Planowanie strategiczne

Planowanie strategiczne jest sformalizowanym procesem tworzenia długofalowej taktyki ukierunkowanej na określanie i realizację celów organizacji. Zazwyczaj opracowywane są na okres dłuższy niż 5 lat. Charakteryzuje się następującymi cechami (J.A. Stoner, C. Wankel 1994, s. 99-100):

• Dotyczy zagadnień podstawowych. Planowanie strategiczne udziela odpowiedzi na takie pytania, jak: "czym się zajmujemy i czym się powinniśmy zajmować", "kim są, a kim powinni być nasi klienci?".
• Tworzy ramy dla planowania taktycznego i operacyjnego oraz podstawy codziennych decyzji. Wobec konieczności podjęcia takiej decyzji, kierownik może zapytać: "który z możliwych kierunków działania będzie najlepiej odpowiadać naszej strategii?".
• Wiąże się z dłuższym okresem niż inne rodzaje planowania.
• Ułatwia koncentrację energii i zasobów organizacji na najważniejszych działaniach.
• Jest działalnością najwyższego szczebla w tym znaczeniu, że musi w nim czynnie uczestniczyć kierownictwo naczelne, gdyż tylko ono ma dostateczne zasoby wiedzy i doświadczenia, aby uwzględnić wszystkie aspekty funkcjonowania danej organizacji. Jego zaangażowanie jest ponadto konieczne dla wywołania i podtrzymania zaangażowania na niższych szczeblach.

TL;DR

Planowanie strategiczne to proces tworzenia długofalowej taktyki organizacji, obejmujący analizę, planowanie i realizację. Główne typy strategii to agresywna, konserwatywna, konkurencyjna i defensywna. Wizja przedsiębiorstwa jest utożsamiana ze sformułowaną misją. Planowanie strategiczne jest związane z podejmowaniem decyzji i ma kluczową rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jednakże, istnieją zagrożenia związane z planowaniem, takie jak błędne zastosowanie analizy SWOT czy zbyt wygórowane cele.

Proces planowania strategicznego

Na proces planowania strategicznego składają się trzy główne etapy:

• Analiza strategiczna - opiera się na działaniach diagnostycznych, które mają na celu wskazanie aktualnych i przyszłych mocnych oraz rozwojowych obszarów organizacji, jej potencjału i zagrożeń. Określa także otoczenie, w którym znajduje się organizacja. Należy rzetelnie wykonać ten etap, ponieważ dobra analiza, dająca dokładny obraz sytuacji jest podstawą stworzenia odpowiedniego planu.
• Planowanie strategiczne - Rozważanie rozmaitych opcji, jakie może przyjąć organizacja oraz metod ich wdrażania. Etap planowania powinien zakończyć się opracowaniem planu strategicznego, najczęściej zawierającego kilka scenariuszy przyszłości o różnym stopniu optymizmu i podjęciem decyzji o przyjęciu konkretnej strategii do realizacji.
• Realizacja strategiczna - Etap ten następuję po wyborze konkretnego planu i obejmuje szereg działań związanych z jego realizacją. Działania te są związane z planowaniem operacyjnym, które dotyczy bardziej szczegółowych zagadnień niż planowanie strategiczne i charakteryzuje się krótszym okresem planowania. Na tym etapie organizacja często boryka się z wieloma problemami wdrożeniowymi jak np.: spadek zaangażowania pracowników oraz brak utożsamiania się z celami firmy, brak środków finansowych, zmieniające się otoczenie, które wymusza modyfikacje planu.

Główne typy strategii

• Strategia agresywna - Polega na jak najlepszym wykorzystaniu swoich mocnych stron oraz szans wynikających z otoczenia, w jakim znajduje się organizacja. Charakteryzuje się odważnym postępowaniem, dominacjom i oferowaniem konkurencyjnych usług.
• Strategia konserwatywna - Mniej ryzykowna od strategii agresywnej, działania nie są aż tak śmiałe, ale firma nadal opiera powodzenie swojego planu na mocnych stronach, starając się jednocześnie niwelować obszary problematyczne. Wiąże się z tym rozwijanie produktów i usług, redukcja kosztów i poszukiwanie nowych rynków.
• Strategia konkurencyjna - Szczególną uwagę zwraca się na monitorowanie otoczenie organizacji wraz z jej konkurencją, ponieważ głównym założeniem tej strategii jest budowa przewagi konkurencyjnej. W związku z tym usługi są stale ulepszane, kładzie się nacisk na zwiększenie produktywności oraz powiększanie własnych zasobów.
• Strategia defensywna - Głównym założeniem jest minimalizowanie słabych stron i zagrożeń w celu przetrwania. Charakteryzuje się redukcją kosztów, brakiem inwestycji w nowe produkty i usługi, powolnym wycofywaniem się z rynku. Przyjęcie takiej strategii może doprowadzić do połączenia firmy z inną, lub jej całkowitą likwidacją.

Wizja przedsiębiorstwa

Wizja przedsiębiorstwa często utożsamiana jest ze sformułowaną misją jego działalności. Misja jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do filozofii czy strategii firmy bądź przedsięwzięcia. Ustala ona kierunek zasadniczych działań i integracji organizacji wokół rozwiązywania powstających problemów. Prawidłowo sformułowana misja powinna być (J.D.Antoszkiewicz 1998, s. 71):

• łatwa do określenia i stosunkowo prosta do zakomunikowania,
• tworzona dla korzyści, jakich wyszukuje klient, odbiorca, czyli potrzeb, które zaspokaja firma za pośrednictwem produktów i/lub usługusług dostarczanych na rynek,
• zapisana w postaci wyczerpującej i nie dopuszczającej wątpliwości w odpowiedzi na pytania.

Planowanie a podejmowanie decyzji

Planowanie strategiczne pozostaje w ścisłym związku z funkcją decyzyjną procesu zarządzania (A. Stabryła 1995, s. 71). Związek ten występuje już na etapie formułowania celów działania firmy (a w przypadku zarządzania strategicznego: jej misji i wizji), następnie przy akceptacji wariantów różnych strategii (programów) i planów, wreszcie przy kontroli ich realizacji. Interakcje między tymi funkcjami są bardzo silne, tym niemniej w planowaniu - pojmowanym w sensie rachunkowym - przeważają działania preparacyjne, zaś podejmowanie decyzji dotyczy np. alokacji środków finansowych między poszczególne dziedziny gospodarowania (SJG - Strategiczne Jednostki Gospodarcze), ustalania struktury asortymentowej i skali produkcji, określania zakresu dywersyfikacji, kształtowania strategii cenowej.

Dokumentację analityczną stanowią dane źródłowe i porównawcze, jak również ekspertyzy, które wykorzystuje się przy opracowaniu planu. Dokumentacja planistyczna zaś obejmuje programy i plany długoterminowe oraz budżety (plany krótkoterminowe). Na szczeblu zarządzania strategicznego dokumentacja ta przedstawia - ogólnie rzecz ujmując - wykaz rodzajów zadań o znaczeniu kluczowym wraz z ich charakterystyką, a także opis potencjału strategicznego, jaki warunkuje wykonanie zamierzonych przedsięwzięć.

Rola planowania strategicznego

Planowanie strategiczne powinno być integralną częścią zarządzania przedsiębiorstwem, w związku z czym musi uwzględniać ograniczenia stawiane przez uwarunkowania takie jak: sprzeczne interesy grup wpływających na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, bariery finansowe, ograniczenia zasobowe, niedostatek informacji, potencjał strategicznych, braki kompetencji, przewidywane zmiany w otoczeniu, działania konkurencji.

Zagrożenia związane z planowaniem strategicznym

Planowanie strategiczne, opierające się w części na danych historycznych oraz w części na prognozach jest narażone na wiele zakłóceń jak np.:

• Błędne zastosowanie analizy SWOT
• Za bardzo wygórowane cele
• Złe sformułowanie celów organizacji
• Rotacja osób na stanowiskach, co wiąże się z nieznajomością planu
• Brak elastyczności na zmiany w otoczeniu
• Za duże scentralizowanie procesu planowania
• Niezdefiniowanie sposobu wdrażania obranych taktyk
• Mylenie wizji strategicznej z misją podmiotu planowania

Planowanie strategiczne — artykuły polecane

Plan — Strategie funkcjonalne — Plan marketingowy — Biznes plan — Proces planowania strategicznego — Zarządzanie strategiczne — Planowanie zasobów ludzkich — Organizacja działu marketingu — Strategia biznesowa

Bibliografia

• Dziemianowicz W., Szmigiel-Rawska K., Nowicka P., Dąbrowska A. (2012), Planowanie strategiczne. Poradnik dla pracowników administracji publicznej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa
• Kaleta A. (2010), Ewolucja zarządzania strategicznego w trakcie rozwoju przedsiębiorstw, SGH w Warszawie, Warszawa
• Krupski R. (2011), Rozwój szkoły zasobowej zarządzania strategicznego, Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczością, Wałbrzych
• Penc J. (2001), Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Placet, Warszawa
• Radziejowska G. (2010), Strategie logistyczne w innowacyjnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Kwartalnik Naukowy, nr 2(10)
• Romanowska M. (2017), Planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Stabryła A. (1995), Podstawy zarządzania firmą, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
• Stoner J., Wankel C. (1992), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Sztando A. (2011), Istota i funkcje samorządowego planowania strategicznego w regionie, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 180
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Krzysztof Woźniak, Sylwia Szromnik