Dystrybucja franchisingowa

Dystrybucja franchisingowa
Polecane artykuły
Franchising Franczyzodawca Wejście na rynek zagraniczny Franczyza Holding Koncern Internacjonalizacja Offshoring Alians strategiczny

Dystrybucja franchisingowa jest to długookresowa, stała współpraca oparta na umowie między dwoma niezależnymi przedsiębiorcami, franchisodawcą i franchisobiorcą, w czasie której franchisodawca przekazuje franchisobiorcy wiedzę jak prowadzić firmę.

Do uprawnień i świadczeń udostępnianych franchisobiorcom należy prawo do korzystania ze znaku firmowego franchisodawcy, jego znaków towarowych, patentów i wynalazków oraz wszelkich doświadczeń i tajemnic zawodowych franchisodawcy, które składają się na wyjątkową koncepcję prowadzenia działalności (know-how). W skład pakietu franchisingowego wchodzą także usługi wstępne i bieżące świadczenia franchisodawcy na rzecz franchisobiorców oraz opłaty uiszczane przez franchisobiorców na rzecz franchisodawcy. (M. Gębczyńska 2014, s. 1-12)

TL;DR

Artykuł omawia dystrybucję franchisingową jako długoterminową współpracę między niezależnymi przedsiębiorcami. Przedstawia zalety i wady tego modelu biznesowego oraz różne rodzaje franchisingu. Opisuje cechy franchisingu i jego rozwój w Polsce.

Zalety i wady

W następstwie przejęcia przez franchisodawcę zadań z dziedziny strategii rozwoju, prognozowania, marketingu, reklamy i zawodowego szkolenia personelu, biorca franchisingu unika wielu poważnych kosztów. Włączenie się przez daną osobę do znanej sieci franchisingowej ułatwia także zaciąganie niezbędnych kredytów. Dawca franchisingu uczestniczy również w ponoszeniu kosztów budowy obiektów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa tworzonego przez biorcę.

Osoba, do której należy przedsiębiorstwo franchisingowe, jest jednak samodzielnym podmiotem prawa i nie może być ono traktowane jako składnik przedsiębiorstwa macierzystego prowadzonego przez podmiot stosujący franchising. Franchising jako metoda współpracy gospodarczej, przyczynia się do rozbudowy rynku wewnętrznego danego kraju i do zdobywania na nim odpowiedniej pozycji przez przedsiębiorców stanu średniego. Do zalet franchisingu należy na pewno zaliczyć możliwość korzystania z doświadczenia franchisodawcy i jego wsparcia na każdym etapie prowadzenia działalności oraz możliwość skorzystania z usług doradczych franchisodawcy.

Dzięki zastosowaniu tego systemu franchisodawca zdobywa obszary, do których nie docierałby działając metodą tradycyjną. Powoduje to wzrost renomy działalności gospodarczej jego przedsiębiorstwa.

Ponieważ jednym z głównych zadań biorcy franchisingu jest dokładne poznanie rynku, na którym ma on rozwijać działalność franchisingową oraz optymalne zorganizowanie sprzedaży, uznaje się, że franchising stanowi także skuteczny instrument organizacyjny i kierowniczy.

Do wad franchisingu należy zaliczyć fakt, iż w wykonywaniu swej działalności gospodarczej franchisobiorca jest uzależniony od postanowień umowy franchisingu, od wskazań, zaleceń, rad i życzeń formułowanych na bieżąco przez dawcę franchisingu. Z chwilą dojścia do skutku umowy, działalność biorcy franchisingu ulega sztywnemu i z reguły stałemu ograniczeniu pod względem przedmiotowym. Osoba ta może sprzedawać tylko towary, które zostały wskazane w umowie franchisingu. Istnieje także ryzyko gospodarcze związane z działalnością macierzystego przedsiębiorstwa dawcy franchisingu.

Po stronie dawcy występuje ryzyko osobowe i gospodarcze. Franchising łączy się ze zmniejszoną możliwością sprawowania przez dawcę czynności nadzorczych i kontrolnych w stosunku do podmiotów korzystających z franchisingu. Ryzykiem gospodarczym objęta jest też, efektywność działalności przedsiębiorstwa franchisobiorcy.

Rodzaje franchisingu

1. Ze względu na kryterium przedmiotu prowadzonej działalności
   • przemysłowy - dawca zobowiązuje się do udostępnienia biorcy swego know-how, technologii produkcji, tajemnicy zawodowej itp. celem wytwarzania w ramach jego przedsiębiorstwa określonych wyrobów o identycznej jakości i takich samych cechach zewnętrznych, jakie mają dobra produkowane w macierzystym przedsiębiorstwie,
   • dystrybucyjny - franchisodawca zobowiązuje się do dostarczenia biorcy określonych towarów, a franchisobiorca przyjmuje obowiązek ich sprzedaży w ramach działalności swego przedsiębiorstwa,
   • usługowy - zawiera zobowiązanie biorcy do posługiwania się znakiem firmowym franchisodawcy oraz stosowanym przez niego oznakowaniem przedmiotów i wykonywanych usług,
   • mieszany - zawierający elementy franchisingu produkcyjnego, handlowego i usługowego.
2. Ze względu na kryterium formy organizacyjnej systemu
   • bezpośredni - umowa zawierana jest bezpośrednio między dawcą a biorcami; w jego ramach istnieje bardzo ścisłe powiązanie interesów prawno-majątkowych dawcy i biorcy,
   • pośredni - umowa zawierana jest między dawcą, a biorcą prowadzącym działalność na terytorium, które dawca traktuje jako perspektywiczny dla siebie rynek,
   • indywidualny - potencjalny biorca może utworzyć tylko jedno przedsiębiorstwo, punkt sprzedaży dóbr lub usług, a jego działalność ograniczona jest do pewnego terytorium,
   • wielokrotny - jeden biorca otrzymuje prawo do utworzenia na wskazanym terytorium wielu przedsiębiorstw franchisingowych,
   • wydzielony - biorca na mocy umowy franchisingu prowadzi działalność obejmującą jedynie fragment obszaru działalności gospodarczej franchisodawcy,
   • wiązany - franchisodawca sprzedaje swoje towary lub usługi w obrębie punktu innego franchisodawcy.
3. Ze względu na kryterium charakteru wykonywanej pracy
   • Franchising białych kołnierzyków – głównie wykorzystywana jest przy prowadzeniu jednoosobowej działalności wysokospecjalistycznej w zakresie usług księgowych, zarządzania projektami itp.
   • Franchising detaliczny – wykorzystywana przy prowadzeniu sklepów detalicznych
   • Indywidualnie prowadzony franchising – przy prowadzeniu usług naprawczych i serwisowych
   • Franchising inwestycyjny – wykorzystywany przy prowadzeniu ekskluzywnych restauracji, hoteli itp.
   • Master franchising – Gdy franchisobiorca wykonuje podobną pracę jak franchisodawca
   • Franchising sprzedaży bezpośredniej – Wykorzystywany gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność w logistyce
   • Franchising zarządczy – Wykorzystywany przez kilkuosobowe zespoły specjalistów zarządzania.
4. Ze względu na kryterium zasięgu oddziaływania umowy franchisingowej:
   • Franchising zakładowy – Przedmiotem umowy franchisingowej jest obligatoryjność prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie całego przedsiębiorstwa, a nie wyłącznie jego części.
   • Franchising wydzielony – Jest on prowadzony wyłącznie w części organizacyjnej struktury przedsiębiorstwa franchisobiorcy.

Cechy Franchisingu

Do istotnych cech franchisingu należą między innymi:

• Niezależność prawna obu stron (franczyzobiorcy i franczyzodawcy)
• Niezależność finansowa
• Niezależność organizacyjna
• Trwały stosunek umowny (kontrakt)
• Przekazywanie "know-how" przez cały okres obowiązywania umowy dla franczyzobiorcy
• Uiszczanie opłat przez franczyzobiorce na rzecz franczyzodawcy lub innych świadczeń finansowych. (S. Lipińska-Tyburczy 2014, s. 1-12)

Franchising w Polsce

W Polsce franchising jest obecny od lat siedemdziesiątych. Wtedy to część hoteli Orbisu weszła do systemu franchisingowego takich zachodnich przedsiębiorstw jak Holiday Inn czy Intercontinental. Właściwy rozwój zaczął się dopiero w latach dziewięćdziesiątych co było efektem zmiany gospodarki polskiej z centralnie planowanej do rynkowej. Większą część franchisobiorców stanowią zachodnie przedsiębiorstwa, które w czasach PRL nie miały możliwości wejścia na polski rynek. Do najbardziej znanych sieci franchisingowych w Polsce należą: MCDonald's, Kentucky Fried Chicken (KFC), Pizza Hut, Burger King, Xerox Copy centers, sklepy Levi's, Avis, Hertz i wiele innych. (J. Wrzesińska 2011, s. 1-12)

Bibliografia

• Gębczyńska M. (2014) Franchising jako sposób rozwoju małego przedsiębiorstwa, Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej, Zabrze s. 1-12
• Lafontaine, F. (1992). Agency theory and franchising: some empirical results. The Rand Journal of Economics, 263-283.
• Lipińska-Tyburczy S. (2014) Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwuju franchisingu na świecie, Wydawnictwo naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku, Płock s. 1-12
• Stecki L. (1997) Franchising, TNOiK Toruń, "Dom Organizatora" - Toruń, s. 18-30
• Tokaj-Krzewska A. (1999) Franchising Strategia rozwoju małych firm w Polsce, Difin sp. z o.o., Warszawa, s. 11-45
• Wrzesińska J. (2011) Rozwój systemów franczyzowych w Polsce, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa s. 1-12
• Zięba K. (1998) Franchising – Szansa rozwoju dla małych i dużych przedsiębiorstw , Katedra ekonomii i zarządzania przedsiębiorstwem, Gdańsk, s. 1-13

Autor: Jakub Dymek, Mateusz Mandat