Giełda

Giełda jest to regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom i zasadom spotkanie osób pragnących zawrzeć transakcje kupna-sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji, których przedmiotem są dobra zamienne.

Giełda to jedna z podstawowych instytucji rynku finansowego współczesnych gospodarek. Termin ten oznacza regularnie odbywające się spotkania osób chcących zawrzeć transakcje kupna-sprzedaży pewnych dóbr jak również osób pośredniczących, w określonym miejscu i czasie, według określonych reguł formalnych, norm i zwyczajów. Podczas zawierania transakcji na giełdzie w efekcie gry podaży i popytu ustalana jest cena rynkowa, która jest następnie podawana do wiadomości publicznej

Owa zamienność przedmiotu obrotów giełdowych może być uwarunkowana jego identyczną rodzajową tożsamością np. dewizy, papiery wartościowe tego samego rodzaju, może też wynikać ustalenia określonych norm jakości towaru jako standardów klasyfikacyjnych.

W związku z tym zawieranie transakcji giełdowych nie wymaga okazywania ich przedmiotów "In natura", co oznacza, iż przedmioty te nie znajdują się w pomieszczeniu giełdy. Nie jest również konieczna obecność właściwych nabywców i zbywców, wskutek czego wszelkie transakcje mogą być, a w wielu wypadkach muszą być, dokonywane przez uprawnionych pośredników. Oznacza to, że funkcjonowanie giełdy opiera się na zakupie i sprzedaży na zlecenie.

TL;DR

Giełda to regularne spotkanie osób chcących zawrzeć transakcje kupna-sprzedaży dóbr zamiennych. Transakcje na giełdzie odbywają się na zlecenie, nie wymaga się obecności przedmiotów transakcji ani właściwych nabywców i zbywców. Giełdy istniały już w starożytności, a zasady obrotu giełdowego jakie obowiązują dzisiaj przyjęły się w XVII wieku w Holandii. Klasyfikuje się je według przedmiotu obrotów, znaczenia, statusu prawnego, rodzaju transakcji, sposobu prowadzenia handlu i dostępu. Do największych giełd podstawowych na świecie należą New York Stock Exchange, The International Stock Exchange London i Tokyo Stock Exchange. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie skupia 479 spółek. Na giełdzie wyróżnia się dwie grupy uczestników: maklerów giełdowych i samodzielnych uczestników. Transakcje giełdowe mogą być dokonywane przez inwestorów instytucjonalnych i indywidualnych. Na giełdzie występują okresy hossy (dobrej koniunktury) i bessy (złej koniunktury).

Historia giełdy

Giełdy istniały już w starożytności. Zasady obrotu giełdowego zbliżone do obecnych przyjęły się w XVII wieku w Holandii. W XVIII wieku giełdy działały już w wielu krajach świata. Budziły one kontrowersje od samego początku. Nazwa giełda pochodzi od niemieckiego "die Gilde" oznaczającego zrzeszenie, stowarzyszenie. Starodawna giełda była więc miejscem w którym kupcy spotykali się w celu wymiany towarów i informacji. Najstarsza giełda została zbudowana w 1531 roku w Antwerpii, Belgia. W wyniku rozwoju żeglugi w Holandii zostało wymyślone pojęcie spółki. W 1602 roku wyemitowano pierwsze na świecie akcje, były to akcje Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Pierwsze notowania zostały wydane w 1698 roku w Londynie przez Johna Castainga w "The Course of the Exchange and other things", on sam pracował w kawiarni która była głównym miejscem spotkań maklerów i inwestorów, później w 1801 roku w tym miejscu powstała jedna z najsławniejszych giełd The London Stock Exchange.

Rodzaje giełd

Klasyfikacji giełd można dokonać na podstawie takich kryteriów jak: przedmiot obrotów towarowych, znaczenie giełd, jej status prawny, rodzaj zawieranych transakcji giełdowych, sposób prowadzenia handlu, swoboda dostępu do giełdy.

Ze względu na przedmiot obrotów giełdy dzielą się zasadniczo na:

• towarowe,
• pieniężne
• usług.

Ze względu na znaczenie giełd wyróżnia się:

• giełdy o zasięgu międzynarodowym,
• giełdy o zasięgu wewnątrzkrajowym
• giełdy lokalne.

Z punktu widzenia formy prawnej giełdy można podzielić na:

• giełdy organizowane przez państwo, którym statut nadany w trybie ustawowym i które prowadzą swą działalność w granicach ściśle przez państwo określonych,
• giełdy korporacyjne, tworzone przez organizacje gospodarcze.

Ze względu na rodzaj transakcji zawieranych na giełdach wyróżnia się:

• giełdy transakcji kasowych,
• giełdy transakcji terminowych. Wśród tych ostatnich należy szczególnie wyróżnić giełdy financial futures i giełdy opcji.

Sposób prowadzenia handlu giełdowego rozstrzyga natomiast o podziale giełd na:

• giełdy parkietowe (transakcje zawierane za pomocą głosu),
• giełdy elektroniczne, które charakteryzuje w pełni skomputeryzowany sposób prowadzenia handlu.

Zróżnicowane kształtowanie się na różnych giełdach daje niekiedy asumpt do wydzielenia giełd otwartych i giełd zamkniętych.

Giełdy na świecie

Do największych giełd podstawowych na świecie zaliczane się: New York Stock Exchange, The International Stock Exchange London, Tokyo Stock Exchange.

Największe giełdy terminowe świata: London International Financial Futures and Options Exchange, Chicago Board of Trade, Euronext, Tokyo International Financial Futures Exchange, Honk Kong Futures Exchange.

New York Stock Exchange (NYSE)

Największa giełda świata, założona w 1817 roku, na jej parkiecie notowanych jest 2400 spółek takich jak General Electric Co., General Motors Corp., czy IBM. Przeciętny dzienny obrót wynosi 46 mld USD. Otwarta jest od poniedziałku do piątku od 15-22 czasu polskiego. Najpopularniejszym indeksem giełdowym jest Dow Jones Industrial Average (DJIA), S&P 500 oraz NYSE Composite.

London Stock Exchange

Założona w 1801 roku, notuje 1867 spółek giełdowych. Najpopularniejszym indeksem giełdowym jest FTSE 100.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

Polska giełda papierów wartościowych której podwaliny powstały w 1817 roku na mocy postanowienia o "zaprowadzeniu giełdy w Warszawie", skupia 479 spółek w tym 50 zagranicznych. Najpopularniejszymi indeksami są WIG, WIG20, WIG30.

Uczestnicy transakcji giełdowych

Na giełdzie wyróżnia się dwie główne grupy uczestników: maklerów giełdowych (brokerów) - profesjonalnych pośredników-specjalistów oraz samodzielnych uczestników. Maklerzy giełdowi występują w imieniu inwestorów na rzecz których dokonują sprzedaży lub zakupu papierów wartościowych podczas gdy samodzielni uczestnicy działają osobiście na własny rachunek.

W transakcjach giełdowych możemy wyróżnić dwie grupy inwestorów: instytucjonalnych oraz indywidualnych. Inwestorzy instytucjonalni to banki, instytucje finansowe, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe.

W zależności od kształtowania się cyklu koniunkturalnego w gospodarce mówimy o dwóch sytuacjach na giełdzie: tzw. hossa (ang. bull market) - jest okresem dobrej koniunktury, wówczas notowania idą w górę oraz bessa (ang. bear market) - jest okresem złej koniunktury, wówczas notowania spadają.

Zobacz także:

• Kontrakt różnicy kursowej
• Efektywność rynku giełdowego
• Znaczenie giełdy w gospodarce
• Subemisja usługowa
• Rodzaje dywidend
• Nadmierna zmiana kursu
• Formy wypłat dywidend
• Ewidencja papierów wartościowych
• Elektroniczny Rynek Skarbowych Papierów Wartościowych
• Depozyt zabezpieczający

Giełda — artykuły polecane

Rynek giełdowy — Rynek terminowy — Operacje walutowe — Giełda towarowa — Obrót pozagiełdowy — Flash crash — Kontrakt future — Rynek pozagiełdowy — Rynek kapitałowy

Bibliografia

• Beksiak J. (red.) (2001), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Czerniawski R. (2010), Akcjonariusz, Wolters Kluwer, Warszawa
• Dobosiewicz Z. (2013), Giełda, zasady działania, inwestorzy, rynki giełdowe Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Doman M. (2011), Mikrostruktura Giełd papierów wartościowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań
• Hajduk A., Jerzemowska M. (2015), Wpływ rentowności przedsiębiorstwa na strukturę kapitału na przykładzie spółek akcyjnych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie Vol. 2015, Nr.2
• Hall R., Taylor J. (2006), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Krzyżkiewicz Z. (2006), Leksykon bankowo-giełdowy, Poltext, Warszawa
• Małecka J. (2015), Giełda papierów wartościowych w Warszawie jako potencjalne źródło finansowania małych i średnich przedsiębiorstw, Uwarunkowania rynkowe rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Mikrofirma, Nr 116
• Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Orłowski T. (1998), Nowy leksykon ekonomiczny, Oficyna Wydawnicza Graf-Punkt, Warszawa

Autor: Marcin Łata, Michał Jurczak