Rynek pieniężny

Rynek pieniężny jest segmentem rynku finansowego, gdzie dokonuje się operacji finansowych na okres do jednego roku (M.Dusza, 1992, s. 6)

Przedmiotem obrotu mogą być krótkoterminowe lokaty i kredyty międzybankowe i papiery dłużne, których okres zapadalności jest krótszy niż rok, takie jak bony skarbowe czy też krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw. Papiery te są wystawiane są na krótki czas i dlatego środki pieniężne służą zazwyczaj na pokrycie bieżących braków kapitału. Rynek pieniężny pozwala zdobyć kapitały na finansowanie działalności bieżącej banków oraz przedsiębiorstw, pozwala również na zyskowne lokowanie nadwyżek płynności. Jest miejscem, w którym podmioty mające nadmiar kapitału oferują go tym, którzy zgłaszają popyt na pieniądz.

Rynek pieniężny wykorzystywany jest przede wszystkim do zarządzania płynnością sektora bankowego. Jest to rynek instrumentów finansowych o bardzo wysokim poziomie płynności i bezpieczeństwa. Instrumenty rynku pieniężnego to instrumenty dłużne (wierzycielskie), które wyrażają zobowiązanie emitenta wobec posiadaczy takich instrumentów do spełnienia określonego świadczenia. Do emitentów rynku pieniężnego zaliczamy podmioty charakteryzujące się wysoką wiarygodnością finansową (np. Skarb Państwa, banki, NBP, wybrane przedsiębiorstwa).

TL;DR

Rynek pieniężny to segment rynku finansowego, gdzie dokonuje się operacji na okres do jednego roku. Na tym rynku handluje się krótkoterminowymi lokatami, kredytami międzybankowymi i papierami dłużnymi o krótkim okresie zapadalności. Uczestnikami rynku są banki, fundusze inwestycyjne, przedsiębiorstwa i inne instytucje finansowe. Rola banku centralnego polega na utrzymaniu pożądanej płynności sektora bankowego poprzez operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową i kredyty refinansowe. Rynek pieniężny ma wiele funkcji, m.in. alokację zasobów, dostarczenie narzędzi do realizacji polityki pieniężnej i zarządzanie ryzykiem. Banki komercyjne korzystają z rynku pieniężnego do lokowania nadwyżek i zdobywania funduszy. Inne instytucje korzystają z rynku w celu inwestycji w instrumenty o niskim ryzyku i dużej płynności.

Cechy charakterystyczne rynku pieniężnego

Cechą charakterystyczną rynku pieniężnego jest:

• zdecentralizowany charakter - zawieranie transakcji telefonicznie lub za pomocą elektronicznych systemów transakcyjnych
• otwartość - zawieranie transakcji na identycznych warunkach przez jej uczestników

Rynek pieniężny składa się z dwóch segmentów: rynku papierów dłużnych oraz rynku lokat międzybankowych (lokaty międzybankowe to transakcje polegające na przyjęciu lub udzieleniu lokaty przez jeden bank innemu bankowi na ustalony czas, po określonej cenie i w określonej z góry wysokości stopy procentowej).

Uczestnicy rynku pieniężnego

Najważniejszymi uczestnikami rynku pieniężnego są:

• bank centralny - Narodowy Bank Polski
• banki komercyjne
• Skarb Państwa
• firmy ubezpieczeniowe
• fundusze inwestycyjne
• fundusze emerytalne
• duże przedsiębiorstwa

Funkcje rynku pieniężnego

Do głównych funkcji rynku pieniężnego zaliczamy:

• mechanizm alokacji zasobów - przepływ środków i ich optymalne wykorzystanie przy zachowaniu płynności uczestników rynku
• dostarczenie narzędzi niezbędnych do realizacji polityki pieniężnej
• zamianę terminów zapadalności środków (krótkoterminowych pasywów na długoterminowe aktywa lub odwrotnie)
• zapewnienie instrumentów potrzebnych do zarządzania ryzykiem stopy procentowej, ryzykiem płynności czy ryzykiem walutowym
• regulowanie płynności systemu finansowego oraz poszczególnych podmiotów

Rola banku centralnego

Rolą banku centralnego jest utrzymanie pożądanej płynności sektora bankowego. W tym celu Narodowy Bank Polski może stosować trzy instrumenty: operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową oraz kredyty refinansowe.

• Operacje otwartego rynku polegają na kupnie lub sprzedaży na rynku pieniężnym papierów wartościowych przez bank centralny, przede wszystkim krótkoterminowych bonów pieniężnych. Transakcje te są dokonywane z inicjatywy NBP z bankami komercyjnymi. Operacje otwartego rynku są to cele czysto ekonomiczne, które mają doprowadzić do zrównoważenia popytu i podaży środków banków komercyjnych trzymanych w banku centralnym. Dzięki tym transakcjom bank centralny może wpływać na poziom stóp krótkoterminowych na rynku międzybankowym. Obecnie przeprowadzane operacje otwartego rynku polegają na emisji przez Narodowy Bank Polski 7-dniowych bonów pieniężnych, których minimalna rentowność jest wyznaczana przez stopę referencyjną ustalaną przez Radę Polityki Pieniężnej.
• Rezerwa obowiązkowa (minimalna rezerwa) jest ustalana przez bank centralny dla banków handlowych. Ma na celu zapobieganie nadmiernej ekspansji kredytowej lub stymulowanie akcji kredytowej banków w zależności od potrzeb gospodarki. Stopa minimalnych rezerw jest narzędziem, które kształtuje płynność finansową banków komercyjnych. Rezerwa jest utrzymywana na oprocentowanych rachunkach w NBP i wyrażona jest w złotych jako część środków pieniężnych zgromadzonych w bankach. Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej.
• Operacje kredytowo-depozytowe służą łagodzeniu wahań stóp procentowych na rynku międzybankowym powstałym w wyniku operacji otwartego rynku. Do operacji tych zaliczamy kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Operacje te są prowadzone z inicjatywy banków komercyjnych wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, które kształtują się w korytarzu wahań wyznaczonym przez oprocentowanie kredytu lombardowego oraz oprocentowanie depozytu w NBP. Kredyt lombardowy udzielany jest pod zastaw skarbowych papierów wartościowych i umożliwia pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach. Jednodniowy depozyt jest przyjmowany na koniec dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty te pozwalają bankom komercyjnym zagospodarować nadwyżki płynnych środków.

Korzyści rynku pieniężnego

Jeżeli chodzi o banki komercyjne to rynek pieniężny pozwala im lokować nadwyżki pieniężne w instrumenty o relatywnie niskiej stopie ryzyka. Daje im również możliwość zdobycia funduszy na bieżącą działalność. Większość transakcji banków stanowią depozyty międzybankowe oraz handel bonami skarbowymi, pieniężnymi i papierami komercyjnymi.

Inne instytucje takie jak fundusze inwestycyjne i emerytalne, a także firmy ubezpieczeniowe korzystają z rynku pieniężnego głównie w celu inwestycji w instrumenty o niskiej stopie ryzyka i dużej płynności. Z tego też względu występują po stronie popytowej rynku.

Niektórzy teoretycy ekonomii do rynku pieniężnego zaliczają także rynek walutowy. Obejmuje on transakcje kupna - sprzedaży walut obcych i instrumentów pochodnych w celach spekulacyjnych oraz regulowanie zobowiązań, które są denominowane w walucie obcej (P. Kulpaka 2007, s. 47)

Rynek pieniężny — artykuły polecane

Bony skarbowe — Instrumenty polityki pieniężnej — Weksel skarbowy — Instrumenty rynku pieniężnego — Bony pieniężne — Rezerwy obowiązkowe — Agregat M2 — Polityka refinansowa — Operacje otwartego rynku

Bibliografia

• Adamus-Matuszyńska A. (red.) (2010), Bankowość dla praktyków, Gdańska Akademia Bankowa, Gdańsk
• Bukowski S. (2012), Rozwój rynków finansowych, a wzrost gospodarczy w obszarze Euro-12, Folia Oeconomica, 268
• Dusza M. (1992), Banki na rynku kapitałowym, Biblioteka Menadżera i Bankowca, Warszawa
• Kulpaka P. (2007), Giełdy w gospodarce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Lubiński M. (2013), Międzybankowy rynek pieniężny i zarażenie, Gospodarka Narodowa, Nr 5-6
• Owsiak S. (2015), Finanse, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Jan Laufer, Ewelina Bieś