Oszczędności

Oszczędności
Polecane artykuły
Popyt efektywny Siła nabywcza Akcelerator Wydatki inwestycyjne Teoria cyklu koniunkturalnego M. Kaleckiego Motywy utrzymywania gotówki Inflacja popytowa Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego Paradoks zapobiegliwości

Oszczędności to część bieżącego dochodu (a więc także produkcji), którą gospodarstwa domowe odkładają na przyszłą konsumpcję (Begg, 1999, s. 553). Inaczej rzecz biorąc, oszczędności równają się dochodowi pomniejszonemu o konsumpcję (Samuelson, Nordhaus, 1997, s. 203).

TL;DR

Oszczędności są częścią dochodu, którą gospodarstwa domowe odkładają na przyszłą konsumpcję. Decyzja o oszczędzaniu zależy głównie od wysokości dochodów. Oszczędności są potrzebne do inwestycji w gospodarce. W klasycznej ekonomii oszczędności są postrzegane jako źródło inwestycji, a w keynesowskiej ekonomii popyt globalny wpływa na ilość oszczędności. Hipoteza cyklu życia oszczędności sugeruje, że oszczędności zależą od struktury demograficznej i poczucia bezpieczeństwa. Oszczędzanie może mieć różne przyczyny, takie jak maksymalizacja użyteczności, zmienność dochodów, motyw ostrożnościowy i zamiar posiadania dóbr trwałego użytku.

Decyzja o oszczędzaniu

Decyzja o oszczędzaniu podejmowana jest przez gospodarstwa domowe, a głównym czynnikiem wpływającym na oszczędności jest wysokość dochodów.

W związku z tym ludzie zamożni oszczędzają więcej niż ludzie ubodzy nie tylko w kategoriach bezwzględnych, a przede wszystkim w odniesieniu do osiąganych dochodów. Możliwe jest również osiąganie oszczędności ujemnych. Sytuacja taka zachodzi wtedy gdy dane gospodarstwo domowe w określonym zamkniętym przedziale czasowym wydaje więcej niż zarabia, a powstałą różnicę pokrywa albo zadłużając się albo korzystając z oszczędności nagromadzonych w okresach wcześniejszych. Punkt w którym dane gospodarstwo domowe konsumuje cały swój dochód i nie posiada ani oszczędności dodatnich ani ujemnych nazywany jest punktem zrównania.

Rola oszczędności w gospodarce

Oszczędności są potrzebne w gospodarkach po to, aby mógł zachodzić proces akumulacji kapitału, czyli inwestowania. Im większa w danej gospodarce skłonność podmiotów do oszczędzania, tym większe środki mogą zostać w niej przeznaczone na inwestycje.

Klasyczna vs keynesowska ekonomia w sprawie oszczędzania

Ekonomia klasyczna

Wielkość oszczędności wskazuje krańcową wartość możliwych do realizacji inwestycji. Musimy najpierw zaoszczędzić aby później wydawać środki na inwestycje. Na rynku finansowym poziom stóp procentowych równoważy inwestycje z oszczędnościami. Determinuje wybory międzyokresowe: przedsiębiorstw, konsumentów oraz innych podmiotów. Doskonale elastyczny mechanizm stóp procentowych automatycznie na rynku kapitału wyrównuje inwestycje z oszczędnościami. Nie może wtedy wystąpić sytuacja nadmiernych bądź zbyt małych oszczędności. Inwestycje (zależące od poziomu rynkowych stóp procentowych oraz stopy zwrotu - oczekiwanej) stale bezzwłocznie dopasowują się do ilości zgromadzonych oszczędności. Dane oszczędności przeobrażają się automatycznie w inwestycje powiększając zasoby kapitałów. Pożądany jest spadek aktualnej konsumpcji poprzez promowanie oszczędności. Dzięki temu można sfinansować więcej inwestycji. Inwestycje te przyczyniają się do zwiększania zasobów kapitałowych co powoduje wzrost produkcji oraz rozwój gospodarczy. Maksymalizowanie konsumpcji (w dłuższym okresie) jest możliwe dzięki zyskom odsetkowym wynikającym z nagromadzonych nadwyżek finansowych.

Ekonomia keynesowska

Zwraca uwagę na aktywną rolę popytu globalnego (głównie inwestycyjnego) w celu wyznaczenia wysokości realnego produktu. Przyjmuje, że inwestycje poczynione we wcześniejszym okresie wpływają na wzrost dochodu. Wzrost dochodu wpływa zaś na zwiększenie stopy oszczędności i dostosowuje do wcześniej podniesionej stopy inwestycji. Zwiększony deficyt budżetowy umożliwia sfinansowanie początkowego wzrostu dochodu (według teorii J.M. Keynesa). Wysokość realizowanych inwestycji zależna jest od stopy zwrotu (oczekiwanej). Warunek - stopa zwrotu musi być większa niż wysokość rynkowego oprocentowania aktywów, które nie są obarczone ryzykiem (J.M. Keynes przyjmował obligacje skarbowe lub depozyty bankowe). Oszczędności poprzez zmiany w wytwarzanym dochodzie narodowym dostosowują się do realizowanych inwestycji przy założeniu ciągłej skłonności: konsumowania i oszczędzania.

Podwyższanie dotychczasowej konsumpcji kosztem obniżenia poziomu oszczędności jest korzystne, gdyż przyczynia się do wzrostu popytu globalnego, poprawia sprzedaż towarów i usług przedsiębiorcom oraz zachęca do dodatkowych inwestycji (utrzymuje się wzrost gospodarczy)(P. Kulpaka, 2013, s. 34-35).

Hipoteza cyklu życia oszczędności Franco Modiglianiego

Próbuje ona wytłumaczyć kształtowanie się stopy oszczędności w trakcie życia indywidualnego człowieka. Ludzie dążą do utrzymania stałej stopy życiowej w długim okresie. Kiedy powstają oszczędności? W okresach, w których bieżące dochody są większe od poziomu oraz standardu życia, który dana osoba chce osiągnąć bądź utrzymać. F. Modigliani (laureat Nagrody im. Alfreda Nobla w ekonomii) uznawał, że w pierwszych latach pracy zawodowe zarobki rosną. Maleją wtedy, kiedy zaczyna zbliżać się wiek emerytalny. Dodatni poziom oszczędności utrzymywany jest przez cały okres aktywności zawodowej. Ujemny poziom oszczędności finansowych pojawia się wraz z przejściem na emeryturę. Jego zdaniem wysokość oszczędności w społeczeństwie była zależna od struktury demograficznej a także poczucia bezpieczeństwa (przez długi okres).

W jednej z pierwszych prac na początku lat 50 XX w. pisał o krótkookresowych cyklicznych wahaniach relacji na linii dochód - oszczędności oraz o długookresowej stabilności danego wskaźnika. Hipotezy te były bazą modelu cyklu życia oszczędności. Zwrócił uwagę na krótkookresową krańcową skłonność do oszczędzania (podporządkowana dużym wahaniom cyklicznym) oraz długookresową przeciętną bądź krańcową skłonność do oszczędzania (generalnie stabilna)(P. Kulpaka, 2013, s. 42-43).

F. Modigliani wraz z R. Brumbergiem w artykule Utility Analysis and the Consumption Function: An Interpretation of Cross-Section Data wyróżnił cztery podstawowe powody oszczędzania:

• maksymalizacja użyteczności z konsumpcji (w dłuższym okresie), osiągana na skutek zmniejszania się dotychczasowej konsumpcji na rzecz oszczędności. Celem jest wzrost przyszłej konsumpcji poprzez zdobywaniu dodatkowych zysków z wcześniej gromadzonych oszczędności (inwestowane są one w przeróżne aktywa);
• zmienność dotychczasowych dochodów, które podczas naszego życia nie równają się z naszymi preferowanymi poziomami konsumpcji (dodatnie oraz ujemne oszczędności w różnych okresach życia);
• motyw ostrożnościowy, który wynika z niepewności. Skłania on do oszczędzania i gromadzenia aktywów (różnorodnych) do zabezpieczenia przed nieprzewidywalnymi sytuacjami, które mogą przydarzyć się w życiu np: przejściowe zmniejszenie dochodów do stanu poniżej aktualnie pożądanej konsumpcji;
• zamiar posiadania dóbr trwałego użytku. Z uwagi na koszta, które wynikają z niepewności nie ma możliwości ich całościowego sfinansowania zobowiązaniami (kredytami)(P. Kulpaka, 2013, s. 48).

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Białowąs S., Olejnik I. (2015). Oszczędności gospodarstw domowych w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. "Studia Oeconomica Posnaniensia", 3(4)
• Kulpaka P. (2013). Oszczędności, konsumpcja i dochody rozporządzalne gospodarstw domowych w wybranych krajach rozwiniętych i po transformacji ustrojowej. Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa
• Pieńkowska-Kamieniecka S., Ostrowska-Dankiewicz A. (2013). Dopłaty do dobrowolnych oszczędności emerytalnych-ocena skuteczności rozwiązań na przykładzie Niemiec i Nowej Zelandii, "Wiadomości Ubezpieczeniowe", 3
• Rutecka J. (2015). Realokacja czy nowe oszczędności?-O efektach zachęt podatkowych w dodatkowym oszczędzaniu na starość w Polsce. "Rozprawy Ubezpieczeniowe", 18(1)
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Patryk Góral, Witold Mruk