Partykularyzm

Partykularyzm-koncepcja i nurt myślenia dominujący w społeczeństwach kolektywistycznych, gdzie prawa i obowiązki przysługujące rożnym grupom mogą się różnić, nawet jeżeli z formalnej strony są takie same, to odmienne jest ich egzekwowanie. Przekładnie spraw dotyczących określonej grupy, wąskiego środowiska lub spraw jednostkowych ponad interes ogółu nie uznaje się za naganne. Liczy się siła wpływu jaką posiada dana grupa, a standardy traktowania innych osób uzależnione są od przynależności grupowej. Partykularyzm to pejoratywne określenie innego (obcego), częściowego, czegoś co jest podległe większej strukturze. Ten sposób ontologicznego określania tego co obce nie jest czymś nowym, występował od początków tworzenia się grup społecznych, wypływał z naturalnych instynktów człowieka (Rosicki R. (2014).) Szczególne rodzaje partykularyzmów mają uwypuklić inność, poprzez podkreślanie różnic. Dokładnie opisał to I. Wallerstein na przykładzie demarkacji ontologicznej Wschodu i Zachodu jako starcie uniwersalistycznego ładu zachodu z innymi konstruktami kulturowymi. Będziemy mieli tutaj także do czynienia z logiką kapitalistycznej gospodarki, gdzie liczy się maksymalizacja efektywności, dlatego umniejszanie znaczenia i bycie ponad ma również znamiona wyzysku ekonomicznego, którego celem jest zwiększanie wartośći dodatkowej (Wallerstein I.(2007)).

Partykularyzm a Uniwersalizm

Najczęściej zestawiany ze swoim przeciwieństwem czyli uniwersalizmem (Łac. uniwersalis - ogólny, powszechny), który dąży do nadrzędności całości nad jej elementami, równości praw i obowiązków dla różnych grup (Rosicki R. (2014).)

W. Kopaliński określa partykularyzm jako: ""dążenie do odcięcia się od całości, uniezależnienia się od centrum kraju; prowincjonalizm, zaściankowość, parafiańszczyznę, zamykanie się w partykularzu, zapadłym kącie, głuchej prowincji, świecie zabitym deskami"". (Kopaliński W. (2014))

Wraz z określeniem partykularny najczęściej można spotkać terminy: niezależny, regionalny, indywidualny, lokalny, odmienny oraz wiele innych o podobnym znaczeniu. Każdy jeden wskazuje na charakter pewnej formy autonomii, oddzielenia od większej całości, do której jednak należą (Chamarczuk M. (2006))

W polityce

kojarzony często z podziałami partyjnymi na arenie politycznej, gdzie partykularne interesy ugrupowań politycznych i partyjna lojalność są przyczyną podejmowania stronniczych decyzji nie uwzględniających całokształtu interesów danego państwa czy społeczeństwa, przez co zaburza się harmonijny rozwój gospodarczy lub kulturalny.

W filozofii

rozumiany jako punkt widzenia nie dostrzegający potrzeb ogółu. Przez autorów filozofii społecznej określany jako ograniczony altruizm, gdzie z pewnym typem jednostek mamy szczególne związki, jednostki te mają dla nas szczególne znaczenie i zasługują na wyjątkowy gest poświęcenia się z naszej strony. Traktujemy je preferencyjnie i indywidualnie.

Przykład

przykładem skrajnych działań partykularnych, są narodowe ruchy separatystyczne, które dążą (często zbrojnie) do wyodrębnienia swojego terytorium, utworzenia własnej struktury państwowej bądź przyłączenia się do terytorium państwa sąsiedniego lub macierzystego; np. ETA - organizacja walcząca o niezależność Baskonii (Hiszpania). Kolejnym interesującym przykładem jest pogłębiający się w Europie kryzys emigracyjny, który przedstawia wiele sytuacji w których kraje zachodu i północy Europy, mają problem z napływającymi imigrantami którzy przenoszą swoje zwyczaje i kulturę. Tutaj zarysowuje się problem z traktowaniem tej sytuacji Partykularnie - imigranci, mniejszość, powinni być traktowani w inny sposób, na innych zasadach niż obywatele, a z drugiej strony Uniwersalizm i równe prawa dla ludzkości w całkowitym wymiarze.

Partykularyzm a uniwersalizm

Porównanie partykularyzmu i uniwersalizmu

Partykularyzm i uniwersalizm to dwa fundamentalnie różne podejścia do zarządzania, które mają odmienne cele i wartości. Partykularyzm skupia się na szczegółach i indywidualnych potrzebach, podczas gdy uniwersalizm dąży do ogólnych zasad i równości. Porównanie tych dwóch podejść może pomóc w zrozumieniu ich różnic i wpływu na zarządzanie organizacją.

Partykularyzm zakłada, że każda sytuacja jest unikalna i wymaga indywidualnego podejścia. W tym podejściu, menedżerowie skupiają się na konkretnych problemach i potrzebach pracowników, a decyzje podejmowane są na podstawie analizy indywidualnych przypadków. Partykularyzm przywiązuje dużą wagę do lokalnych uwarunkowań i kontekstu, a także zwraca uwagę na różnice kulturowe i społeczne.

W przeciwieństwie do tego, uniwersalizm dąży do opracowania ogólnych zasad i procedur, które mają zastosowanie do wszystkich pracowników. W tym podejściu, menedżerowie koncentrują się na dążeniu do równości i sprawiedliwości, niezależnie od indywidualnych potrzeb czy różnic. Uniwersalizm zakłada, że istnieją uniwersalne standardy, które powinny być stosowane we wszystkich sytuacjach, niezależnie od kontekstu czy lokalnych uwarunkowań.

Nadrzędność całości nad elementami w uniwersalizmie

Jednym z kluczowych elementów uniwersalizmu jest nadrzędność całości nad elementami. Oznacza to, że w podejściu uniwersalnym, priorytetem jest efektywność organizacji jako całości, a nie indywidualne interesy czy potrzeby pracowników. Uniwersalizm zakłada, że jednolite zasady i procedury są kluczowe dla osiągnięcia sukcesu organizacji, nawet jeśli niektóre jednostki czy pracownicy mogą odczuwać pewne niedogodności.

Przykładem nadrzędności całości nad elementami w uniwersalizmie może być sytuacja, w której organizacja wprowadza standaryzowane procedury rekrutacyjne. Bez względu na indywidualne preferencje czy potrzeby kandydatów, wszyscy muszą przejść przez ten sam proces rekrutacji. Chociaż niektórzy kandydaci mogą uważać to za niewygodne, uniwersalizm kładzie nacisk na to, że ważniejsze jest zapewnienie uczciwości i równych szans dla wszystkich.

Równość praw i obowiązków w uniwersalizmie

Kolejnym istotnym aspektem uniwersalizmu jest równość praw i obowiązków. W podejściu uniwersalnym, wszyscy pracownicy są traktowani zgodnie z tymi samymi standardami i mają takie same prawa i obowiązki. Bez względu na stanowisko czy hierarchię, wszyscy pracownicy są poddani tym samym regułom i oczekiwaniom.

Równość praw i obowiązków w uniwersalizmie ma na celu zapewnienie uczciwości i sprawiedliwości w organizacji. Nikt nie powinien mieć przywilejów czy specjalnych traktowań ze względu na swoje stanowisko czy relacje z innymi pracownikami. Uniwersalizm stawia na równość w dostępie do zasobów, możliwości rozwoju i nagród.

Podsumowując, partykularyzm i uniwersalizm to dwa różne podejścia do zarządzania, które mają różne cele i wartości. Partykularyzm skupia się na szczegółach i indywidualnych potrzebach, podczas gdy uniwersalizm dąży do ogólnych zasad i równości. Uniwersalizm kładzie nacisk na nadrzędność całości nad elementami oraz równość praw i obowiązków. Wybór między tymi dwoma podejściami zależy od kontekstu i wartości organizacji, ale zrozumienie różnic między nimi może pomóc menedżerom w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących zarządzania.

Skutki partykularyzmu w polityce

Stronnicze decyzje w polityce partykularnej

Partykularyzm w polityce często prowadzi do podejmowania stronniczych decyzji, które służą jedynie interesom konkretnych grup czy jednostek. Zamiast działać w imię dobra wspólnego, politycy skupiają się na realizacji własnych celów i zysków. Decyzje podejmowane w ten sposób mogą prowadzić do wykluczenia innych grup społecznych, dyskryminacji czy nierówności. Przykłady takich decyzji można znaleźć w różnych dziedzinach polityki, takich jak gospodarka, edukacja czy sfera społeczna.

W przypadku gospodarki, partykularyzm może prowadzić do faworyzowania konkretnych przedsiębiorstw czy sektorów, co z kolei zniechęca inwestorów i ogranicza rozwój gospodarczy. Politycy, podejmując decyzje, nie uwzględniają szerokich interesów gospodarczych ani potrzeb całego społeczeństwa. Zamiast tego skoncentrowani są na zyskach dla wybranych grup, co prowadzi do długoterminowych negatywnych skutków dla rozwoju kraju.

Podejmowanie decyzji, które nie uwzględniają interesów całego społeczeństwa

Partykularyzm w polityce prowadzi do podejmowania decyzji, które nie uwzględniają interesów całego społeczeństwa. Politycy, działając w imię swojej partii lub grupy, często ignorują potrzeby i oczekiwania innych grup społecznych. Tego rodzaju podejście prowadzi do braku równowagi i sprawiedliwości społecznej, a także do zwiększenia podziałów i napięć w społeczeństwie.

Przykładowo, polityka edukacyjna oparta na partykularyzmie może prowadzić do wykluczania pewnych grup społecznych z dostępu do wysokiej jakości edukacji. Decyzje podejmowane w taki sposób nie tylko ograniczają szanse rozwoju jednostek, ale także wpływają na rozwój społeczeństwa jako całości. Uczniowie z mniejszych miejscowości czy biednych rodzin mogą być pozbawieni odpowiednich zasobów i możliwości rozwoju, co prowadzi do powstania nierówności społecznych i pogłębiających się podziałów.

Przykłady narodowych ruchów separatystycznych i kryzysu emigracyjnego w Europie

Partykularyzm w polityce może prowadzić do powstania narodowych ruchów separatystycznych i kryzysu emigracyjnego. Gdy politycy skupiają się jedynie na interesach swojego regionu czy narodu, mogą podsycać nacjonalizm i separatyzm, co prowadzi do destabilizacji i konfliktów.

Przykładem takiego partykularyzmu może być sytuacja w niektórych regionach Europy, gdzie działają ruchy separatystyczne dążące do oderwania się od macierzystego państwa. Decyzje podejmowane przez polityków tych regionów mogą być ukierunkowane na zaspokojenie partykularnych interesów, ale nie uwzględniają szerszych kontekstów politycznych, społecznych i gospodarczych. Takie sytuacje prowadzą do podziałów, konfliktów i osłabienia stabilności państwa jako całości.

Kolejnym przykładem jest kryzys emigracyjny, który dotknął Europę w ostatnich latach. Brak jednolitej polityki migracyjnej w wielu krajach europejskich spowodowany był często partykularyzmem politycznym. Każde państwo działało w interesie swoim, bez uwzględnienia szerszych kontekstów i potrzeb migrantów. Tego rodzaju podejście prowadziło do chaosu i braku koordynacji, a także do narastających konfliktów i napięć w społeczeństwach europejskich.

Partykularyzm w filozofii

Ograniczony altruizm w partykularyzmie

Partykularyzm to koncepcja etyczna, która stawia nacisk na indywidualne preferencje, potrzeby i wartości jednostek. W kontekście partykularyzmu, altruizm jest rozumiany jako ograniczony do kręgu bliskich relacji i zainteresowań. Oznacza to, że jednostka skupia się głównie na zaspokajaniu potrzeb swoich najbliższych, tworząc w ten sposób hierarchię wartości, gdzie priorytetem jest dobro jednostki lub grupy, do której należy.

Ograniczony altruizm w partykularyzmie ma swoje korzenie w myśleniu moralnym, które podkreśla znaczenie wolności jednostki oraz jej prawa do podejmowania decyzji dotyczących własnego życia. W kontekście etyki, partykularyzm zakłada, że jednostka ma prawo do preferencyjnego traktowania swoich bliskich i powinna skupić się na ich dobru.

Preferencyjne traktowanie jednostek

Partykularyzm w filozofii zakłada preferencyjne traktowanie jednostek na podstawie ich indywidualnych potrzeb, wartości i relacji. Oznacza to, że jednostka ma prawo do podejmowania decyzji, które służą jej własnym interesom i dobru, a także do wspierania dobra swoich najbliższych.

Preferencyjne traktowanie jednostek w partykularyzmie może prowadzić do pojawienia się pewnych dylematów moralnych. Na przykład, gdy jednostka skupia się jedynie na swoich najbliższych, może być trudno znaleźć równowagę między własnym dobrem a dobrem innych jednostek spoza tego węższego kręgu. Istnieje ryzyko, że preferencyjne traktowanie jednostek może prowadzić do ignorowania potrzeb i wartości innych ludzi, co może być sprzeczne z zasadami sprawiedliwości i równości.

Związek z problemem uprzedzeń i dyskryminacji

Partykularyzm w filozofii ma również związek z problemem uprzedzeń i dyskryminacji. Ponieważ partykularyzm zakłada preferencyjne traktowanie jednostek na podstawie ich indywidualnych cech i relacji, istnieje ryzyko, że pewne grupy osób mogą być wykluczone lub marginalizowane.

Przykładem może być sytuacja, w której jednostka preferencyjnie traktuje jedynie osoby o podobnej narodowości, kulturze lub religii, ignorując potrzeby i wartości osób spoza tej grupy. Tego rodzaju partykularyzm może prowadzić do wzmacniania stereotypów, uprzedzeń i nierówności społecznych.

Ważne jest, aby podkreślić, że nie wszyscy zwolennicy partykularyzmu popierają ograniczony altruizm czy preferencyjne traktowanie jednostek. Istnieją również bardziej umiarkowane podejścia do tej koncepcji, które uwzględniają zarówno indywidualne potrzeby, jak i prawa innych ludzi do równego traktowania i szacunku.

Wnioskiem jest to, że partykularyzm w filozofii ma swoje mocne strony, takie jak podkreślanie indywidualnych wartości i preferencji jednostek. Jednak, istnieje potrzeba uwzględnienia również wartości sprawiedliwości, równości i szacunku dla innych ludzi. Istnieje konieczność znalezienia równowagi między preferencyjnym traktowaniem jednostek a poszanowaniem praw innych oraz walką z uprzedzeniami i dyskryminacją.

Partykularyzm a ekonomia

Wpływ partykularyzmu na wyzysk ekonomiczny

Partykularyzm, jako postawa polegająca na dążeniu do zaspokajania własnych interesów kosztem innych, ma istotny wpływ na wyzysk ekonomiczny. W kontekście systemu kapitalistycznego, który często oparty jest na zasadzie maksymalizacji zysków, partykularyzm może prowadzić do nierówności społecznych i ekonomicznych.

Wyzysk ekonomiczny polega na wykorzystywaniu siły roboczej i zasobów przez jednostki lub grupy, aby osiągnąć zysk na ich koszt. Partykularyzm sprzyja wyzyskowi, ponieważ jednostki dążą do maksymalizacji swoich zysków, często kosztem pracowników lub innych podmiotów. Przykładowo, przedsiębiorcy mogą obniżać płace pracowników, aby zwiększyć swoje dochody, co prowadzi do nierówności dochodowych.

Dodatkowo, partykularyzm może prowadzić do wykorzystywania zasobów naturalnych i środowiska w celu osiągnięcia krótkoterminowych zysków, zaniedbując długofalowe skutki dla środowiska. Nieodpowiedzialne wykorzystanie zasobów naturalnych może prowadzić do ich wyczerpania i niszczenia ekosystemów, co ma negatywny wpływ na przyszłe pokolenia.

Zwiększanie wartości dodatkowej w logice kapitalistycznej gospodarki

Partykularyzm jest również związany z logiką kapitalistycznej gospodarki, która opiera się na zwiększaniu wartości dodatkowej. Wartość dodatkowa to różnica między wartością pracy, jaką wkładają pracownicy w proces produkcji, a wartością finalnego produktu. Kapitaliści dążą do maksymalizacji wartości dodatkowej, co często prowadzi do wyzysku pracowników.

Partykularyzm może prowadzić do różnych praktyk mających na celu zwiększenie wartości dodatkowej. Przykładowo, pracodawcy mogą stosować niskie płace, długie godziny pracy, brak socjalnych świadczeń, co pozwala im zwiększyć swoje zyski kosztem pracowników. Ponadto, mogą również stosować techniki zarządzania, mające na celu zwiększenie wydajności pracy, co również przyczynia się do zwiększenia wartości dodatkowej.

Jednak partykularyzm i zwiększanie wartości dodatkowej nie są nieuchronnie związane z kapitalizmem. Istnieją alternatywne modele gospodarcze, które stawiają większy nacisk na sprawiedliwość społeczną i równowagę między interesami różnych grup społecznych.

Ograniczenie rozwoju innowacyjnych rozwiązań

Partykularyzm może również ograniczać rozwój innowacyjnych rozwiązań w ekonomii. Kiedy jednostki lub grupy skupiają się głównie na zaspokajaniu swoich własnych interesów, nie zawsze mają motywację do inwestowania w badania i rozwój, które mogłyby przynieść korzyści całej społeczności.

W logice kapitalistycznej, przedsiębiorstwa często podejmują inwestycje w badania i rozwój, aby zdobyć przewagę konkurencyjną na rynku. Jednak, jeśli dominuje partykularyzm, przedsiębiorstwa mogą skupić się na krótkoterminowych zyskach, pomijając innowacje, które mogłyby przynieść korzyści długoterminowe.

Ponadto, partykularyzm może prowadzić do ograniczenia współpracy i wymiany informacji między różnymi podmiotami, co utrudnia transfer wiedzy i rozwoju nowych rozwiązań. W otoczeniu, gdzie istnieje brak zaufania i dominuje partykularyzm, trudno jest stworzyć warunki sprzyjające innowacjom i postępowi technologicznemu.

Partykularyzm — artykuły polecane

Społeczność lokalna — Paternalizm — Struktura społeczna — Demokracja — Społeczeństwo obywatelskie — Samoorganizacja — Heterarchia — Plutokracja — Technokracja

Bibliografia

• Anderson W. (2003), The ETA: Spain's Basque terrorists, Rosen Publishing
• Chamarczuk M. (2006), Uniwersalizm czy partykularyzm: współczesny niekonieczny antagonizm, Seminare. Poszukiwania naukowe 23
• Hofstede G., Hofstede G. (2007), Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kopaliński W. (2014), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa
• Muszyńska J. (2017), Od partykularyzmu do pragmatyzmu-percepcja społeczna odmienności kulturowej w przestrzeni lokalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Pogranicze. Studia Społeczne, T. 30
• Rosicki R. (2014), Uniwersalizm i Partykularyzm, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań
• Śpiewak P. (2004), Komunitarianie Wybór tekstów, tekst Philipa Selznika Osobowość a zobowiązania moralne, Aletheia
• Wallerstein I. (2007), Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy, Scholar, Warszawa

Autor: Artur Zębala, Paweł Mleczko