Akredytywa

Jest to pisemne zobowiązanie banku do wypłaty określonej kwoty za dokumenty złożone w odpowiednim terminie zgodnie z ustaleniami w treści akredytywy. Najbardziej rozbudowana forma rozliczeń międzynarodowych i krajowych zabezpieczająca interesy stron kontraktu.

TL;DR

Akredytywa to forma płatności międzynarodowej, w której bank zobowiązuje się do wypłaty określonej kwoty za przedstawione dokumenty. Strony akredytywy to zleceniodawca, bank otwierający, bank pośredniczący i beneficjent. Przebieg płatności odbywa się poprzez przedstawienie dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy. Akredytywa może mieć różne rodzaje i jest korzystna dla eksportera, ponieważ zapewnia mu zapłatę bez względu na sytuację importera. Jednak wymaga starannego przygotowania dokumentów i weryfikacji warunków akredytywy. Dla importera akredytywa stanowi gwarancję należytego wykonania kontraktu, ale może wymagać angażowania własnych środków finansowych przed realizacją dostawy.

Strony akredytywy

1. Zleceniodawca (importer) - przekazuje zlecenie otwarcia akredytywy do swojego banku oraz zapewnia środki na pokrycie wypłaty dla eksportera. Importer ma prawo żądać od swojego banku wyrównania, pokrycia strat wynikłych z powodu zaniedbania lub zaniechania ze strony banku. Importer musi pokryć kwoty wypłacone eksporterowi, a także potencjalne koszty i prowizje.
2. Bank otwierający (bank importera) - otwiera akredytywę, zgodnie z pisemnym zleceniem importera, w której podejmuje się samodzielnego zobowiązania zapłaty za prawidłowe dokumenty przedłożone przez beneficjenta akredytywy, jeśli jej postanowienia zostały spełnione. Bank otwierający nie analizuje przebiegu transakcji, podjęcie decyzji o zapłacie lub odmowie podejmuje na podstawie przedstawionych dokumentów.
3. Bank pośredniczący (awizujący, negocjujący, potwierdzający) - w zależności od warunków akredytywy, bank pośredniczący może pełnić funkcję:
   1. Banku awizującego - powiadamia beneficjenta o otwarciu akredytywy oraz pośredniczy w korespondencji pomiędzy bankiem otwierającym, a eksporterem. Nie jest zobowiązany to świadczeń z tytułu akredytywy.
   2. Banku negocjującego - dokonuje awizacji oraz zgodnie z poleceniem banku otwierającego, sprawdza zgodność dokumentów, działa on w imieniu zleceniodawcy, czyli banku otwierającego.
   3. Banku potwierdzającego - wyrażając zgodę na potwierdzenie akredytywy, przyjmuje na siebie zobowiązanie, takie samo jak bank otwierający, czyli ma takie same obowiązki wobec beneficjenta, jak gdyby sam otworzyła akredytywę.
4. Beneficjent (eksporter) - nie ma żadnych zobowiązań, przedstawia dokumenty zgodne z warunkami akredytywy i na ich podstawie żąda zapłaty.

Przebieg płatności za pomocą akredytywy

1. Zawarcie kontaktu pomiędzy importerem i eksporterem oraz ustanowienie akredytywy jako formy płatności za towar.
2. Importer zgłasza w swoim banku zlecenie otwarcia akredytywy na rzecz eksportera i zabezpiecza pokrycie finansowe.
3. Bank importera zawiadamia bank eksportera (bank pośredniczący) o otwarciu akredytywy, zlecając mu powiadomienie eksportera.
4. Bank pośredniczący sprawdza prawdziwość zgłoszonej mu akredytywy przez bank importera, następnie przekazuje ją eksporterowi.
5. Eksporter wysyła towar i kompletuje dokumenty, zgodnie z warunkami akredytywy.
6. Eksporter prezentuje w banku komplet dokumentów, zgodnie z warunkami akredytywy.
7. Bank eksportera sprawdza dokumenty (liczba i rodzaj) i wysyła je do banku importera. Bank eksportera nie sprawdza dokumentów pod względem zgodności z warunkami akredytywy.
8. Bank importera sprawdza poprawność dokumentów, jeżeli są zgodne przesyła zapłatę do banku eksportera.
9. Bank importera przekazuje dokumenty importerowi.
10. Bank eksportera przekazuje zapłatę eksporterowi.

Elementy zlecenia otwarcia akredytywy

Zlecenie otwarcia akredytywy powinno zawierać następujące elementy: miejsce i datę złożenia zlecenia, zleceniodawcę, sposób otwarcia (telex, SWIFT, list), bank awizujący, beneficjenta, kwotę akredytywy, datę i miejsce ważności akredytywy, miejsce płatności (bank otwierający lub bank awizujący), rodzaj płatności, częściowe dostawy (dozwolone, zabronione), przeładunek (dozwolony, zabroniony), miejsce załadunku towaru i miejsce przeznaczenia, opis towaru, ilość, cenę i jej podstawę (INCOTERMS) oraz szczególne warunki płatności, wymagane dokumenty przy dokonaniu płatności, ostateczny termin wysyłki towaru, szczególne warunki płatności, czas prezentacji dokumentów, koszty i prowizje bankowe, rodzaj akredytywy, numer rachunku zleceniodawcy oraz jego stempel i podpisy.

Dokumenty w akredytywie

Najczęściej występującymi dokumentami w akredytywie są:

• faktura handlowa,
• dokumenty ubezpieczeniowe,
• certyfikat pochodzenia'
• konosament morski,
• kwit sternika,
• trought bill of landing
• wtórnik kolejowego listu przewozowego,
• lotniczy list przewozowy,
• samochodowy list przewozowy,

Rodzaje akredytywy

Podział akredytyw dokonywany jest ze względu na różne kryteria. Część z podanych poniżej rodzajów ma szerokie zastosowanie w transakcjach międzynarodowych, część występuje sporadycznie.

Podział akredytyw z punktu widzenia zobowiązania banku otwierającego:

• Akredytywa odwołalna - bank zastrzega sobie prawo do odwołania lub zmian w swoim zobowiązaniu, bez zgody beneficjenta, do momentu uznania dokumentów przez bank pośredniczący.
• Akredytywa nieodwołalna - nie można jej zmienić ani anulować bez zgody wszystkich zaangażowanych stron. Zmiana jest nieważna, jeżeli którakolwiek ze stron nie wyrazi na nią zgody.

Podział akredytyw ze względu na sposób płatności:

• Akredytywa gotówkowa (a’vista) - wypłata następuje natychmiast po przedstawieniu przez eksportera dokumentów będących zgodną prezentacją.
• Akredytywa z odroczonym terminem zapłaty - bank zobowiązuje się do zapłaty w terminie odroczonym (np. 30 dni od daty wysyłki), pod warunkiem przedstawienia dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy w terminie jej ważności.
• Akredytywa akceptacyjna - związana z odroczonym terminem płatności, zobowiązuje bank to akceptowania trat terminowych. Po ich akceptacji wygasa zobowiązanie z tytuły akredytywy, a w jego miejsce wchodzi zobowiązanie wekslowe.
• Akredytywa negocjacyjna - bank otwierający, udziela bankowi pośredniczącemu prawa do zbadania zgodności dokumentów z akredytywą i zapłaty beneficjentowi, z środków banku otwierającego akredytywę.

Podział akredytyw ze względu na rolę banku pośredniczącego:

• Akredytywa potwierdzona - do akredytywy otwartej przez bank importera, zostało dodane przez bank potwierdzający potwierdzenie, zobowiązujące bank potwierdzający akredytywę do honorowania lub negocjowania przedstawionych dokumentów. Ta forma akredytywy stosowana jest przez eksportera w przypadku braku zaufania do banku otwierającego akredytywę.
• Akredytywa niepotwierdzona - rodzaj akredytywy, który nie jest zostanie potwierdzony przez bank pośredniczący, a wypłatę dla eksportera realizuje tylko bank otwierający.

Inne rodzaje akredytyw:

• Akredytywa standby (zabezpieczająca) - ma charakter gwarancji bankowej, nakłada zobowiązanie wypłaty beneficjentowi wymaganej kwoty, jeżeli zleceniodawca nie zapłaci w sposób wcześniej uzgodniony między stronami lub nie wywiąże się z innych zobowiązań zabezpieczonych akredytywą.
• Akredytywa rewolwingowa (odnawialna) - ma zastosowanie przy kolejno powtarzających się dostawach jednolitego towaru w ciągu dłuższego czasu.
• Akredytywa wiązana back-to-back - na podstawie otwartej akredytywy przez kupującego na określonego beneficjenta zostaje otwarta akredytywa importowa, a wpływy z akredytywy eksportowej zabezpieczają płatności dla akredytywy importowej.

Akredytywa z punktu widzenia eksportera

Akredytywa jest korzystną formą płatności dla eksportera, ponieważ jest ona zobowiązaniem do zapłaty banku, a nie importera. Jeżeli eksporter wypełni warunki akredytywy, to otrzyma zapłatę bez względu na sytuację i stan finansowy importera. Eksporter otrzymuje zapłatę po wykonaniu dostawy i przedstawieniu dokumentów w banku. Jeżeli importer zareklamuje towar lub będzie miał co do niego zastrzeżenia, a dokumenty będą zgodne, to wypłata dla eksportera nie zostanie wstrzymana. Akredytywa chroni eksportera przed odstąpieniem od zawartej transakcji lub odmowy przyjęcia towaru przez importera. Pozwala eksporterowi na uzyskanie kredytu na sfinansowanie produkcji towaru, który zabezpiecza akredytywa. Umożliwia skorzystanie z forfaitingu i wcześniejszą zapłatę w przypadku odroczonej płatności. Akredytywa jest korzystną formą płatności dla eksportera wówczas, gdy wypełni on, wszystkiej jej warunki. Jeżeli eksporter przedstawi dokumenty, w których znajdują się sprzeczne dane lub wykazane zostaną braki np. brak kompletu konosamentów, brak wymaganych indosów w dokumentach wystawionych na zlecenie lub zabrudzenie konosamentów, wówczas wypłata dla eksportera zostanie wstrzymana. Do innych błędów popełnianych przez eksportera podczas przedstawiania dokumentów należy: niewłaściwe oznaczenie dokumentów, niewłaściwe oznaczenie miejsca załadunku i przeznaczenia towaru, niezgodny z akredytywą opis towaru w dokumentach, brak parafowania korekt lub występujących w tekście dokumentów uzupełniających. Akredytywa jest czasochłonną formą płatności nie tylko ze względu na konieczność starannego przygotowania odpowiednich dokumentów, ale także wymaga szczegółowej weryfikacji warunków akredytywy z warunkami kontraktu oraz uzgodnieniami pomiędzy kupującym, a sprzedającym, a także weryfikacji jej postanowień pod względem sprzeczności informacji oraz wymagań niemożliwych do realizacji.

Akredytywa z punktu widzenia importera

Rozliczając się za pomocą akredytywy importer wymaga przedstawienia przez eksportera odpowiednich dokumentów i spełnienia wszystkich warunków akredytywy. Poprzez dobór odpowiednich dokumentów oraz terminów realizacji i dostawy towaru, importer reguluje przebieg transakcji. Ustalając warunki akredytywy importer ma gwarancję należytego wykonania kontraktu, jednakże nie chroni go od odstąpienia umowy przez eksportera. Akredytywa niekiedy wymaga od importera zaangażowania środków finansowych przed realizacją kontraktu - przedpłata. Jednakże nie warunkuje to wypłaty dla eksportera. Akceptacja przez importera akredytywy jako formy zapłaty stawia przed go w korzystniejszej sytuacji, niż w przypadku nieuwarunkowanego przekazania zapłaty przed realizacją zlecenia. Niekorzystnym aspektem wykorzystania akredytywy jako formy płatności przez importera jest angażowanie własnych środków finansowych przed realizacją dostawy, przy jednoczesnym braku gwarancji realizacji kontraktu przez eksportera. Niektóre banki wymagają od importera wpłaty kwoty większej niż podana w akredytywie w celu zabezpieczenia się przez różnicami kursowymi. Istnieje możliwość zapłaty wekslem własnym importera z awalem bankowym lub ustanowienie hipoteki, czy linia kredytowa, jednakże bank musi zaakceptować tą formę płatności.

Akredytywa — artykuły polecane

Akredytywa dokumentowa — Inkaso dokumentowe — Inkaso gotówkowe — Inkaso importowe — Inkaso eksportowe — Inkaso — Gwarancja bankowa — DDP — Ijarah

Bibliografia

• Abram G. (2006), Akredytywa dokumentowa i zabezpieczająca: zastosowanie oraz perspektywy rozwoju w kraju i za granicą, Difin, Warszawa
• Bitz M. (1998), Produkty bankowe - rynek usług finansowych, Poltext, Warszawa
• Breza M. (2009), Międzynarodowe transakcje gospodarcze, WSCiL, Warszawa
• Budzyński W. (2016), Eksport w przedsiębiorstwie. Wejście na rynek i realizacja transakcji zagranicznej, Poltext, Warszawa
• Dębniewska M., Sołoma A. (2003), Bankowość - produkty, usługi, rynek, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn
• Jaworski W., Krzyżkiewicz Z., Kosiński B. (2000), Banki. Rynek, operacje, polityka, Poltext, Warszawa
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Kępka E. (2012), Finansowanie transakcji eksportowej. Aspekty logistyczne, Myśl ekonomiczna i polityczna, Nr 1
• Marciniak-Neider D. (2004), Rozliczenia w handlu zagranicznym, PWE, Warszawa
• Marciniak-Neider D. (red.) (2011), Rozliczenia międzynarodowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Olkiewicz A. (2010), Rola instrumentów bankowych i ubezpieczeniowych w ograniczaniu ryzyka handlowego przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, nr 4 (53)

Autor: Marina Zakrzewska, Damian Pilch, Joanna Świątkowska