Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa jest sposobem zarządzania firmą wykraczającą poza narzucane jej przez prawo zobowiązania. Jest strategią, która dzięki prowadzenie dialogu społecznego na lokalnym poziomie, przyczynia się do zwiększenia konkurencyjności organizacji oraz budowania jej reputacji i zaufania zarówno na poziomie firmy, jak również działań biznesowych w ogóle.

Jest obowiązkiem wybory przez kierownictwo odpowiednich decyzji oraz działań, jakie przyczyniają się w takim samym stopniu do dbałości o interes własny, czyli pomnażanie zysku firmy, jak również do pomnożenia i ochrony społecznego dobrobytu.

Definicja ta wskazuje na dwa aspekty społecznej odpowiedzialności. Mówiąc o ochronie, nacisk położony jest na powstrzymanie się przez przedsiębiorstwa od działań, które są szkodliwe społecznie, nawet jeżeli przynoszą one zyski. Natomiast przedsiębiorstwa powinny podejmować działania, które będą ukierunkowane na zapobieganie i likwidowanie różnych negatywnych zjawisk społecznych. Mówiąc o pomnażaniu, nacisk kładzie się na twórczą rolę biznesu, w kreowaniu dobrobytu społecznego.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa przyjmuje następujące założenia:

• biznes oraz społeczeństwo są immanentnymi elementami bardziej złożonej i większej całości, w której znaczenie pierwotne ma idea wzajemnej solidarności międzyludzkiej, a cel strategiczny przedsiębiorstwa to przyczynianie się do poprawy jakości życia obywateli i wzrostu dobrobytu,
• dynamiczny charakter systemu społecznego nakłania organizacje do zachowań przede wszystkim zapobiegawczych oraz takich, które antycypują ryzyko w obszarze społecznym w celu zachowania swojej roli w długim okresie,
• społeczności, które żyją w określonych warunkach danego etapu rozwoju społecznego decydują o minimalnym poziomie ekonomicznej i prawnej odpowiedzialności biznesu,
• każde działanie organizacji, dbające o sprawy pracownicze, ochronę środowiska naturalnego oraz konsumenta, wzmacnia jej pozycję przetargową na rynku konkurencyjnym, jeżeli tylko przekracza minimalny poziom jaki jest wymagany przez prawo oraz odpowiada oczekiwaniom społeczności,
• konsekwencją przyjętego przez firmę zakresu i rodzaju odpowiedzialności przed społeczeństwem jest jej organizacyjne i strukturalne przygotowanie do zrealizowania społecznych celów, które odpowiadają oczekiwaniom i wymaganiom docelowych grup konsumentów.

TL;DR

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa (CSR) to strategia zarządzania, która przyczynia się do zwiększenia konkurencyjności organizacji poprzez dbanie o interesy społeczne. CSR ma dwa aspekty: ochronę przed szkodliwymi działaniami społecznymi i kreowanie dobrobytu społecznego. Postawy CSR to opór, społeczny obowiązek, społeczna reakcja i społeczny wkład. CSR ma pozytywny wpływ na firmę i społeczeństwo, m.in. poprzez wzrost sprzedaży, utrzymanie klientów, lepszy wizerunek marki i wydajność pracowników. Społeczne zaangażowanie firm ma różne formy, takie jak wsparcie kultury czy ochrony środowiska. Wdrażanie CSR przynosi korzyści zarówno dla firm, jak i dla społeczeństwa. Model CSR A.B. Carrolla obejmuje odpowiedzialność prawna, ekonomiczną, filantropijną i etyczną.

Postawy

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw może występować pod jedną z czterech postaw: postawa oporu, społecznego obowiązku, społecznej reakcji i społecznego wkładu.

Jeżeli przedsiębiorstwo nie angażuje się w rozwiązywanie społecznych problemów, a w niektórych sytuacjach wręcz wypiera się odpowiedzialności, bądź tuszuje sprawę, oznacza to, że przedsiębiorstwo przyjmuje postawę oporu.

W strategii społecznego obowiązku przedsiębiorstwo za pomocą kryteriów ekonomicznych i prawnych poszukuje potwierdzenia swojej działalności. W sytuacji tej przedsiębiorstwo wychodzi z założenia, że jest odpowiedzialne jedynie wobec swoich akcjonariuszy, a w praktyce wygląda to tak, że społeczeństwo przyjmuje na siebie zobowiązania wynikające wyłącznie z prawa.

O społecznej reakcji mówimy wtedy, gdy przedsiębiorstwo przyjmuje na siebie obowiązki prawne i etyczne, a w pewnych sytuacjach podejmuje działalność filantropijną.

Strategia społecznego wkładu stanowi najwyższy poziom społecznej odpowiedzialności. Podstawową zasadą tej strategii jest pełnienie roli dobrego obywatela, który w sposób aktywny poszukuje możliwości, aby mieć swój indywidualny wkład na rzecz poprawy ogólnego dobrobytu społecznego (M. Rybak 2001, s 37).

CSR - społeczna odpowiedzialność biznesu

Społeczna odpowiedzialność biznesu to jedna z najbardziej dynamicznych, złożonych i stanowiących wyzwanie kwestii, z którymi mają do czynienia obecnie liderzy biznesu. W dzisiejszych czasach na firmy sektora prywatnego jest wywierana coraz większa presja, aby zaczęły odgrywać bardziej aktywną rolę w tworzeniu warunków do lepszego życia. CSR oznacza zaangażowanie się biznesu na rzecz etycznego postępowania oraz do przyczyniania się do rozwoju ekonomicznego przy równoczesnym demonstrowaniu szacunku dla ludzi, społeczności lokalnych, narodów i środowiska. CSR scala koncepcje globalnego obywatelstwa z troską o środowisko i ze zrównoważonym rozwojem.

Dobrze rozumiana odpowiedzialność biznesu oznacza w praktyce, że menedżerowie i liderzy biznesu muszą:

• być wrażliwi na sprawy, które oddziałują na życie osób, z którymi żyją i pracują,
• zrozumieć warunki panujące w społeczeństwie, aby wywierać na nie pozytywny wpływ,
• rozważać społeczne skutki wynikające z podejmowanych decyzji finansowych i biznesowych, a mające wpływ na szerokie grupy wyborców, interesariuszy i środowisko,
• mieć świadomość, co do sposobów uzyskiwania wyników produkcyjnych i finansowych.

Konieczność społecznej odpowiedzialności biznesu

Początek XXI w. pokazał rosnące zapotrzebowanie społeczeństw na zwiększone poczucie społecznej odpowiedzialności biznesu i odpowiedzialności za środowisko. W efekcie, czego współcześni liderzy biznesu pracują nad zrozumieniem zmieniających się oczekiwań społeczeństwa od firm, w tych obszarach, które wcześniej były postrzegane jako obszary odpowiedzialności organizacji rządowych lub organizacji użyteczności publicznej. Ważne jest to, że działania CSR muszą mieć również pozytywny wpływ na sferę podstawowej działalności firm - tzn. na sferę zysków ekonomicznych.

Wiele proaktywnych i innowacyjnych firm odkryło, że faktyczne zaangażowanie się w CSR skutkuje maksymalnie pozytywnymi wynikami.

Wartość działań CSR można określać poprzez następujące sposoby:

• istotny wzrost sprzedaży,
• większą zdolność przyciągania nowych klientów,
• lepsze wskaźniki utrzymywania klientów,
• mniejsze wydatki operacyjne,
• bardziej umotywowaną i zaangażowaną siłę roboczą,
• lepszy obraz marki,
• większą zdolność przyciągania talentów,
• lepsze wszechstronne wyszkolenie pracowników,
• większy wskaźnik utrzymania pracowników,
• większą wydajność,
• mniejszą liczbę przypadków przeoczeń przepisów prawnych,
• lepszą jakość produktów i usług.

Z raportów Social Investment Forum wynika, że aktywa zarządzane w portfelach, które są powiązane z działaniami w zakresie etyki, ochrony środowiska i społecznej odpowiedzialności biznesu, gwałtowanie rosną i zapewniają odpowiedzialnym społecznie firmom dostęp do kapitału, który w innym przypadku mógłby być niedostępny.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa w ujęciu strategicznym

Do głównych celów strategii społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa zaliczamy doskonalenie systemu zarządzania firmą. Dzisiejsza rzeczywistość sprawia, że sfera zewnętrzna i wewnętrzna przedsiębiorstwa przenikają się wzajemnie. Związek pomiędzy wewnętrznymi działaniami organizacji a jej zewnętrznym otoczeniem jest bardzo silny.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa jest rozumiana właściwie jako połączenie działań, które zmierzają do efektywniejszego, pod względem ekonomicznym, społecznym, etycznym i środowiskowy, funkcjonowania systemu zarządzania przedsiębiorstwem, a także poprawienia relacji z otoczeniem zarówno biznesowym jak i pozabiznesowym, postępując zgodnie z zasadami etyki.

W przypadku wewnętrznego systemu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa, które jest głównie nakierowane na pracowników firmy, możliwe jest, aby zbudować struktury i procedury pozwalające na pogodzenie oczekiwań personelu z interesem organizacji. W praktyce społeczna odpowiedzialność powinna być w głównej mierze identyfikowana z kompleksowym zarządzaniem procesami odbywającymi się wewnątrz organizacji.

Rodzaje

Społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstwa można podzielić na wewnętrzną oraz zewnętrzną. Ta pierwsza dotyczy przede wszystkim tego czy przedsiębiorstwo stosuje zasadę odpowiedzialności w ramach swojej wewnętrznej struktury np. w stosunku do pracowników, tj. czy zapewnia im bezpieczną i godną prace, jak zarządza zasobami ludzkimi, czy surowcami.

Zewnętrzna odpowiedzialność obejmuje takie zagadnienia jak:

• stosunek do inwestorów,
• klientów,
• władz,
• to jak przedsiębiorstwo dba o środowisko naturalne,
• jaki jest jego wpływ na lokalną społeczność

Model zaangażowania firmy

Do opisu społecznej działalności przedsiębiorstwa przydatny jest również szeroko wykorzystywany model, który opisuję formy zaangażowania firmy, model ten jest stosowany w wielu przedsiębiorstwach.

W modelu tym wyróżniamy cztery poziomy zaangażowania, najniższy poziom dotyczy działalności przedsiębiorstwa, np. zatrudnienie, podatki, wszystko to jest regulowane przepisami prawnymi, stąd też są to działanie obligatoryjne, kolejne poziomy związane są z dobrowolnym zaangażowaniem firmy i przedstawiają społeczną odpowiedzialność firmy w węższym znaczeniu.

Aby dana firma była konkurencyjna na rynku, posiadała dobrą reputację wśród otoczenia musi angażować się w sprawy, które pozornie wydają się nie związane z przedsiębiorstwem. W dzisiejszych czasach wizerunek przedsiębiorstwa jest jedną z ważniejszych kryterium oceny firmy, a działalność społeczna zdecydowanie go poprawia. Wymogi konkurencyjności na rynku oraz wzrost świadomości społecznej wymusiły na firmach zmianę, spowodowały, że przedsiębiorstwa zaczęły publikować szczegółowe raporty społeczne, w których opisują efekty swojej działalności, coraz chętniej stosują się do powstających standardów w tym zakresie (np. SA8000, AA1000, GRI2000).

Efekty zastosowań

Społeczne zaangażowanie przejawia się najczęściej we wspieraniu i uczestnictwie w akcjach z zakresu sportu, kultury czy zdrowia, poprzez prowadzenie akcji charytatywnych, czy działaniach na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Najczęściej są to przedsięwzięcia jednorazowe, tylko średnie i duże firmy mogą sobie pozwolić na stałe wspieranie czy patronowanie jakiejś dziedzinie życia publicznego, a już niewielki odsetek przedsiębiorstw wpisuje działania społeczne na stałe w strategie działania firmy.

W 2001 roku Dyrektoriat Generalny Przedsiębiorczości Komisji Europejskiej zlecił zbadanie, w jakim stopniu małe i średnie firmy europejskie są zaangażowane w zakresie społecznej i ekologicznej odpowiedzialności. Z badań wynikło, że stopień zaangażowania, zależy przede wszystkim od wielkości przedsiębiorstwa, mniej od rodzaju branży w jakiej firma działa. Jeśli chodzi o strukturę geograficzną to okazało się, że najchętniej angażują się firmy z północy, zwłaszcza fińskie, najmniej kraje Europy Południowej, takie jak Włochy, Hiszpania, Francja.

Wiele firm twierdzi, że nie ma ani środków, ani czasu na takie działania i niestety nic nie wskazuje na to, aby postawa ta miała w przyszłości ulec zmianie. A jest to duży błąd, gdyż działania na rzecz społeczeństwa może i są bardzo kosztowne i nie przynoszą natychmiastowych zysków dla przedsiębiorstwa, ale w ujęciu długookresowym przyczyniają się nie tylko do poprawy warunków życia ludzi, ale co za tym idzie przynosi korzyści całej gospodarce, a więc i przedsiębiorstwom.

Do korzyści społecznych można zaliczyć: poprawę stanu środowiska naturalnego, przyczynianie się do rozwoju gospodarczego miejscowości, edukowanie społeczeństwa, propagowanie postaw dobroczynnych. Taka działalność przynosi również korzyści przedsiębiorstwom, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Firma postrzegana jest jako atrakcyjny pracodawca, zwiększa się motywacja i zaangażowanie pracowników, następuje wzrost kultury organizacyjnej oraz innowacyjności. Wśród korzyści zewnętrznych wymienić można przede wszystkim wzrost efektywności prowadzonej działalności gospodarczej, wzrost zainteresowania inwestorów, konkurencyjność na rynku, pozyskiwanie nowych klientów i pogłębienie lojalności ;w ten sposób firma zyskuje pozytywny wizerunek, a jej misja bardziej wiarygodna. poza tym przedsiębiorstwa, które podejmują się prowadzenia działalności społecznej, mogą liczyć na pomoc ze strony władz w postaci subsydiów czy obniżenia podatku.

Modelowe ujęcie społecznej odpowiedzialności

Model A.B. Carrolla

A.B. Carroll zaproponował ciekawe ujęcie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Jednostki, które chcą realizować koncepcję CRS, powinny zwrócić swoją uwagę na wieloaspektowość zagadnienia.

Ważna jest w dużym stopniu świadomość, że odpowiedzialność społeczna to w rzeczywistości suma cząstkowych odpowiedzialności. Są to cztery rodzaje odpowiedzialności: prawna, ekonomiczna, filantropijna i etyczna, wszystkie muszą ze sobą współwystępować.

Odpowiedzialność prawna i ekonomiczna stanowią niezbędne minimum, które wyznacza ramy funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Społecznie oczekiwana jest odpowiedzialność etyczna, której istotę stanowi obowiązek unikania krzywdy, natomiast odpowiedzialność filantropijna, czyli działania podejmowane przez organizację w formie zaangażowania społecznego, jest sygnałem dla społeczeństwa, że przedsiębiorstwo wyraża gotowość podjęcia zobowiązań aby być jego częścią.

Podsumowanie

Współczesne globalne korporacje mają do swojej dyspozycji kapitał i zasoby większe niż wiele rządów. W efekcie liderzy biznesu zaczynają sobie zdawać sprawę z tego, że takie przesunięcie władzy i zasobów wymaga także, - aby stać się lepszymi obywatelami świata - przesunięć w obszarze odpowiedzialności. O ile w przeszłości ich jedynym zobowiązaniem wobec środowiska czy społeczeństwa było nieszkodzenie, o tyle w przyszłości muszą się nauczyć wywierać pozytywny wpływ. CSR staje się globalnym oczekiwaniem - istnieje przekonanie, że jest nie tylko słuszne, ale także przynosi korzyści w zakresie podstawowej działalności firmy.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa — artykuły polecane

Altruizm — Etyka biznesu — Kategoryzacja czynników ryzyka — Analiza interesariuszy — Czynniki wpływające na zarządzanie kadrami — Ekonomia społeczna — Filantropia — Marketing terytorialny — Public relations

Bibliografia

• Czerwińska K., Krzyżanowska K. (2010). Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, Scientiarum Polonorum Acta, nr 2, s. 101-108
• Grzegorzewska - Ramocka E. (2004). Cele społeczne przedsiębiorstwa, a kierunki inwestowania, Handel Wewnętrzny. Marketing - Rynek - Przedsiębiorstwo 4-5/2001, Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji, Warszawa, s. 75
• Jakubów L. (2008). Strategia społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 20, s. 115-119
• Lachiewicz S., Matejun M. (red.) (2007), Problemy współczesnej praktyki zarządzania, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź
• Rojek - Nowosielka M. (2006). Kształtowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
• Rudnicka A. (2012), CSR - doskonalenie relacji społecznych w firmie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Rybiak M. (2001). Społeczna odpowiedzialność biznesu - idea i rzeczywistość, Gospodarka Narodowa 3/2001, Wyd. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa, s. 28
• Tichy N. (1998), Corporate Global Citizenship: Doing Business in the Public Eye, Lexington, Lanham, Maryland

Autor: Tomasz Szymczyk, Ilona Tymoszuk, Agnieszka Biernacik, Monika Kukulska