Rzeczowe aktywa trwałe

Rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe) są to środki trwałe oddane do użytkowania, środki trwałe w budowie oraz zaliczki, przekazane na środki trwałe.

Według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR) a konkretnie wg MSR-16, rzeczowe aktywa trwałe to środki trwałe, które dana jednostka posiada w celu ich użytkowania oraz wykorzystania w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą (produkcyjną, handlową lub usługową) lub w celach administracyjnych, przez okres dłuższy niż jeden rok.

Dowolny składnik rzeczowych aktywów trwałych może być ujęty w ewidencji księgowej jako środek trwały, jeżeli spełnia dwa następujące warunki:

• istnieje duża szansa, że w przyszłości będzie on generował zysk
• jego wartość można określić w wiarygodny sposób.

TL;DR

Rzeczowe aktywa trwałe to środki trwałe, środki trwałe w budowie i zaliczki przekazane na środki trwałe. Mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów, takich jak funkcja, sposób wykorzystania i rodzaj finansowania. Wycena i zużycie środków trwałych są również istotnymi czynnikami.

Rodzaje

Środki trwałe są to te zasoby jednostki oraz których przewidywany okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż jeden okres sprawozdawczy, są wykorzystywane przez nią wedle potrzeb, kompletne, zdatne do użytku oraz przeznaczone na potrzeby jednostki. Do środków trwałych zaliczane będą również obiekty, które są własnością innej firmy, ale które dana firma używa i kontroluje np. samochody firmowe użytkowane w trybie leasingu.

Obejmują one:

• nieruchomości w tym wszelkiego rodzaju grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu),
• budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej (w tym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego),
• urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu,
• oraz inne rzeczy tj. narzędzia, przyrządy, ruchomości, wyposażenie, inwentarz żywy.

Przyjmując kryterium wartościowe, środki o bardzo małej wartości ale o długim okresie użytkowania, zalicza się do aktywów obrotowych. Każda jednostka powinna samodzielnie ustalić dolną granicę środków, które zalicza się do aktywów trwałych oraz należy ją rozróżnić od wartości przedmiotów poniżej 3500 zł podlegającym jednorazowej amortyzacji.

Klasyfikacje środków trwałych

z punktu widzenia funkcji, które spełniają

• produkcyjne - są to te środki trwałe, które są bezpośrednio lub pośrednio wykorzystywane w produkcji lub w obrocie towarowym. Zalicza się do nich środki wykorzystywane w danym przedsiębiorstwie (jednostce gospodarczej) dla potrzeb produkcyjnych, zaopatrzenia czy zbytu,
• nieprodukcyjne - to te, które nie służą do produkcji, a więc wszelkiego rodzaju domy mieszkalne, środki wykorzystywane na cele szkoleniowe, ośrodki wypoczynkowe,

w zależności od sposobu wykorzystania

• czynne - używane w ramach prowadzonej przez dane przedsiębiorstwo działalności gospodarczej w tym również te, które aktualnie znajdują się w rezerwie i w zapasie,
• nieczynne - wycofane z użytkowania w związku z utrata przydatności gospodarczej, która nastąpiła w wyniku np. niewłaściwego użytkowania,
• Środki trwałe w budowie są to środki trwałe, które są w trakcie budowy, montażu lub ulepszania.

kryteria klasyfikacji środków trwałych w budowie

• rodzaje finansowania:
  • z środków finansowych, posiadanych przez dane przedsiębiorstwo,
  • z kredytów i pożyczek, które zostały zaciągnięte na dany cel,
  • z dotacji, które dostało przedsiębiorstwo,
• strukturę techniczna:
  • zakup maszyn, środków transportu,
  • roboty budowlano-montażowe,
• sposób wykonania:
  • wytworzone samodzielnie przez dane przedsiębiorstwo,
  • wykonane przez obce jednostki,
• uzyskane efekty:
  • nowo powstałe środki trwałe,
  • zmodernizowane i poprawione już istniejące środki trwałe,
  • inwestycje, które nie przyniosły żadnych korzyści,
• sposób wykorzystania:
  • środki trwałe,
  • nieruchomości inwestycyjne,

według Klasyfikacji Środków Trwałych

Pierwszy stopień podziału:

• Grunty
• Budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
• Obiekty inżynierii lądowej i wodnej
• Kotły i maszyny energetyczne
• Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
• Urządzenia techniczne
• Środki transportu
• Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasyfikowane
• Inwentarz żywy.

Środki trwałe w budowie

Według Ustawy o rachunkowości środki trwałe w budowie to: "środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego". Należy więc rozróżnić modernizację środka trwałego od remontu, którego koszty wlicza się w koszty działalności operacyjnej. Do kosztów wytworzenia możemy zaliczyć wszelkie nakłady, poniesione przez jednostkę podczas budowy oraz podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, odsetki oraz różnice kursowe od kredytów, zaciągniętych na sfinansowanie budowy. Nakłady te można podzielić na:

• związane ze źródłem finansowania, takich jak środki własne, kredyty i pożyczki oraz dotacje.
• związane ze strukturą techniczną np. zakup maszyn które wymagają montażu oraz roboty budowlane.

Według przepisów prawa podatkowego, wartość środka trwałego, może zostać powiększona w wyniku ulepszenia, jeśli wydatki na jego modernizację przekroczyły 3500 zł w danym roku podatkowym. Wydatki poniżej wartości ustalonej w przepisach, uznaje się za koszty działalności operacyjnej.

Wycena środków trwałych

Początkowa wycena środków trwałych polega na ustaleniu tzw. wartości początkowej tych obiektów. Wartość początkowa środków trwałych można określić poprzez cenę nabycia, koszt wytworzenia lub przez wartość godziwa. Do ewidencji księgowej środki wprowadza się na podstawie OT - odbiór środka trwałego.

Początkowa wycena środków trwałych:

• według ceny nabycia obejmuje te środki, które zostały zakupione przez dane przedsiębiorstwo,
• według kosztu wytworzenia dotyczy tych obiektów, które zostały wyprodukowane przez dane przedsiębiorstwo,
• według ceny sprzedaży - dotyczy środków przekazanych jako aport lub darowizna,
• według wartości brutto - obejmuje środki otrzymane w wyniku zmiany formy prawnej jak np. łączenie spółek.

Wartość środka trwałego może zostać powiększona w wyniku:

• jego ulepszenia czyli rozbudowy lub modernizacji. Środek trwały w wyniku przebudowy charakteryzuje się jedną z wymienionych cech:
  • dłuższym okresem użytkowania,
  • większą zdolnością produkcyjną,
  • wzrostem jakości,
  • zmianą kosztów użytkowania itd.
• jego aktualizacji wyceny, przeprowadzonej na podstawie odpowiednich przepisów prawa, przy czym przeszacowaniu odpowiada również jego umorzenie.

Zużycie środków trwałych

Środki trwałe ulęgają stopniowemu zużyciu w skutek, czego zmniejsza się ich wartość netto.

Wyróżnia się dwa rodzaje zużycia:

• Zużycie fizyczne - powstaje w związku z użytkowaniem danego środka trwałego,
• Zużycie ekonomiczne - wynika z postępu technicznego,

W celu ustalenia zużycia środków trwałych stosuje się metody amortyzacji. Do najczęściej stosowanych można zaliczyć:

• metodę liniową
• metodę degresywną
• metodę naturalną.

Rzeczowe aktywa trwałe — artykuły polecane

Wycena środków trwałych — Środki trwałe — Majątkowe metody wyceny przedsiębiorstw — Wycena składników bilansu — Rachunek zysków i strat — Wartości niematerialne i prawne — Nakłady — Amortyzacja — Koszty bezpośrednie

Bibliografia

• Caputa W. (2011), Wycena i ewidencja inwestycji rzeczowych w systemie rachunkowości, Zeszyty naukowe politechniki śląskiej , nr 58
• Dębska-Rup A. (2009), Rachunkowość finansowa, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Dziuba-Burczyk A. (2003), Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Gmytrasiewicz M., Karmańska A. (2004), Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa

Autor: Joanna Kawalec, Urszula Serafin

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.