowojorski profesor Edward Altman, opierając się na metodach statystycznych. Diagnostyka giełdowych spółek za jego pomocą jest szybka i stosunkowo nieskomplikowana. Wskaźnik ALtmana polega na zbudowaniu funkcji dyskryminacyjnej na podstawie zmiennych diagnostycznych z punktu widzenia badanego zjawiska i pozwala na różnicowanie danej populacji w zależności od poziomu natężenia tego zjawiska. Jest to jeden ze sposobów całościowej oceny wybranego przedsiębiorstwa pod względem jego kondycji finansowej. W wyniku badań porównawczych E.I. Altman wybrał 5 wskaźników, najbardziej przydatnych do oceny przewidywanej zdolności płatniczej, a więc i symptomów zagrożenia firmy upadłością. Upadłość firmy to głównie efekt jej nie­wypłacalności, czyli braku środków pieniężnych do regulowania zobowiązań.

Został on stworzony na podstawie analizy dyskryminacyjnej danych pochodzących z 66 przedsiębiorstw (33 o stabilnej sytuacji finansowej oraz 33 zagrożonych upadłością). W literaturze przedmioty model ten spotkać można zarówno pod nazwą "model Altmana", jak i "model Z-score".

Model Altmana jest jednym z wielu modeli oceny zagrożenia upadłością, który na podstawie sumy ważonej wybranych wskaźników określa, czy danej firmie grozi bankructwo.

Istnieje wiele przedsiębiorstw korzystających z modelu Altmana:

• banki i instytucje finansowe - do wstępnej selekcji zdolności kredytowej klienta,
• zarządcy danej firmy, odpowiedzialni za obserwację jej sytuacji finan­sowej,
• inwestorzy - podejmujący decyzje o sprzedaży ak­cji przedsiębiorstwa zagrożonego bankructwem
• rewidenci badający sprawozdanie finansowe,
• odbiorcy i dostawcy - do oceny potencjalnych klientów
• inne podmioty - ubezpieczyciele, pracownicy

Pomimo że model Altmana powstał w 1968 roku to obecnie nadal jest wykorzystywany do analiz spółek giełdowych w USA. Obecnie nadal powstaje wiele innych modeli różniących się przede wszystkim doborem wskaźników i wartością przypisanych im wag. Na podobnej zasadzie działają również rankingi przedsiębiorstw.

Tworząc model E. Altman wyselekcjonował 22 wskaźniki przy użyciu których możliwa stawała się ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Podzielone zostały na pięć grup dotyczących:

• Płynności,
• Rentowności,
• Wspomagania finansowego,
• Wypłacalności,
• Obrotowości.

Z listy 22 wybranych zostało 5 wskaźników, które jednocześnie analizowane w sposób najlepszy oceniają zagrożenie bankructwaprzedsiębiorstwa. W procesie wielowymiarowej analizy dyskryminacyjnej dobrano dla nich odpowiednie współczynniki. Finalna wersja modelu przybrała następującą postać:

Z = 1,2 X1 +1,4 X2 +3,3 X3 +0,6 X4 +0,999 X5

Gdzie:

• Z - wynik całkowity
• X1 = (Kapitał pracujący / Aktywa) - Kapitał pracujący definiowany jest w tym wskaźniku jako różnica pomiędzy aktywami, a zobowiązaniami bieżącymi. Wskaźnik ten odpowiada za pomiar płynności oraz struktury aktywów.
• X2 = (Zysk zatrzymany / Aktywa) - Odpowiadający za pomiar rentowności skumulowanego zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie.
• X3 = (EBIT / Aktywa) - Wskaźnik ten pokazuje prawdziwą produktywność aktywów przedsiębiorstwa, niezależną od podatków oraz odsetek.
• X4 = (Wartość rynkowa przedsiębiorstwa / Księgowa wartość zadłużenia) - Mierzy on wielkość wspomagania finansowego w przedsiębiorstwie.
• X5 = (Przychody ze sprzedaży) / Aktywa - Wskaźnik pokazujący stopień wykorzystania, czy też zwrotu z aktywów.

Parametry tego modelu są wagami, które zostały ustalone przy pomoc wielowymiarowej analizy dyskryminacji. Wartość wskaźnika Z przedstawia sytuację zagrożenia upadłością firmy, przy czym wiarygodność prognozy jest potwierdzona empirycznie.

Tabela 1.Kwalifikacja zagrożenia upadłością według E. Altmana

Wartość wskaźnika Z	Poziom zagrożenia upadłością
1,8 lub mniej	bardzo wysoki
1,81-2,99	nieokreślony
3,0 i więcej	niewielki

Z tabeli wynika, iż przedsiębiorstwa, dla których wartość wskaźnika Z przekracza 2,9 charakteryzuje się dobrą sytuacją finansową, gdy zaś kształtuje się poniżej 1,2 mamy do czynienia z wysokim poziomem zagrożenia upadłością.

E.I. Altman stwierdził, że wartość graniczna rozdzielająca próbę na dwa zbiory to 2,675. Błąd w zakwalifikowaniu przedsiębiorstw był wtedy najmniejszy. 94% firm, które zbankrutowały, miało na rok przed upadłością wartość Z poniżej 2,675, a 97% firm, które nie zbankrutowały, miały ten wskaźnik powyżej 2,675 .

Tabela 2.Zgodność prognozy w oryginalnym modelu E.I. Altmana

Liczba lat przed upadłością	Procent prawidłowych prognoz
1	95
2	72
3	48
4	36
5	29

Podstawową zaletą tej metody jest zmniejszenie wielkości przestrzeni analitycznej od określonej liczby niezależnych zmiennych, tak jak w metodach jedno zmiennych, do jednego wymiaru - indeksu Z-score, który stosowany jest do klasyfikacji firm. Na wartość "Z" wpływ mają pojedyncze zmienne niezależne, które w omawianym modelu mają postać wyżej wymienionych wskaźników finansowych.

Jednak model Altmana z 1968 roku nie pozwalał przewidzieć upadku firm, których akcje nie były notowane na giełdzie. Dlatego też opublikował on w 1984 roku następującą postać funkcji dyskryminacyjnej dla spółek niegiełdowych:

Z = 0,717X1 + 0,847X2 + 3,107X3 + 0,420X4 + 0,998X5

TL;DR

Artykuł omawia wskaźnik Altmana, który służy do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw. Wskaźnik ten opiera się na 5 wybranych wskaźnikach oraz ich wagach. Wartość wskaźnika Z wskazuje na poziom zagrożenia upadłością przedsiębiorstwa. Model Altmana jest stosowany głównie w USA, ale istnieją również inne modele oceny kondycji firm. Ważne jest jednak korzystanie z wielu wskaźników, aby uzyskać pełny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Budowa modelu EM-Score

Model Altmana został stworzony na potrzeby oceny przedsiębiorstw działających na rynku amerykańskim. Sam twórca modelu zastrzegł, że nie musi on działać w innych gospodarkach, tym bardziej tych, które w ostatnich latach przeszłytransformację gospodarczą. Stwierdzenie to podyktowane jest kilkoma względami:

• Model Z-csore jest modelem statycznym, a te charakteryzują się skutecznością prognoz tylko względem podmiotów homogenicznych do tych, na bazie których model został stworzony. Nie rozsądnym było by postawienie stwierdzenia o homogeniczności polskich przedsiębiorstwo i amerykańskich.
• Gospodarka Stanów Zjednoczonych jest bardziej stabilna, niż gospodarka polska. Z tego wynika, iż takie modele mogą charakteryzować się wysoką sprawnością prognozowania w dłuższym okresie dla gospodarki Stanów Zjednoczonych, niż w warunkach mniej przewidywalnych, charakterystycznych np. dla Polski, czy innych krajów zaliczanych do grupy "rozwijających się".

W 1990 roku Altman wychodząc naprzeciw potrzeb rynków rozwijających się (tzw. "rynków wschodzących") poprawił stworzony przez siebie model. Przekazał tym samym narzędzie oceny ryzyka bankructwa inwestorom i kredytodawcom działającym na dużo mniej stabilnych rynkach, aniżeli amerykański. Nowa formuła równania wygląda następująco: EM Score = 6,56*X1 + 3,26*X2 + 6,72*X3 + 1,05*X4 + 3,25 Jak widać pominięty został wskaźnik zwrotu z aktywów, a w zamian dołożony został wyraz wolny. Dodatkowo stworzył dokładną tabelę ratingową, na podstawie której można dokonać oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i zagrożenia bankructwa.

Wartość wskaźnika EM	Poziom zagrożenia upadłością
(0-5,5>	Wysokie
(5,5 - ∞)	Niskie

Inne modele do oceny kondycji firmy

Istnieje wiele innych modeli oceniających kondycję danej firmy, które zostały oparte na podstawie obserwacji oraz analizie wyników przedsiębiorstwa. Możemy wyróżnić:

• "metoda Beenanna-dotyczy analizy 10 wskaźników. Wskaźniki są tutaj dobrane w taki sposób, że wyższa wartość świadczy o gorszej sytuacji przedsiębiorstwa. Model ten jest stosowany tylko dla przedsiębiorstw produkcyjnych,
• metoda Bleiera - w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa liczysz 6-16 wskaźników, przy czym analiza obejmuje nie jeden, ale 3 okresy,
• metoda Weinricha - jest oparta na 8 wskaźnikach. W zależ­ności od przedziałów, w których znajdują się wartości danych wskaźników, są przydzielane punkty. Ich łączna suma świadczy o kondycji badanego przedsiębiorstwa"

Podsumowanie

Wskaźnik Altmana może przekazywać inwestorom niezwykle użyteczne informacje o kondycji firm i pomóc w wyselekcjonowaniu określonej grupy podmiotów o podobnych cechach. Nie mniej jednak nie należy podejmować decyzji inwestycyjnych na podstawie tylko jednego wskaźnika. W pierwszej kolejności wyłapuje on przedsiębiorstwa, które już mają problemy finansowe, generują straty i są silnie obciążone zadłużeniem. Aby maksymalizować jego efektywność należy łączyć go z innymi wskaźnikami. Dopiero pełna analiza przedsiębiorstwa, jego struktury kapitałowej, przepływów pieniężnych oraz struktury finansowania daje pełny obraz kondycji finansowej przedsiębiorstwa.

Wskaźnik Altmana — artykuły polecane

System wczesnego ostrzegania W. H. Beavera — System wczesnego ostrzegania P.J. Fitz Patricka — System wczesnego ostrzegania — Analiza dyskryminacji — System wczesnego ostrzegania E. I. Altmana — Analiza sytuacji ekonomicznej — RAROC — Indeks — System wczesnego ostrzegania K. Beermanna

Bibliografia

• Altman E. (1995), Emerging market corporate bonds - A scoring system, Nowy York
• Altman E. (2000), Predicting finansial distree of companies: revisiting the Z-score and ZETA models, Nowy York
• Altman E. (2002), Revisiting credit scoring models in Basel 2 environment, Nowy York
• Gabrusewicz W. (2014), Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gołaszewski P., Urbanek P., Walińska E. (2001), Analiza sprawozdań finansowych, FRR, Łódź
• Mączyńska E., Zawadzki M. (2006), Dyskryminacje modele predykcji bankructwa przedsiębiorstw, Ekonomista, nr 6
• Mioduchowska-Jaroszewicz E. (2002), Model Altmana jako jedna z metod oceny wypłacalności przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 40
• Olszewski D. (1993), Zdolność płatnicza przedsiębiorstwa - koncepcje i metody oceny, Bank i Kredyt, nr 6
• Stabryła A. (2002), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków

Autor: Ewa Kamińska, Dagmara Kryszpin, Klaudiusz Rybak