Keynesizm

Keynesizm - jedna z dwóch wiodących XX-wiecznych szkół makroekonomiczna, zaliczana do kierunku subiektywistycznego, której twórcą był amerykański ekonomista John Maynard Keynes. Zgodnie z tą teorią gospodarka rynkowa jest ze swojej natury niestabilna i wymaga aktywnej polityki gospodarczej państwa. Dotyczy to przede wszystkim inflacji i bezrobocia. J.M. Keyness nawoływał do zwiększenia wydatków publicznych, aby ożywić wzrost gospodarczy, po raz pierwszy teorię tę zaprezentował w publikacji "Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza" w 1936 roku była to odpowiedź na Wielki Kryzys, który wstrząsnął światową gospodarką w latach 30. XX wieku.

Wydarzenia lat dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku, a przede wszystkim Wielki Kryzys skłoniły Keynesa do rewizji prawa Say'a, a więc odrzucenie teorii o samoregulacji rynku, oraz próbę uzyskania równowagi makroekonomicznej poprzez oddziaływanie na popyt (w klasycznej ekonomii koncentrowano się na oddziaływaniu na podaż). Keynes stwierdził, że przyczyną braku samoregulacji rynku jest krańcowa skłonność do konsumpcji, a więc sytuacja, w której gospodarstwa domowe rozkładają dodatkowe środki na konsumpcję i oszczędności. Może więc wzrastać dochód, ale bez odpowiednich działań, przede wszystkim po stronie państwa, nie przełoży się on na wzrost konsumpcji, która zwiększałaby dochód przedsiębiorstw i napędzała gospodarkę. Szkoła Keynesa analizowała globalny, zagregowany popyt, którego zwiększenie możliwe było dzięki użyciu przez państwo narzędzi polityki fiskalnej.

TL;DR

Keynesizm to szkoła makroekonomiczna, która zakłada, że gospodarka rynkowa jest niestabilna i wymaga aktywnej polityki państwa. Główne założenia to zwiększenie wydatków publicznych, wsparcie prywatnej inwestycji, regulowanie wydatków rządowych i progresywna polityka podatkowa. Keynesizm został skrytykowany za pominięcie analizy monopolu i struktury inwestycji, a także za skupienie się tylko na popycie. Teorie Keynesa zostały zastosowane w praktyce, ale skutki były negatywne, takie jak inflacja i deficyt budżetowy.

Teoria keynesizmu

Propozycje Keynesa dotyczyły wprowadzenia progresji podatkowej, czyli większego obciążenia ludzi i przedsiębiorstw bogatych, przy jednoczesnym zmniejszeniu podatków jednostek uboższych i rozpoczynających działalność. Kolejnym krokiem miało być wsparcie państwa dla prywatnej działalności inwestycyjnej, przede wszystkim w formie tanich kredytów i ulg podatkowych. Państwo również miało zapewniać koniunkturę poprzez sterowania wydatkami rządowymi, w formie robót publicznych i inwestycji w infrastrukturę. Keynes zakładał, że w okresie złej koniunktury państwo musi podjąć wymienione działania, nie zwracając uwagi na deficyt budżetowy, który zostanie wyrównany w okresie koniunktury lepszej. Podobnie szkoła Keynesa rozumiała bezrobocie - jako skutek zbyt małego popytu globalnego. Keynes wyróżniał interwencjonizm pośredni (kontrolowane zwiększanie ilości pieniądza w obiegu, progresja podatkowa, przekazywanie uzyskanych w ten sposób środków na zasiłki dal bezrobotnych), oraz pośredni (inwestycje i roboty publiczne, jednak nie wywołujące szybkiego wzrostu podaży dóbr i usług, pracochłonne, takie jak inwestycje w infrastrukturę). Jednak w latach 70. XX wieku gospodarki zbudowane w oparciu o silny interwencjonalizm zaczęły podupadać. Bezrobocie oraz inflacja ciągle wzrastało, przy równoczesnym pobudzaniu rynku. Wystąpił wtedy zastój gospodarczy, tzw. stagflacja, a nawet recesja przy jednoczesnym wzroście inflacji, które to nie są wytłumaczalne w teorii Keynesa. Dlatego też na początku lat 70. czołowe państwa kapitalistyczne zaczęły tracić rozpęd, a ich rządy zaczęły popadać w coraz większe zadłużenie. Na skutek niezrozumienia przyczyn stagflacji, pod koniec lat 70. nastąpił odwrót od teorii Keynesa, znowu popularnością zaczęły się cieszyć szkoły ekonomiczne wychodzące z zasad klasycznej ekonomii np. monetaryzm, ekonomia neoklasyczna

Rodzaje Keynesizmu

Zawarte w pracach Keynesa tezy wywarły i nadal wywierają ogromny wpływ na teorię ekonomii. Keynesizm nie jest jednak nurtem jednorodnym. Możemy w nim wyróżnić neokeynesizm i postkeynesizm. Neokeynesizm jest kontynuacja tzw. syntezy neoklasycznej. Synteza neoklasyczna polegała na wmontowaniu makroekonomicznych tez Keynesa w system równowagi ogólnej. Głównymi przedstawicielami tego nurtu są tacy wybitni twórcy, jak J.R. Hicks, P.A. Samuelsin, F. Modigliani, J. Tobin.

Neokeynesiści bywają niekiedy określani keynesistami w analizie krótkookresowej i monetarystami w analizie długookresowej. Uważają, że w krótkim okresie ceny (także płace) są względnie sztywne, tzn. reagują na zmiany popytu wolniej niż wielkości realne (poziom zatrudnienia, produkcja). W krótkim okresie spadek popytu globalnego musi spowodować recesję. Rząd powinien więc prowadzić politykę stabilizacyjną.

Polityka stabilizacyjna powinna opierać się przede wszystkim na instrumentach polityki fiskalnej. Wpływają one bezpośrednio na wielkość popytu, powodując większą skuteczność polityki stabilizacyjnej. W przypadku polityki pieniężnej ta droga jest dłuższa i mniej pewna. Stosując instrumenty polityki pieniężnej można wpływać na wysokość stopy procentowej i dopiero za jaj pośrednictwem na popyt.

Krytycy keynesizmu wytknęli mu szereg niedostatków i błędów. Do głównych zaliczyć należy pominięcie analizy monopolu, przyjęcie krótkiego horyzontu czasowego analizy, pominięcie zagadnienia rzeczowej struktury inwestycji, skoncentrowanie się tylko na popytowej stronie inwestycji, a nieuwzględnianie strony podażowej.

Efekt Keynesa

Gdy rośnie podaż pieniądza, nie są one wydawane na konsumpcję, lecz lokowane w papierach wartościowych. Wskutek tego rosną kursy akcji, a oprocentowanie spada. To z kolei wzmaga popyt na dobra inwestycyjne, co w rezultacie daje wyższe dochody. Za dodatkowe pieniądze utrzymujący się z płacy kupują więcej dóbr konsumpcyjnych, co pociąga za sobą wzrost cen. Tak opisuje Keynes mechanizm inflacji, ale zjawisku temu nie przypisuje zbyt wielkiego znaczenia.

Teorie Keynesa zostały wprowadzone w praktyce w Stanach Zjednoczonych, ale też w Japonii, Korei, czy Austrii (tzw. austrokeynesizm). Skutki takiej polityki oceniane są raczej negatywnie - nieuniknionym efektem keynesowskiego interwencjonizmu jest zawsze inflacja i deficyt budżetowy, należy jednak zaznaczyć, że może to być forma przetrwania przez społeczeństwo okresu złej koniunktury.

Keynesizm — artykuły polecane

Inflacja — Teoria Ricardo-Barro — Interwencjonizm — Stagflacja — Monetaryzm — Deflacja — Inflacja popytowa — Automatyczny stabilizator koniunktury — Stratoinflacja

Bibliografia

• Belka M., Wojtyna A. (1993), Współczesny Keynesizm, Poltext, Warszawa
• Bludnik I. (2004), Keynes, a neokeynesiści, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, zeszyt 2
• Ćwikliński H. (2002), Polityka gospodarcza, Uniwersytet Gdański, Gdańsk
• Jakimowicz A. (2004), Od Keynesa do teorii chaosu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Próchnicki L. (2011), Nowa Szkoła Keynesowska - Teoretyczne i polityczne implikacje, Studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania, nr 19
• Zagóra-Jonszta U. (red.) (2008), Dokonania współczesnej myśli ekonomicznej - keynesizm wobec współczesnych problemów gospodarczych i społecznych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im.Karola Adamieckiego, Katowice

Autor: Agata Micherda, Monika Pałka