Kontrakt terminowy

Kontrakt terminowy - to umowa pomiędzy nabywcą a zbywcą, w której to nabywca zobowiązuje się do kupna kontraktu, a sprzedawca do jego sprzedaży w określonym, terminie w przyszłości oraz na warunkach z góry określonych w momencie zawierania transakcji, tj. po określonej cenie, w określonej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego bądź dokonania rozliczenia w formie finansowej. Kontrakty terminowe zaliczane są do instrumentów pochodnych, co oznacza że kurs danego kontraktu zależy od ceny instrumentu bazowego, na którym kontrakt się opiera.

Instrumentami bazowymi mogą być:

• spółek giełdowych
• indeksy giełdowe
• waluty
• stopy procentowe
• obligacje skarbowe

W kontraktach terminowych występują dwie strony transakcji:

• kupujący (pozycja długa) - liczy na wzrost ceny instrumentu bazowego, a tym samym na wzrost kursu kontraktu
• sprzedający (pozycja krótka) - liczy na spadek ceny instrumentu bazowego, a tym samym na spadek kursy kontraktu

Podział kontraktów terminowych

• Towarowe transakcje terminowe obejmują umowy zawierane na dostawę produktów rolnych, paliw kopalnych, metali, energii elektrycznej i innych dóbr, które są przedmiotem obrotu na światowych giełdach towarowych. Pierwszą giełdą, na której zaczęto zawierać terminowe transakcje towarowe była Chicago Board Of Trade (CBOT), która powstała w 1848 roku w celu zorganizowania obrotu zbożem.
• Finansowe transakcje terminowe zawierane są od początku lat 70-tych XX wieku i obejmują grupę instrumentów pochodnych bazujące na akcjach, obligacjach, i dowolnych innych aktywach (również towarach), a które nie są dostarczane fizycznie, a jedynie następuje rozliczenie pieniężne, bazujące na różnicach cen.

Do kontraktów terminowych zaliczane są:

• kontrakty futures
• kontrakty forward
• kontrakty FRA

Funkcjonowanie kontraktów terminowych na rynku finansowych wiąże się z pojęciem "dźwigni finansowej". Oznacza to, iż w momencie zawierania transakcji inwestor nie potrzebuje pełnej wartości kontraktu, a jedynie ustalonego depozytu. Inwestor jednakże zarabia bądź traci od wartości całego kontraktu.

TL;DR

Kontrakty terminowe to umowy między kupującym a sprzedającym, dotyczące kupna i sprzedaży instrumentu bazowego w określonym terminie i za określoną cenę. Instrumentami bazowymi mogą być spółki giełdowe, indeksy giełdowe, waluty, stopy procentowe i obligacje skarbowe. Kontrakty terminowe dzielą się na kontrakty futures, forward i FRA. Kontrakty futures są standardowe, notowane na giełdzie i rozliczane gotówkowo. Kontrakty forward są niestandardowe, nie notowane na giełdzie i wymagają fizycznej dostawy towaru. Kontrakty FRA dotyczą ustalenia wysokości stopy procentowej w przyszłości. Motywami zawierania kontraktów terminowych są funkcja ubezpieczeniowa, spekulacyjna i arbitrażowa.

Kontrakty futures

To umowa pomiędzy sprzedającym a kupującym występująca na giełdzie, w których inwestorzy kupując bądź sprzedając kontrakt terminowy zajmują odpowiednią pozycję. Zazwyczaj rozliczenie transakcji następuje w sposób gotówkowy. Warunki kontraktu są z góry określone przez giełdę - termin wygaśnięcia, ilość instrumentu bazowego, natomiast cena kontraktu jest ustalana przez inwestorów poprzez złożenie odpowiedniego zlecenia. Przykładowe kontrakty typu futures:

• walutowy, gdzie instrumentem bazowym są kursy walutowe
• procentowy, gdzie instrumentem bazowym są stopy procentowe
• indeksowy, gdzie instrumentem bazowym są indeksy giełdowe
• towarowe, gdzie instrumentem bazowym są ceny towarów

Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie kontrakty terminowe są notowane od 1998r.

Charakterystyka kontraktu "futures"

• standaryzacja - rodzaj i wielkość towaru, wielkość kontraktu, termin wykonania, sposób rozliczenia, miejsce i godziny handlu,
• notowany na giełdzie
• cena ustalana poprzez zlecenia giełdowe inwestorów
• nie dochodzi do rzeczywistej dostawy towaru
• wniesienie depozytu zabezpieczającego otwartą pozycję

Kontrakty forward

Kontrakty typu forward są instrumentem pochodnym pokrewnym do kontraktów futures. Główna różnicą jest brak standaryzacji i zawieranie na rynkach nieregulowanych, co wiąże się z dużo większym ryzykiem inwestycyjnym i możliwością niewywiązania się drugiej strony z umowy. Zazwyczaj w terminie rozliczenia następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego po z góry określonych warunkach. Warunki są ustalane indywidualnie pomiędzy stronami.

Charakterystyka kontraktu forward

• warunki uzgadniane pomiędzy stronami - rodzaj i jakość towaru, wielkość kontraktu, cena, termin wykonania, miejsce dostawy, sposób rozliczenia, depozyt zabezpieczający
• dochodzi do rzeczywistej dostawy towaru
• nienotowany na giełdzie

Kontrakty FRA

Inaczej Forward Rate Agreement - rodzaj kontraktu terminowego forward, gdzie dwie strony umowy ustalają wysokość stopy procentowej, która będzie obowiązywała w przyszłości dla określonej kwoty określonej w walucie transakcji.

Motywy zawierania kontraktów terminowych

• funkcja ubezpieczeniowa (hedgeing) - podstawowy celem ustanowienia instrumentów pochodnych, tj. zabezpieczanie się, czy też asekuracja przez niekorzystnym wpływem wahań cen rynkowych. Definicyjnie hedgeing jest "aktem zajmowania czasowej pozycji terminowej, odwrotnej do pozycji utrzymywanej na rynku kasowym"[1] Elementarnym celem jest pokrycie potencjalnych strat na rynku kasowym, i odwrotnie, a mechanizm ten jest możliwy tylko w sytuacji, gdy instrument pochodny bazuje na zabezpieczanym aktywie. O ile motywy zabezpieczania się mogą być różne w zależności od branży, czy samego kierownictwa spółki, to jednak najczęstsze powody zamykają się w poniższych zagadnieniach:

• zabezpieczenie pozycji kosztowej przedsiębiorstwa
• utrzymanie obecnej lub prognozowanej sytuacji finansowej,
• utrzymanie obecnej lub prognozowanej sytuacji rynkowej - także pod względem konkurencji i konsumentów,
• sprostanie wymaganiom właścicieli kapitału lub kontrahentów (awersja do ryzyka)

• funkcja spekulacyjna - obecnie dominujący motyw inwestowania na rynkach instrumentów pochodnych, który walnie przyczynia się do poprawy płynności rynku. Sytuacja, w której na rynku istnieliby tylko chętni do zabezpieczenia, a nie byłoby chętnych do przyjęcia na siebie tego ryzyka spowodowałaby, że transfer ryzyka nie byłby możliwy, a tym samym rynek jako taki nie spełniałby swojej podstawowej funkcji, gdyż nie zachodziłyby żadne transakcje. Definicyjnie spekulacja jest oceną i formułowaniem oczekiwań odnośnie przyszłości określonego instrumentu, a w konsekwencji dokonania na nim transakcji.[3] Podstawowym motywatorem do podejmowania działań spekulacyjnych na instrumentach pochodnych jest efekt dźwigni finansowej, który pozwala przy niewielkim zaangażowaniu kapitału uczestniczyć w wielokrotnie większych zyskach [w porównaniu do inwestycji w papiery wartościowe ]. Należy jednak mieć na uwadze, że ewentualne tempo pomnażania pieniędzy jest równoważne tempu ponoszenia straty w przypadku nietrafionej inwestycji.
• funkcja arbitrażowa - sytuacja, w której dokonywana jest transakcja na tym samym instrumencie na dwóch lub więcej rynkach w celu wykorzystania różnic cen instrumentu i osiągnięcia zysków bez ponoszenia ryzyka. Działanie to ma na celu wykorzystanie chwilowej nierównowagi na rynkach i zgodnie z teorią niwelowanie różnicy i przyłączanie się kolejnych inwestorów wykorzystujących sytuację przyczynia się do wyrównania cen.

Kontrakt terminowy — artykuły polecane

Opcja — Opcja CALL — Transakcja SWAP — Kontrakt future — Instrument pochodny — Kurs akcji — Kontrakt różnicy kursowej — Forex — Teoria arbitrażu cenowego

Bibliografia

• Adamska A., Fierla A. (2012), Inwestowanie, spekulowanie, kolekcjonowanie, Oficyna Wydawnicza - Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Jagielnicki A. (2010), Inwestycje giełdowe. Jak grać i wygrywać. Giełda na wskroś przeanalizowana, Helion
• Jajuga K. (2009), Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
• Krzywda M. (2010), Kontrakty terminowe i opcje w praktyce, Wydawnictwo Złote Myśli, Gliwice
• Mejszutowicz K. (2017), Podstawy Inwestowania w kontakty terminowe i opcje, Giełda Papierów Wartościowych, Warszawa
• Przybylska-Kapuścińska W. (2012), Instrumenty pochodne w globalnej gospodarce od A do Z, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Thiel S. (2010), Rynek kapitałowy i terminowy, Fundacja Edukacji Rynku Kapitałowego, Warszawa

Autor: Sylwia Pietrzyk