Podatek VAT

Podatek VAT - zwany podatkiem od wartości dodanej, jest specyficznym typem pośredniego, powszechnego podatku obrotowego, który obciążą ostatecznego nabywcę towaru i zawarty jest w jego cenie zakupu. VAT odróżnia od pozostałych podatków obrotowych to, że jest podatkiem wielofazowym, czyli obciąża przyrost wartości w każdej fazie obrotu gospodarczego. Podatek ten nakłada się na każdą transakcję sprzedaży w procesie produkcji i dystrybucji. VAT jest szeroko rozpowszechniony w krajach UE. W Polsce został wprowadzony przez ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11 Poz. 50). Przystąpienie Polski do UE sprawiło, że konieczna była harmonizacja polskiego prawa podatkowego z prawem unijnym. W tym celu została uchwalona ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r (Dz. U. Nr 54. Poz. 535).

TL;DR

Podatek VAT to powszechny podatek obrotowy obciążający ostatecznego nabywcę towaru. Jest podatkiem wielofazowym, obciążającym wartość dodaną w każdej fazie obrotu. Rejestracja dla celów VAT wymaga złożenia zgłoszenia rejestracyjnego, sporządzenia spisu z natury i zgłoszenia do urzędu skarbowego. Podatek VAT obejmuje dostawy towarów, import, eksport i wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Podatnikiem VAT mogą być osoby prawne, jednostki organizacyjne, osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie wydania towaru lub wykonania usługi. Stawki podatku VAT to 23% (podstawowa), 8%, 5% i 0% (obniżona). Podstawa opodatkowania to obrót, koszty usług, wartość celna przy imporcie. Podatek VAT ma zalety, takie jak powszechność w UE i walka z szarą strefą, ale również ograniczenia, takie jak zwiększone koszty dla konsumentów i skomplikowane procedury. Istnieją też inne podatki obrotowe, takie jak podatek akcyzowy.

Rejestracja dla celów VAT

1. Złożenie zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R - zgłoszenie rejestracyjne VAT-R należy złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Rejestracja przedsiębiorcy jest bezpłatna. Przedsiębiorca, który wystąpi z wnioskiem o wydanie potwierdzenia rejestracji musi uregulować wpłatę w wysokości 170 zł. Z chwilą rejestracji podatnik staje się podatnikiem VAT.

2. Sporządzenie spisu z natury - oznacza to zrobienie remanentu.

3. Zgłoszenie do urzędu - przedsiębiorca ma 14 dni na zgłoszenie do urzędu skarbowego spisu z natury.

4. Wybór okresu rozliczeniowego - podatnik VAT może rozliczać się miesięcznie lub kwartalnie. Musi o tym poinformować urząd skarbowy.

5. Założenie ewidencji VAT - konieczne jest założenie ewidencji zakupów i sprzedaży.

Zakres i podmioty podatku VAT

(art 5 i art. 15-17 ustawy) Zgodnie z obowiązującą ustawą podatek obejmuje:

• odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
• eksport towarów,
• import towarów,
• wewnątrzwspólnotowe (kraje UE) nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotową dostawę towarów

Podatnicy podatku VAT

Podatnikami podatku VAT są:

• osoby prawne,
• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,
• osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności,
• osoby fizyczne będące usługobiorcami usług świadczonych przez podmioty mające siedzibę za granica lub dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Podatnikami podatku VAT nie są:

• organy administracji publicznej,
• organy administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań dla realizacji których zostały powołane (za wyjątkiem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych).

Obowiązek podatkowy

(art. 19-21 ustawy)

Powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Ustawodawca sprecyzował szereg sytuacji w których inaczej określa moment powstania obowiązku podatkowego (art. 19 ust. 2-21, art. 14 ust.6, art. 20 i art. 21 ust. 1 ustawy):

• z chwila wydania towaru gdy podatnik wysyła towar do nabywcy lub wskazanej przez niego osobie,
• z chwila wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu od wydania towaru gdy dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone faktura,
• z chwilą otrzymania przez podatnika zapłaty za wydany towar,
• z chwilą potwierdzenia opuszczenia towaru przez urząd celny poza obszar UE w przypadku eksportu towarów,
• z chwilą powstania długu celnego w przypadku importu towarów.

W wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów i wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów obowiązek podatkowy powstaje:

• 15-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów,
• 15-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów będących przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia.

W przypadku gdy obowiązkiem podatkowym jest objęty mały podatnik, może zastosować metode w której obowiązek ten powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności, ale nie później niż 90-go dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Obowiązek podatkowy u małych podatników

Według ustawy z dn. 11.03.2004r. art. 21: "Mały podatnik może wybrać metodę rozliczeń polegającą na tym, że obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez niego dostaw towarów i świadczenia usług powstaje:

1) z dniem otrzymania całości lub części zapłaty - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny,

2) z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1

• po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował tę metodę, zwaną dalej "metodą kasową"; otrzymanie zapłaty w części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części".

Mały podatnik traci prawo do rozliczania podatku metodą kasową, począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym przekroczył kwotę 1 200 000 €.

Miejsce świadczenia podatku VAT

(art. 22-28 ustawy)

• w przypadku towarów wysyłanych lub transportowanych przez dokonującego ich dostawy - miejsce, w którym towar znajduje się w momencie rozpoczęcia wysyłki lub transportu do nadawcy,
• w przypadku instalacji lub montażu towaru - w miejscu, w którym towary są instalowane lub montowane,
• w przypadku towarów niewysyłanych i nietransportowanych - w miejscu, w którym towary znajdują się w momencie dostawy,
• w przypadku świadczenia usług - miejsce, gdzie świadczący usługę posiada siedzibę; może być to miejsce gdzie usługi są faktycznie świadczone przez usługodawce.

Stawki podatku VAT

(art. 41-42 ustawy)

• podstawowa: 23%
• obniżona:8%,5%,0%

W wewnątrzwspólnotowej (kraje UE) dostawie towarów stawka podatku VAT wynosi 0% pod warunkiem że:

• dostawa jest dokonywana na rzecz podatnika zidentyfikowanego dla potrzeb takich transakcji, i pod warunkiem że numer identyfikacyjny odbiorcy i dostawcy zostaną podane na fakturze,
• podatnik przed złożeniem deklaracji dysponuje dowodem, że towar został dostarczony nabywcy zagranicznemu.

Eksport towarów poza terytorium UE jest również objęty stawką 0% podatku VAT, pod warunkiem, że podatnik otrzymał dokument potwierdzający wywóz towarów przed złożeniem deklaracji podatkowej.

W przypadku świadczenia przez podatnika usług w zakresie handlu i gastronomii, kwota podatku należnego, jest obliczana jako iloczyn wartości dostawy i stawki:

• 18,70% - dla towarów i usług objętych stawką podatku 23%,
• 7,41% - dla towarów i usług objętych stawką podatku 8%.

Podstawa opodatkowania podatkiem VAT

(art. 29 ustawy)

Podstawą opodatkowania jest obrót. Obrót jest to kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Do obrotu zalicza się również:

• otrzymaną dotację,
• subwencję,
• inna dopłatę o podobnym charakterze związaną z dostawą lub świadczeniem usług.

Podstawą opodatkowania jest także:

• koszt świadczenia usługi poniesiony przez podatnika przy świadczeniu usługi,
• wartość celna powiększona o należne cło przy imporcie towarów,
• kwota jaką nabywca jest zobowiązany zapłacić przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów.

Podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot

• stanowiących obniżkę cen w formie rabatu,
• udzielonych opustów i obniżek cen,

otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu oraz na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku

Zapłata podatku VAT

(art. 103 ustawy)

Podatnicy są zobowiązani bez wezwania do obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. W przypadku małych podatników obowiązek ten przypada na 25-ty dzień następujący po każdym kolejnym kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Podatek VAT - mocne strony

Podatek VAT ma wiele zalet. W szczególności:

• Jest to podatek wielofazowy, który obciąża przyrost wartości każdej transakcji sprzedaży w procesie produkcji i dystrybucji. Oznacza to, że nie obciąża on pierwszego sprzedawcy, ale ostatecznego nabywcy.
• Podatek VAT jest powszechny w UE, co oznacza, że ułatwia handel między krajami UE, ponieważ każdy kraj ma tę samą strukturę podatkową.
• W założeniu (choć niestety niekoniecznie w praktyce) podatek VAT jest łatwy w rozliczaniu i wymaga jedynie wypełnienia jednorazowego formularza w celu rejestracji. To pozwala uniknąć skomplikowanych procedur i zmniejszyć złożoność procesu podatkowego.
• VAT pozwala rządowi zarabiać na sprzedaży towarów i usług, co wyraźnie wskazuje, że gospodarka jest w stanie wzrostu.
• Podatek VAT jest ważnym narzędziem w walce z szarą strefą i eliminuje konkurencję nieuczciwych podatników.

Podatek VAT - ograniczenia

Podatek VAT ma wiele ograniczeń i słabych stron.

• Zwiększa koszty dla konsumenta, ponieważ zawarty jest on w cenach towarów i usług.
• W praktyce jest skomplikowany, zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla urzędów skarbowych, co może prowadzić do błędów i nadużyć.
• Może wywoływać nierówności społeczne, ponieważ obciąża on bardziej ludzi biedniejszych w stosunku do bogatszych.
• Podatek VAT może być niesprawiedliwy, ponieważ przedsiębiorcy są obciążani tymi samymi stawkami podatkowymi, niezależnie od dochodów, jakie osiągają.
• Oszustwa są częścią systemu podatku VAT, co prowadzi do nielegalnych działań i nadużyć.
• Może wystąpić nadmierna biurokracja związana z koniecznością dopełniania wszystkich obowiązków podatkowych.

Podatek VAT - inne związane podejścia

• Podatek akcyzowy - jest to pośredni podatek obrotowy, który nakłada się na dobra luksusowe, alkohol i papierosy, paliwa i inne towary. Podatek akcyzowy jest naliczany na podstawie wartości lub masy netto.

Podatek VAT — artykuły polecane

VAT 7 — Rejestracja podatnika VAT — Podatnik vat czynny — Faktura zaliczkowa — Zwrot podatku — Ustawa o podatku VAT — Cechy podatku VAT — Płatnik vat — Kasy fiskalne

Bibliografia

• Brzeziński B. (1996), Prawo podatkowe, Dom Organizatora, Toruń
• Chłond Ł. (2016), Zasady ustalania prewspółczynnika odliczenia VAT, "Rachunkowość", nr 2
• Jaszczyński M. (2015), Rozliczanie podatku VAT z zastosowaniem procedury MOSS, "Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku. Nauki Ekonomiczne", Tom II
• Jeleńska A. (2012), Spółki: jaką wybrać?: jak zarobic na spółce, Wszechnica Podatkowa, Kraków
• Jeleńska A. (2015), Spółki w działalności: zalety i wady: z ograniczoną odpowiedzialnością, komandytowo-akcyjna, komandytowa, partnerska, cywilna, jawna, akcyjna, Forum Doradców Podatkowych, Kraków
• Krajewska A. (2004), Podatki - Unia Europejska, Polska, Kraje Nadbałtyckie, PWE, Warszawa
• Małecka-Ziembińska E. (2017), Luka w podatku od towarów i usług oraz sposoby jej ograniczania, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa, Nr 1
• Owsiak S. (2013), Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sawicki K. (red.) (2004), Rachunkowość finansowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Zubrzycki J. (2017), Leksykon VAT, Oficyna Wydawnicza Unimex, Wrocław
• Zysnarska A. (2004), Rachunkowość bez tajemnic, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o. o., Gdańsk

Autor: Bartłomiej Kolbusz, Honorata Pilch

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.