Akcje

Akcja (equity, stock, share) jest to papier wartościowy dający prawo jej posiadaczowi do udziału (współwłasności) w spółce akcyjnej, która go wyemitowała. Podmiot (osoba), który nabywa akcje zostaje jej akcjonariuszem, co oznacza, że jest współwłaścicielem jej majątku i ma określone prawa do pobierania nowych akcji, uczestniczenia w podziale wypracowanego przez spółkę zysku (dywidendy), uczestnictwa w walnych zgromadzeniach akcjonariuszy, a także majątku spółki w przypadku jej likwidacji. Prawa, które nabywa inwestor obejmują prawa majątkowe (mają wartość pieniężną) oraz prawa korporacyjne, czyli takie, które dotyczą wpływu akcjonariusza na podejmowanie decyzji w spółce. Akcje zaliczamy do papierów wartościowych dających zmienny dochód.

TL;DR

Akcja to papier wartościowy, który daje inwestorowi prawa do udziału w spółce akcyjnej. Inwestor zostaje akcjonariuszem, co oznacza, że ma prawo do udziału w zyskach, podziale majątku, głosowania na walnym zgromadzeniu i poboru nowych akcji. Akcje mogą być zwykłe lub uprzywilejowane, imienne lub na okaziciela. Mają wartość nominalną i różne ceny, takie jak cena rynkowa i cena emisyjna.

Znaczenie pojęcia - akcja

Pojęcie akcji występuje w trzech znaczeniach:

• akcja to ułamek kapitału akcyjnego, wynikający z podzielenia kapitału akcyjnego przez liczbę akcji
• ogół praw służących akcjonariuszowi względem spółki
• dokument wystawiony przez spółkę, który ucieleśnia ogół praw akcjonariusza (M. Bączyk, M. Koziński, M, Michalski, W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss 2000, s. 73-74).

Co do zasady akcje spółek publicznych są zdematerializowane, polega to na tym, że akcja nie istnieje fizycznie, lecz wyraża się w innym niż dokument materialny nośniku, jakim jest zapis na dysku twardym komputera Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych (M. Bączyk, M. Koziński, M, Michalski, W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss 2000, s. 85).

Podstawowe prawa akcjonariuszy

• Prawo do udziału w zysku spółki akcyjnej (dywidenda)
• Prawo do udziału w podziale majątku są w przypadku jej likwidacji
  • W przypadku upadłości spółki akcjonariusze są ostatnimi w kolejce do podziału majątku spółki
• prawo udziału i głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Dzięki temu prawu każdy akcjonariusz może wpływać na losy spółki. Ilość głosów na walnym zgromadzeniu jest zależna od ilości posiadanych akcji oraz od rodzaju akcji (zwykła czy uprzywilejowana)
• prawo poboru
  • Dotychczasowi akcjonariusze mają pierwszeństwo do zakupu nowych akcji (proporcjonalnie do ilości posiadanych akcji). Prawo poboru można odsprzedać na giełdzie. Walne zgromadzenie akcjonariuszy może pozbawić akcjonariuszy prawa poboru np. w przypadku gdy emisja nowych akcji jest skierowana do konkretnego inwestora strategicznego.

Wartość akcji

Każda akcja posiada swoją wartość nominalną, obliczaną przez podzielenie wartości majątku spółki przez liczbę emitowanych akcji. We wszystkich kolejnych emisjach akcje muszą mieć ten sam nominał nie mniejszy niż 1 grosz.

Cena sprzedaży akcji na rynku pierwotnym to cena emisyjna, natomiast cena rynkowa (wartość rzeczywista) to cena jaką musimy zapłacić za akcję na rynku wtórnym (na giełdzie lub w obrocie pozagiełdowym). Cena emisyjna nie może być niższa od wartości nominalnej akcji.

Ilość wyemitowanych akcji pomnożona przez wartość nominalną to kapitał zakładowy spółki. Gdy wartość emisyjna akcji będzie wyższa od wartości nominalnej to cała różnica pomiędzy tymi wartościami zasila kapitał zapasowy spółki tzw. aggio emisyjne. Finansowane są z niego na przykład koszty emisji akcji.

Rodzaje akcji

• ze względu na sposób przenoszenia własności: imienne i na okaziciela. Akcje na okaziciela muszą zawierać w treści nazwisko właściciela, które musi być wpisane do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd spółki. Mogą występować ograniczenia w obrocie takimi akcjami. Akcje imienne mogą być opłacone w 25% przed ich objęciem, akcje na okaziciela muszą być opłacone w całości.
• ze względu na formę pokrycia: gotówkowe i aportowe. Akcje aportowe wydawane są w zamian za wkłady rzeczowe, natomiast gotówkowe mogą być wydane po częściowej zapłaci (minimum 25%), dlatego też są to akcje opłacane częściowo lub całkowicie.
• ze względu na uprawnienia ich akcjonariuszy: zwykłe i uprzywilejowane Na giełdzie przedmiotem obrotu mogą być tylko akcje zwykłe. Posiadaczom akcji uprzywilejowanych mogą przysługiwać różne dodatkowe prawa, które muszą być określone w statucie spółki oraz zgodne z KSH (kodeks spółek handlowych).

Akcje uprzywilejowane i zwykłe

Akcje zwykłe - są emitowane przez spółki akcyjne lub komandytowo-akcyjne i reprezentują one ułamkową własność kapitału akcyjnego. Dają one jej właścicielowi prawo do:

• uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy wraz z prawem głosu,
• udziału w zyskach wypracowanych przez spółkę (dywidend),
• prawo pierwszeństwa do objęcia akcji nowej emisji (prawo poboru),
• majątku spółki w razie jej likwidacji.

Akcje uprzywilejowane - są to akcje o szczególnych uprawnieniach przyznawanych przez emitujące je spółki w zakresie prawa do głosu, dywidendy lub sposobie udziału w podziale majątku w razie likwidacji spółki. Uprzywilejowanie w zakresie prawa do głosu może przyznawać akcjonariuszowi nie więcej niż trzy głosy na jeden udział. W przypadku dywidendy uprzywilejowanie może dotyczyć jej wielkości, z tym, że dywidenda tzw. uprzywilejowana nie może przewyższać nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym. Zwykle akcje uprzywilejowane w przypadku dywidendy nie dają prawa pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami, chyba że umowa spółki stanowi o tym inaczej. Szczególnym rodzajem akcji uprzywilejowanych są akcje złote (golden shares). Posiadacze tych akcji mają wyjątkowe uprawnienia decyzyjne np. prawo weta w niektórych sprawach. Akcje te służą, aby wyróżnić osoby szczególnie zasłużone dla spółki np. założycieli.

Akcje imienne

Jak z samej nazwy wynika są to akcje zawierające imię i nazwisko akcjonariusza. Generalnie ich posiadaczami są założyciele spółki. Akcje imienne wydaje się obligatoryjnie:

• za wkłady niepieniężne zgodnie z art. 336 kh,
• w przypadku akcji uprzywilejowanych.
• w przypadku akcji związanych z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

Akcje imienne mogą być wydane przed pełną wpłatą. Można je zbywać w drodze cesji, przy czym kodeks handlowy przewiduje (statut spółki może) ograniczenia w rozporządzaniu akcjami imiennymi. Zbycie takiej akcji odbywa się przez pisemne oświadczenie woli, które umieszcza się na samej akcji lub w odrębnym dokumencie. Wszyscy posiadacze tego rodzaju akcji wpisywani są do rejestru spółki.

Akcje na okaziciela

Akcja na okaziciela ułatwia procedurę jej przenoszenia na innego nabywcę. Akcje bezimienne nie muszą być i nie są rejestrowane. Akcje te, w przeciwieństwie do akcji imiennych mogą być wydane tylko w przypadku ich pełnego opłacenia. Za akcjonariusza uznaje się ich posiadacza. Do polskiego obrotu giełdowego dopuszczone są tylko akcje na okaziciela. O ile statut spółki nie stanowi inaczej, istnieje możliwość zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela i odwrotnie na żądanie akcjonariusza.

Kodeks spółek handlowych w Polsce rozróżnia także podział akcji na:

• akcje niepieniężne (aportowe, bezgotówkowe)
• akcje pieniężne (gotówkowe)

Akcje niepieniężne - są to akcje, które wydaje spółka akcyjna w zamian za aporty np. wartości niematerialne i prawne, nieruchomości. Muszą być one pokryte w całości już przed zarejestrowaniem spółki. Są one akcjami imiennymi do czasu aż zostaną zatwierdzone przez walne zgromadzenie sprawozdania finansowego, a także rachunków za drugi rok obrotowy. Nie mogą być one zastawanie albo zbywane aż do tego momentu.

Akcje pieniężne - wydawane są w zamian za płaty pieniężne, których dokonują akcjonariusze. Wymagane jest pokrycia w wysokości minimum jednej czwartej ich wartości nominalnej już przed rejestracją spółki akcyjnej. Są one akcjami imiennymi do czasu pokrycia ich w całości.

Blue chips

W obrocie giełdowym występują także akcje "blue chips", czyli akcje renomowanych dobrze znanych firm, zapewniające stabilny kurs, mające dużą płynność oraz tzw. akcje groszowe, emitowane przez spółki chcące szybko pozyskać kapitał z rynku lub spółek o słabej kondycji finansowej. Bardzo często są przedmiotem spekulacji stąd też ich kurs jest bardzo zmienny.

Emitenci

Tylko 2 rodzaje podmiotów mogą emitować akcje:

• spółki akcyjne
• spółki komandytowo-akcyjne

Dokument akcji

Dokument akcji powinien być sporządzony w formie pisemnej i zawierać przede wszystkim:

• szczegółowe określenie spółki (firma, adres, siedziba),
• datę zarejestrowania tejże spółki,
• oznaczenie numeru KRS,
• wartość nominalną akcji,
• serię i numer,
• rodzaj akcji i przywileje z niej płynące,
• ograniczenia w rozporządzaniu akcji
• podpisy członków Zarządu i pieczęć firmową.

Rodzaje cen akcji

W przypadku akcji możemy wyróżnić różne rodzaje cen. Są to:

• "cena nominalna", czyli taka która jest częścią kapitału akcyjnego przypadającego na jedną akcję
• "cena rynkowa", czyli transakcyjna wynikająca z kształtowania się popytu i podaży na daną spółkę
• "cena emisyjna", czyli taka, po jakiej sprzedawana jest akcja na rynku pierwotnym emitenta

Akcje — artykuły polecane

Udział — Certyfikat inwestycyjny — Prawa akcjonariuszy — Warrant — Akcja gotówkowa — Udziałowiec — Akcja zwykła — Prawo poboru — Obligatariusz

Bibliografia

• Bączyk M. i inni (2000). Papiery wartościowe, Zakamycze, Kraków, s. 73-74 oraz s. 85
• Dębski W. (2014), Rynek finansowy i jego mechanizmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Flejterski S., Świecka B. (red.) (2007), Elementy finansów i bankowości, CeDeWu, Warszawa
• Jajuga K., Jajuga T. (2012), Inwestycje: instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kulpaka P. (2007), Giełdy w gospodarce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Miklaszewska E. (1999), Podstawy finansów, Wydawnictwo Informacji Ekonomicznej, Kraków
• Miklaszewska E. (2003), Podstawy finansów i bankowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037

Autor: Roman Ciepiela, Piotr Pytlik, Magda Wiernusz