Deflacja

Deflacja to "spadek ogólnego poziomu cen". (Samuelson P. A., Nordhaus W. D., 2004, s. 578) Oznacza to, że stopa inflacji jest ujemna.

Ostatni spadek cen konsumpcyjnych w Stanach Zjednoczonych miał miejsce w 1955 roku. Pod koniec XX wieku deflacja nie występowała zbyt często. Jeżeli obserwuje się systematyczny spadek cen z roku na rok to można powiązać go z przypadkiem depresji (np. ta, która wystąpiła w latach 90. XIX wieku). (Samuelson P. A., Nordhaus W. D., 2004, s. 59) Deflacja jest procesem bardzo niekorzystnym dla gospodarki. "Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczenia produkcji, masowych zwolnień, wzrostu bezrobocia, a w konsekwencji do dalszego spadku popytu i bankructw". (Marciniak S, 2005, s. 417) Jest to zjawisko recesji gospodarczej, spowodowane faktem, iż przedsiębiorstwa obniżają koszty produkcji, by była ona dla nich opłacalna.

Najbardziej charakterystycznym przykładem deflacji był spadek cen w latach 1929-1933 w trakcie największego światowego kryzysu gospodarczego. Po II wojnie światowej można było zaobserwować niewielkie spadki cen w USA. W późniejszych okresach w czasie recesji już właściwie występowały wyłącznie zjawiska inflacyjne z mniejszym bądź większym nasileniem (Marciniak S, 2005, s. 417)

Niestety obniżenie kosztów produkcji niesie ze sobą również negatywne konsekwencje, a mianowicie mniejsze zyski dla przedsiębiorstwa. W wyniku tego ilość pieniędzy przeznaczanych na wydatki inwestycyjne również maleje. To z kolei powoduje zmniejszenie wielkości produkcji.

TL;DR

Deflacja to spadek ogólnego poziomu cen, który może prowadzić do recesji i innych negatywnych skutków dla gospodarki. Przyczyny deflacji mogą obejmować kryzys gospodarczy, zmiany w podaży pieniądza i nadmierne zadłużenie. Skutki deflacji to m.in. spadek popytu, ograniczenie produkcji i inwestycji, wzrost bezrobocia i zadłużenia. Sposoby walki z deflacją to emisja pieniądza, obniżenie stóp procentowych i wprowadzenie innych bodźców fiskalnych. Przykładem walki z deflacją w USA był okres rządów Roosevelta, a w Japonii prowadzono politykę zerowej stopy procentowej.

Przyczyny występowania deflacji

Wśród przyczyn deflacji można wymienić:

• cykl koniunkturalny - kryzys gospodarczy, który utrudnia znalezienie zatrudnienia, powoduje to zazwyczaj spadek inflacji, natomiast w okresie gospodarczego dobrobytu - (prosperity) inflacja wzrasta,
• zmiany w podaży pieniądza, które wpływają na ogólny poziom cen,
• nieproporcjonalna w stosunku do wzrostu gospodarczego emisja pieniądza, która z kolei wpływa na jego podaż,
• nadmierne zadłużenie spowodowane spłatą zobowiązań kredytowych przy braku emisji pieniądza,
• nieodpowiednia polityka pieniężna polegająca na utrzymywaniu zbyt wysokich stóp procentowych oraz stosowaniu restrykcyjnych instrumentów takich jak na przykład stopy rezerw obowiązkowych,
• wysoko oprocentowane lokaty bankowe oraz inne aktywa finansowe co zachęca, między innymi gospodarstwa domowe, do lokowania oszczędności.

Skutki deflacji

Skutki deflacji mogą być następujące:

• długotrwały spadek poziomu cen powoduje, iż gotówka zyskuje na wartości. Tym samym za określoną kwotę można nabyć więcej dóbr i usług,
• nagła deflacja - jej przykładem jest Wielki Kryzys w gospodarce amerykańskiej - może być również przyczyną wielu bankructw czy też kryzysów bankowych spowodowanych nagłym wzrostem realnej wartości długów, przez który dłużnicy stają się niewypłacalni,
• redystrybucja realnych środków od pożyczkobiorców do pożyczkodawców,
• ograniczenie zagregowanego popytu, czyli tzw. deflacja długu (jego skutkiem jest wzrost realnego zadłużenia i pogłębiające się osłabienie gospodarcze),
• zmniejszenie opłacalności produkcji i inwestycji,
• deflacja może również powodować stagnację gospodarczą i wysokie zadłużenie wewnętrzne,
• ograniczenie możliwości wpływu polityki pieniężnej na gospodarkę,
• oczekiwana deflacja może również wpływać na nominalne stopy procentowe (spadek stopy inflacji powoduje spadek wartości nominalnej stopy procentowej),
• kredyty stają się realnie drogie i nie są zaciągane aby finansować inwestycje, co hamuje wzrost gospodarczy,
• rosną wydatki budżetowe, ponieważ rośnie liczba bezrobotnych, a co za tym idzie rośnie liczba wypłacanych zasiłków. W ten sposób powiększa się deficyt budżetowy i dług publiczny,
• wzrost realnego zadłużenia gospodarstw domowych powodujący spadek popytu konsumpcyjnego,
• konieczność zmniejszania zatrudnienia spowodowana chęcią utrzymania na stałym poziomie kosztów pracy w przedsiębiorstwie,
• spadek popytu globalnego spowodowany rosnącym bezrobociem oraz oczekiwaniami konsumentów dotyczącymi dalszych obniżek cen.

Walka z deflacją

Sposoby na walkę z deflacją:

• emisja pieniędzy ożywiająca popyt - wyrównanie niedoboru pieniądza na rynku, który wywołał deflację,
• obniżenie stóp procentowych czyniące inwestycje w realną gospodarkę bardziej opłacalnymi od tezauryzacji pieniędzy,
• ujemne oprocentowanie lokat terminowych jako opłata za "parkowanie" pieniądza; koncepcja niemieckiego ekonomisty Silvio Gesella,
• roboty publiczne zmniejszające bezrobocie, prowadzące do odbudowania popytu poprzez wypłacanie pensji robotnikom; koncepcja Johna Maynarda Keynesa,
• Negative Income Tax (NIT) - dofinansowanie najniżej zarabiających; koncepcja Miltona Friedmana,
• w 2008 roku, gdy stan gospodarki się pogarszał, Bernanke, aby zapobiec inflacji, postawił na ``niekonwencjonalną`` metodę, polegającą na skupowaniu długu korporacyjnego, aby ``wstrzyknąć`` gotówkę w gospodarkę,
• wdrożenie ulg podatkowych na inwestycje,
• wprowadzenie podatków od wkładów oszczędnościowych.

Walka z deflacją w USA w latach 1932-33

Bardzo ważnym wydarzeniem dla USA było objęcie rządów przez Franklina Roosevelta. Nastąpiła wtedy ogromna zmiana w polityce monetarnej. Powiększenie bazy monetarnej spowodowało wzrost zasobu pieniądza zarówno w ujęciu nominalnym jak i realnym. Jak pokazują późniejsze badania Christiny Romer wprowadzone reformy wpłynęły znacząco na rozwój produkcji w gospodarce.

Ustawa o uzdrowieniu krajowego przemysłu (National Industrial Ricovery Act - NIRA): ustawa ta podpisana w czerwcu 1933 roku sugerowała wprowadzenie minimalnej płacy w przemyśle i walkę z ograniczaniem płac spowodowanym wysokim bezrobociem. NIRA ograniczała również konkurencję na rynku, a to z kolei skutkowało większymi zyskami dla przedsiębiorstw.

Po objęciu rządów przez Roosevelta i zmianie prezesa Fed, rozpoczęto obniżanie stopy procentowej. Roosevelt upłynnił również dolara, co poskutkowało jego deprecjacją o ponad 30% względem innych walut. Wszystkie te zmiany wpłynęły prawdopodobnie na rzeczywisty poziom inflacji.

Walka z deflacją w Japonii

Problemy w gospodarce japońskiej zaczęły się stopniowo pojawiać na początku lat 90. W listopadzie 1989 r. Bank Japonii zaostrzył politykę monetarną z powodu rosnących cen nieruchomości i aktywów finansowych. Podwyższenie stopy dyskontowej z poziomu 2,5% do 6% w ciągu 15 miesięcy doprowadziło do pęknięcia bańki spekulacyjnej i wywołało kryzys gospodarczy. Tempo wzrostu produkcji w gospodarce było coraz mniejsze, w latach 1992-2002 wynosiło nawet poniżej 1% rocznie. Lata te przyjmuje się za okres "zastoju gospodarki japońskiej". Stopa wzrostu produkcji, która była bardzo niska, w połączeniu z wysokim bezrobociem doprowadziły w końcu do pojawienia się w 1995 roku deflacji.

Od początku 1999 do 2006 r. Bank Japonii prowadził politykę zerowej stopy procentowej (z przerwą od 2000 r. do kwietnia 2001 r.). Powrócono do niej również w październiku 2010 r. Głównym efektem tych działań było jedynie zwiększenie rezerw banków komercyjnych.

Deflacja — artykuły polecane

Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego — Szok podażowy — Łatwy kredyt — Inflacja — Akcelerator — Inflacja wewnętrzna — Kryzys — Efekt wypierania — Wstrząs popytowy

Bibliografia

• Blanchard O. (2011), Makroekonomia, Wolters Kluwer, Warszawa
• Krugman P., Wells R. (2016), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Owsiak S. (2015), Finanse, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Pawłowski M. (2015), Dlaczego świat boi się spadku cen?, Challenger - magazyn Młodych Ekonomistów, nr 1
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sztaba S. (red.) (2007), Ekonomia od A do Z. Encyklopedia podręczna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
• Tomczak A. (2015), Problem deflacji jako zagrożenia dla bezpieczeństwa ekonomicznego, Journal of Modern Science, nr 24
• Zadora H. (red.) (2015), Finanse, kategorie-zjawiska i procesy-podmioty, Difin, Warszawa

Autor: Anna Czort, Breńska Paulina